Moskva Bəyanatı Azərbaycan Ordusunun zəfəridir

Rusiya tərəfinin təşəbbüsü əsasında bu ilin 9-10 oktyabr tarixlərində Moskva şəhərində keçirilən görüş nəticəsində Rusiya Federasiyası, Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikasının xarici işlər nazirlərinin bəyanatı qəbul edilib. Dörd maddədən ibarət olan həmin bəyanatı təhlil etməklə aşağıdakı nəticələrə gəlmək mümkündür:

1. Status-kvonun dəyişməsi, təmas xəttinin aradan qalxması. Azərbaycan Ordusunun son iki həftə ərzində müəyyən əraziləri işğaldan azad etməsi, xüsusən də Füzuli, Cəbrayıl, Hadrut, Suqovuşan və Murovdağ istiqamətində uğurla irəliləməsi artıq ermənilərin qondarma "DQR'' ilə Azərbaycan əraziləri arasında təhlükəsizlik zolağı kimi təqdim etdiyi bufer zona (Dağlıq Qarabağa bitişik ərazilərimiz) və ya belə demək mümkündürsə Aprel döyüşlərində sarsıdılmış və hazırkı hərbi əməliyyatlar zamanı tamamilə darmadağın edilmiş "Ohanyan xətti'' adlı bir sipər daha yoxdur. Bundan əlavə, Azərbaycan Ordusu Hadrutu işğaldan təmizləməklə separatçı rejimin qanunsuz idarə etdiyi torpağımıza – Dağlıq Qarabağ ərazisinin içərisinə daxil olub. Bu isə erməni işğalçılarının "ərazi əvəzində status'' adlı təcavüzkar formulunun aradan qalxmasına və "işğal olunmuş ərazilərimizin deokkupasiyası'' şərtini – yəni yeni "fait accompli''ni (baş vermiş fakt) istər Ermənistan, istərsə də həmsədrlər tərəfindən qəbul edilməsinə dəlalət edir. Bu, həmçinin Paşinyanın təcavüzkar ruhlu 7 prinsipinin, Ermənistanla separatçı "DQR'' arasında vahid təhlükəsizlik sisteminin yaradılmasını nəzərdə tutan yeni Milli Təhlükəsizlik Strategiyasının və 2050-ci ilədək Ermənistanın transformasiyası strategiyasının iflasa uğradığını göstərir.

2. Cəbhədə strateji üstünlüyə yiyələnməklə Azərbaycan Ordusu Paşinyanın separatçı "DQR"-i nizamlanma prosesinə daxil etməklə yeni formatın yaradılmasına dair məkrli planına son qoymuş oldu. 1994-cü ilin mayından bu yana cəbhədə baş vermiş əsaslı dönüşün nəticəsində Ermənistanın separatçı rejimin taleyi ilə bağlı bəzi fikirləri: "DQR Azərbaycanın tərkibində qala bilməz'', ""DQR'' anklav vəziyyətində qala bilməz'' kimi aqressiv fikirləri öz əhəmiyyətini itirmiş oldu. Bu münaqişə SSRİ tərkibində olarkən Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisində erməni separatizmi nəticəsində baş qaldırsa da, sovet rejiminin süqutundan sonra dövlətlərarası xarakter almışdır. Bugünkü reallıq işğalçı ölkənin öz cinayətkar əməllərini separatçı "DQR''-in öz müqəddəratını müəyyən etməsi prinsipi altında ört-basdır etməsi imkanının üstündən çarpaz xətt çəkmiş oldu. Ermənistanın yenidən baza prinsiplərinə qayıtması onun döyüş bölgəsində ciddi məğlubiyyətə məruz qalması və çarəsizlikdən həmin prinsipləri qəbul etməsinə dəlalət edir. Münaqişənin həmin prinsiplər əsasında tənzimlənməsinə əsasən Dağlıq Qarabağ ətrafındakı ərazilərimizin qaytarılması, insanların öz doğma yerlərinə qayıtması, beynəlxalq təhlükəsizlik təminatlarının verilməsi və Dağlıq Qarabağın Azərbaycan daxilində statusunun müəyyənləndirilməsi nəzərdə tutulub. Şübhəsiz ki, cəbhədə mütləq üstünlüyə yiyələnəcəyimiz təqdirdə daha əlverişli nizamlanma planının ortaya çıxacağı və ölkəmizin daha ciddi şərtlər diqtə edəcəyi istisna edilmir. Necə ki, iki həftə ərzində düşmənin 26 illik üstünlüyünü sarsıda bildik.

3. Ölkəmizin hərbi sahədə əldə etdiyi üstünlük beynəlxalq hüquq institutunun möhkəmlənməsinə və münaqişə ətrafında "hüquqi sahənin işlək vəziyyətə'' gəlməsinə zəmin yaradır. Beynəlxalq hüququn imperativ normalarına, Haaqa və Cenevrə Konvensiyalarının şərtlərinə əməl edilməsinə vurğu və tələb güclənməlidir. Ermənilərin dinc əhalini və mülki obyektləri hədəf alması, qadağan edilmiş mərmilərdən istifadə etməsi və s. qanunsuz əməllərinə beynəlxalq səviyyədə qiymət verilməlidir.

Azərbaycan konvensional müharibənin bütün tələblərinə vicdanla riayət edir. Lakin düşmən beynəlxalq hüquqla tənzimlənməyən asimmetrik zərbələrdən, hibrid zorakılıqdan istifadə etməklə qeyri-legitim müharibə aparır. Moskvada imzalanmış bəyanatın mürəkkəbi qurumamış Ermənistanın Gəncəni raket atəşinə tutması nəticəsində 9 nəfərin ölümü, 34 nəfərin yaralanması və xeyli sayda yaşayış və ticarət obyektlərinin tamamilə dağılması düşmən ölkənin bilərəkdən beynəlxalq qanunlarla tənzimlənməyən qeyri-konvensional müharibəyə üstünlük verməsi anlamına gəlir. Bu yolla düşmən "idarə olunmayan xaos'' yaratmaqla münaqişənin beynəlmiləlləşməsinə və zorakılığın daha geniş ərazilərə, o cümlədən qonşu dövlətlərin ərazisinə yayılmasına cəhd göstərir. Təəssüf ki, ikili standartlar, dini həmrəylik və s. neqativ amillər təcavüzkarın cilovlanmasına imkan vermir.

Ermənistanın hətta KTMT-nin üzvü olaraq, öz ərazisindən Azərbaycanın dinc vətəndaşlarını və müharibə zonasından xeyli kənarda yerləşən şəhərlərini raket atəşinə tutmaqla ölkəmizi adekvat addımlara təhrik etmək və bu yolla həmin təşkilatı münaqişəyə cəlb etmək planları yolverilməzdir.

Münaqişənin tənzimlənməsinin ATƏT-in Minsk qrupunun inhisarında qalması, onun həmsədrlərinin işğalçını açıq-aşkar dəstəkləməsi, gizli şəkildə silahlandırması kimi neqativ faktların olmasına baxmayaraq, qalibi və onun qazandığı qələbəni etiraf etməmək mümkün deyil. Azərbaycan əsgəri Cənubi Qafqazda yeni regional nizam yaratmaqdadır.

Zəfər Nəcəfov,

Silahlı Qüvvələrin Hərbi Akademiyasının Milli Təhlükəsizlik və Humanitar Elmlər kafedrasının baş müəllimi, beynəlxalq münasibətlər üzrə ekspert