Niyə rumınlar sarımsağı belə çox sevirlər?

Transilvaniyanın dolanbac, çənli yolları, qalaları və orta əsrdən qalma qəsrləri Avropanın ən qaranlıq əfsanələri üçün səhnə rolunu oynayıb. Heç şübhəsiz ki, bu hekayələr arasında ən məşhuru qraf Drakuladır.

Ayağı Transilvaniyaya dəyməyən 19-cu əsr yazıçısı Bram Stoker, İngiltərənin Whitby Kitabxanasında tapdığı Vallaçiya və Moldaviya Knyazlıqları Haqqında (An Account of the Principalities of Wallachia and Moldavia) adlı kitabdan ilhamlanaraq bu strigoi-yini (latınca 'cadugər' və ya 'əcinnə' mənasını verən 'striga' sözündən götürülüb) yaradıb.

Kitabda türk işğalına qarşı mübarizə aparan tarixi hökmdar Vlad Tepes onun diqqətini çəkir. O, Drakuleşti sülaləsindən Vlad Drakulun oğlu olub. Bram Stoker-in qaniçən baş qəhrəmanı üçün də bu ad uğurlu seçim olur.

Hərçənd, Stoker-in Drakula obrazı bədii olub, Şərqi Avropa folklorunda qara ruhlar ənənəvi obrazlar idi və onları hürkütmək üçün sarımsaqdan istifadə edilərmiş.

Nəsildən-nəslə keçən vərdişlərə görə, sarımsaq insanları və evləri cinlərdən qoruduğu kimi, soyuq və öskürək kimi xəstəliklərin də əlacıdır.

İnanılırdı ki, strigoilər analardan və inəklərdən süd əmirlər (Stoker-in qaniçən vampirləri də buradan qaynaqlanır). Buna görə də Rumıniya kəndliləri mal-qaranın buynuzuna sarımsaq sürtərək, onları qorumağa çalışırdılar.

Folklordan əlavə, sarımsaq hər bir rumıniyalının ağız dadına uyğundur.

Bir gün Bran Qalasından 10 dəqiqə uzaqda yerləşən rumın restoranı Conacul Bratescu-da dostlarımla şam yeməyi yeyirdim. Biz mujdei-li alabalıq və polenta yeyirdik.

Yan masadakı bir qrup turist isə bizə maraqla baxırdılar. Mujedi su və günəbaxan yağı, bəzən isə qatıqla qarışdırılan əzilmiş sarımsaqdan hazırlanır.

Bir çox insanlar sarımsağı qoxusuna görə pəhrizlərindən çıxarsalar da, rumınlar bu bitkini sevirlər. Məsələ bu qədər sadədir: nə qədər çox olarsa, o qədər yaxşıdır.

"Onsuz yeməklərin dadı başqa olur," dostum Alexandru Pavelescu iddialı tərzdə deyir.

Masamıza daha iki böyük mujdei gətirilir və bunlar bir göz qırpımında bitir. Həm balıqla sous kimi, həm də çörəyin üzərinə yaxaraq yemək olar.

Steyk və başqa təamların əvəzedilməz dadvericisi kimi sarımsaq həmişə Rumıniyada geniş istehsal olunub. Botosani əyalətinin Copalau kəndinin 40%-dən artıq sakini bu ətirli bitkini əkib becərir.

Bu ucqar əyalətin torpağının keyfiyyəti, Copalau sarımsağını unikal etdiyi kimi, həm ölkə, həm də ölkədən kənarda ona məşhurluq qazandırıb. O dərəcədə ki, əyalətin rəsmiləri onu qorunan coğrafi məhsul kimi qeydə almaq istəyirlər.

Vətənində sarımsağın bu növü ciorbalara qatılır. Ciorba tərəvəz və ya ətdən hazırlanan şorba deməkdir. Ən məşhur şorbalar kimi ciorba de burta (iskəmbə şorbası) və ya toyuq ətindən hazırlanan daha yüngül versiyası ciorba radauteana adını çəkmək olar.

Rumıniya mətbəxinin əsas inqrediyenti olmasından savayı, sarımsaq sehrli bitki kimi də xalq içində məşhurlaşıb. Rumıniyanın əsas müqəddəsi sayılan Müqəddəs Andrey günü ərəfəsində, yəni noyabrın 29-u sarımsağın insanları strigoi və moroi-dan (ölən qohumların ruhu) qoruduğuna inanılır.

Bir növ Rumıniya Halloween-i sayılan bu bayramda ucqar ərazilərin əhalisi sarımsağı həm yeyir, həm də pəncərə və qapılarının künclərinə sürtərək özlərini qoruyurlar. Eyni məqsədlə asılan sarımsaq cərgələrini da görmək olar.

"Müalicəvi xüsusiyyətinə görə sarımsağa ritualist bitki kimi baxılır və onun qoruyucu gözqaytaran gücünə inanılır," Rumıniya Kənd Təsərrüfatı Muzeyindən etnoloq Ana İuga deyir.

Amma sarımsağın gücü bununla məhdudlaşmır. Rumıniyada sarımsaq bir çox antibiotiklərdən daha güclü (təbii) dərman hesab edilir.

Sarımsaq kəsilib və ya əzilərkən onda ayrılan alliçin adlı tərkib penisillin ilə eyni xüsusiyyətlərə malikdir. Yerkökü, soğan, kartof, cır kök və kərəvizlə bişirilən qızardılmış sarımsaq başı qripə qarşı əla vasitə hesab olunur.

Hələ də rumın nənələri sarımsağı qızardılmış çörək üzərinə sürtüb yeyirlər. Həm qəşəng dad verir, həm də xeyirlidir.

"Ənənələr və folklor rumın mədəniyyətində Xristianlıqdan əvvəl də böyük rol oynayıb," My Secret Romania layihəsinin həmtəsisçisi Gabriela Solomon deyir.

"Həyatın mühüm hadisələri sayılan doğum, evlilik və ölüm hələ də ən savadlı insanlar tərəfindən belə bir sıra rituallar əsasında həyata keçirilir. Sarımsaq isə onların arxasında dayanan leytmotivdir."

Sarımsağın sehrli gücünə olan milli inam əsasında artıq beşinci ildir ki, hər ilin sentyabrında Bargau dağlarının (şərqi Karpat) Tihuta keçidində Sarımsaq Festivalı keçirilir. Bura Transilvaniya ilə Bukovinanın qovuşduğu yerdir.

Festivalda sarımsaq tərkibli ənənəvi yeməklər təqdim olunur, sarımsaqdan çələnglər hörülür və sehrli şoular göstərilir.

Rumıniyada vampirlərin olub-olmadığını bilməsək də, sarımsağın rumın mətbəxi, təbabəti və folklorunda böyük yer tutduğuna əminik. \milli.az\