Bu sorğuya hələ də cavab verilməyib : Şotlandiyada H.Z.Tağıyevin yüzillik heykəli varmı? Və yaxud qaranlıqdan işıldayan işıqlar....

01:41 / 01.01.2017

Nazim Nəsrəddinov

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

 

 Bir neçə il bundan əvvəl sanballı jurnalların birində Avropada  görkəmli xeyriyyəçi Haçı Zeynalabdin Tağıyevə XX əsrin əvvəllərində heykəl qoyulması haqqında maraqlı bir yazı oxumuşdum.

Maraqlı burasında idi ki,avropalılar bizdən qabağa düşüb, dünyanın yaxşı tanıdığı bir vətəndaşımızın  təbliğinə meydan açmışdılar.

İnandığım və güvəndiyim bir neçə mütəxəssisə- ziyalıya sorğu göndərdim.Faktı təsdiq edə biləcəl cavab ala bilmədim.Bircə türk alimi  OkanYeşilotun kitabına baxa bilmədim.Mətbuatımızda Okan Yeşilotun Azərbaycan ziyalıları haqqında yeni kitabı geniş təbliğ olunsa da,müəllif yeni tədqiqatının maraqlı ola biləcək səhifələrini bərəqləyə bilmədim.Yenə də gümanım bu müəllifin kitabınadır.

 Onu da qeyd etmək istəyirəm ki,Türkiyədə Marmara Universitetinin professoru Okan Yeşilotun Hacı Zeynalabdin Tağıyevin həyatından bəhs edən yeni kitabı  haqqında yazılan rəylərin birində  bu ikitabın  gələcəkdə Tağıyevin həyatına aid  bir çox bilinməyən məqamları ortaya çıxaracağına, araşdırmaçılara yol göstərəcəyinə ümid edilir. 

Bu məsələ ilə əlaqədar əvvəlki yazılarımın birinə qayıdıram. Sual elə  həmin sualdır:


               Şotlandiyada H.Z.Tağıyevin yüzillik heykəli varmı?

Xeyli vaxtdır ki, ingilis və rusdilli mətbuatda  oxu  atıb  yayı  gizlədən bir müəllifin kiçik bir informasiyasında oxuculara   maraqlı görünə bilən  bu sualın cavabın axtarıram.

İngilis dilində elə materiallar var ki, onlarla  tanışlıq insanı  müxtəlif axtarışlara sövq edir.

Keçirik mətləbə... Bu yaxınlarda ingilis dilli   jurnalların  birində  xəbər  verilirdi  ki, dünyada heykəli  ucaldılan  ilk azəbaycanlı  məşhur neft  milyonçusu H.Z.Tağıyevdir.  Məşhur  neft  milyonçusunun    heykəli   öz  doğma şəhəri    Bakıda yox,   Böyük  Britaniyanın  Edinburq   şəhərində ucaldılmışdır.

Hadisə belə olub.  Hindistandan Böyük  Britaniyaya- İngiltərəyə  qayıdan   Vilyam Tol  adlı  ingilis zadəganı, səyyahı    yolüstü   Bakıda  Hacı Zeynalabdinin qonağı olur.

Vilyam  Tol , evində  qonaq  qalduğu  neft milyonçusunun    məktəb və maarif məsələlərinə münasibətinə, xeyriyyəçiliyinə,  hümanizminə,  qadınların təhsilinə qayğı göstərməsinə  valeh olduğuna  görə  ondan xatirə üçün bir foto  şəkil istəyir.

İngilis səyyahı öz vətəninə  qayıtdıqdan sonra  öz  xərci  ilə  bu şəklin əsasında   Edinburqda  Hacı Zeynalabdin Tağıyevin  heykəlini ucaltdırır.

İnana bilmədiyim və ya inanılması şübhə doduran bu xəbərin doğru olub- olmamasını  dəqiqləşdirmək  üçün   H.Z.Tağıyevin   həyatına   aid onlarla   kitabı vərəqlədim, məqalələr oxudum, xatirələrlə tanış oldum.   İnternet səhifələrində xeyli axtarışlar etdim, saytları dönə-dönə çözələdim,  ələk-fələk elədim,  ensiklopediyaları mövzular üzrə vərəq- vərəq çevirdim.  Şotlandiyadan  Bakıya   Azərbaycan uşaqlarına  ingilis dili  dərsi öyrətməyə dəvət olunan  AAM-in     ( Avropa   Azərbaycan    Məktəbi ) kafedra  müdiri  Brus müəllimi  də axtarışa səslədim. Amma  Vilyam Kol  haqqında tutarlı məlumata rast gəlmədik.

Azərbaycan Respublikası   Milli   Elmlər   Akademiyası   Milli   Azərbaycan  Tarixi   Muzeyinin  elmi  katibi , tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, H.Z.Tağıyev irsinin nüfuzlu araşdırıcısı Fərhad Cabbarova müraciət etdim. Fərhad müəllim Şotlandiyadakı heykəl məsələsinin  yazıçı Manaf  Süleymanovun xatirələrindən, eşitdiklərindən  irəlili gəldiyini, lakin hələ bunun  tarixi   fakt  kimi   elmi  təsdiqinin olmadığını söylədi.

Axtarışlar hələ də davam edir. Od olmasa tüstü çıxmaz..Bəlkə də biz , heykəldən yox , büstdən danışmalıyıq.  Hər halda  yad ölkədə ucaldılan abidənin  yeri-yurdu bilinməli, ədəbi, elmi və sənət əlaqələrinin tarixinə aydınlıq   gətirilməlidir.

....  Atamın iş yerinin və vəzifəsinin böyüdülməsi ilə əlaqədar olaraq , orta məktəbi bir neçə rayonda oxumalı olmuşam. İş elə gətirib ki, həmişə yaxşı müəllimlərdən yaxşı dərs almışam. Müəllimlərim  mənə qaranlıqda parıldayan işığın yolunu göstəriblər.

Mən  həmişə  Azərbaycanın işıqlı adamlarının  təbiiğatçısı olmuşam. Bəlkə də bu,  bir   igidə tanınmaq üçün bəs  edən  ömür qədər  siyasi maarif  işində çalışmağımla bağlıdır. Tələbə  kimi tələbəliyim olmayıb: universiteti  qiyabi yolla, qeyb ola-ola bitirmişəm. Amma  hər  gün  avtobuslarda  sallana-sallana  ali məktəblərə  gedənlərdən pis oxumamışam. İngilis  dilinə  və  ədəbiyyatına marağım   da   ali məktəbdən başlayıb.

1972-ci ilin fevalında Böyük  Britaniya Universitetlərində rus dilini öyrənən ingilis və şotland   tələbələrinin dəvəti ilə 15 gün Böyük  Britaniyada səfərdə-təcrübə mübadiləsində olmuşam. O vaxtlar həm   Azərbaycan Dövlət Universitetinin Azərbaycan filologiyası  fakültəsinin qiyabi şöbəsinin son kursunda oxuyur,  həm də leytenant Şmidt adına zavodda tokar işləyirdim.  Böyük Britaniyaya səfərə hazırlaşanda Moskvada  bizə   düz  üç  gün  "leksiya" oxudular; Bu sualı versələr, belə cavab verin, o sualı versələr elə cavab  verin.

Təcrübə mübadiləsi  amacni   biz Böyük Britaniyanın paytaxtında , eləcə də Qlazqo, Aberdin, Edinburq  kimi böyük şəhərlərin müxtəlif ali məktəblərində olduq, tələbələrlə, professor -müəllim heyəti ilə görüşlər keçirdik, fikir mübadiləsi apardıq. Heç kəs bizə çaşdırıcı sual vermədi, heç kəs bizi  sovetləri  qorxudan sual vermədi.

Heç kəsin yadına   Vilyam Kol düşmədi . O   Vilyam Kol ki  yaxşı tanımadığı,  bir-iki gün ( bəlkə də bir neçə gün ) ğonağı olduğu xeyriyyəçı , müsəlman dünyasının işıqlı adamı Hacı Zeynalabdin Tağıyevə heykəl ucaltdırmışdı.

Səfərdən qayıtdıqdan sonra "Qabaqcıl texnika uğrunda " çoxtirajlı qəzetinin 7 nömrəsində   "İngiltərə görüşləri" adı ilə silsilə yazılarımı çap etdirdim. Amma bu yazılarda , təbii ki,o dövrün  qanunlarına görə   H.Z.Tağıyev   kimi şəxslərin adı yox idi, çünki bu ad bizə vaxtılə bulvarda gülüş doğurmaq üçün quraşdurılmış    əyri güzgülərdəki  şəkillər kimi görünürdü.

Görkəmli jurnalist Osman Mirzəyev  H.Z.Tağıyevsiz bu yazıları  rus dilinə tərcümə edib çapa hazırladı. Səfərdə nümayəndə heyətimizin başçısı olan   Qəşəm   Aslanov     o  vaxtlar   redaktoru olduğu  "Azərbaycan gəncləri" qəzetinin iki nömrəsində  "Təzadlar ölkəsində" adlı  maraqlı    yol qeydlərini    oxucuların mühakiməsinə verdi, amma burada  da H.Z.Tağıyev olmadı.

Yenə  də amma...

Amma biz Böyük Britaniyanı "təzadlar ölkəsi" adlandırsaq da , özümüz təzadlar ölkəsində-SOVETLƏR AZƏRBAYCANINDA   yaşayırdıq.

Bakıda şimal küləkləri əsirdi.  Bu şimal küləkləri   qoltuğunda atasının sənədləri   olan yaşlı bir qadının uzun illər boyu daraq görməyən saçlarını üz-gözünə dağıdırdı. Onu dəli qələminə verənlərin sayı çox idi.  Aradan bir müddət keçəndən sonra məlum oldu ki, onların elə özlərinin çoxu dəli imiş.

Atasının   qaralanmış adını  ağartmaq arsusu ilə Kömmunist   küçəsi ilə Ali Sovetin binasına tərəf qoltuğu papkalı Sara xanımı mən hələ də o pəjmürdə görkəmi ilə xatırlayıram....

Sara xanıma gizlində kömək edənlər var idi.   Sara xanıma dəliyə baxan kimi baxanlar da az deyildi....

Nə isə....

Söhbətin bu məqamında Cəlil Məmmədquluzadənin ""Dəli yığıncağı" pyesinin qəhrəmanı, cəmiyyətin dəli hesab etdiyi , amma hamıdan ağıllı olan  FAZİL  MƏHƏMMƏD İBN YƏQUB KÜLEYNİNİN  arvadı  Pırpız Sonaya dediyi sözlər yadıma düşür: " Neçə ildi  özümü bu hala salmışam ki, sən dəlilər içində tək qalmayasan. Yazığım sənə də ,  yazıq özümə də"

                                                                   ***

Vilyam Tol  adicə səyyahdırmı, onun adı tam şəkildə necədir,   İngiltərədə haqqında söz açılan heykəldən xəbəri olan varmı?

Həzərat,  ...bu suallara cavab verməkdə oxuculara  kömək edə bilərsinizmi?


Etiket:

Strategiya.az

Xəbərlər
20.07.2022

Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi

20.07.2022

Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib

20.07.2022

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb

20.07.2022

Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb

20.07.2022

Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov

20.07.2022

"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi

20.07.2022

Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub

16.07.2022

Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib

16.07.2022

Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb

16.07.2022

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb

16.07.2022

Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var

16.07.2022

Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb

14.07.2022

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM

14.07.2022

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il

14.07.2022

Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı

14.07.2022

FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür

14.07.2022

Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb

14.07.2022

Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub

14.07.2022

Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı

13.07.2022

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub

13.07.2022

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir

13.07.2022

Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır

13.07.2022

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür

12.07.2022

Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib

12.07.2022

Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?

12.07.2022

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb

12.07.2022

Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq

12.07.2022

Tovuz döyüşlərindən iki il ötür

12.07.2022

Bakının mərkəzində partlayış baş verib

12.07.2022

Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər

12.07.2022

Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro

11.07.2022

Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub 

11.07.2022

Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY

11.07.2022

FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb

11.07.2022

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib

11.07.2022

Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib

09.07.2022

Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov

09.07.2022

Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub

09.07.2022

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub

09.07.2022

Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub

09.07.2022

Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib

09.07.2022

Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb

09.07.2022

Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

09.07.2022

XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib

09.07.2022

Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir

08.07.2022

Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM