44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycanın qüdrətini bütün dünyaya bir daha göstərmiş oldu. Əldə olunan zəfər ölkəmizi artıq qarşıdurma yox, əməkdaşlıq məkanına çevirdi. Tarixən starteji əhəmiyyətli xətlərin keçdiyi Cənubi Qafqaz regionu üçün yeni imkanlar yaranmağa başladı. Yeni layihələrin formalaşması öz təsdiqini 2020-ci il 10 noyabr tarixində Azərbaycan Prezidenti İ.Əliyev, Rusiya Prezidenti V.Putin və Ermənistan Baş Naziri N.Paşinyan tərəfindən imzalanmış üçlü bəyanatda əksini tapdı. Həmin bəyanatın 9-cu maddəsinə əsasən: “Bölgədəki bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri bərpa edilir. Ermənistan Respublikası vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətinin təşkili məqsədilə Azərbaycan Respublikasının qərb rayonları və Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə zəmanət verir. Nəqliyyat əlaqəsi üzrə nəzarəti Rusiyanın Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhəd xidmətinin orqanları həyata keçirir. Tərəflərin razılığı əsasında Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycanın qərb rayonlarını birləşdirən yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının inşası təmin edilir”.
Bəyanatdan göründüyü kimi, Ermənistanın Mehri rayonundan keçərək Naxçıvan Muxtar Respublikasını Azərbaycanın digər rayonları ilə birləşdirəcək dəhliz Azərbaycan və regionun digər ölkələri üçün, o cümlədən regional nəqliyyat layihələri üçün əlverişli şərait yaradacaq. Bu dəhlizin əhəmiyyətinə gəldikdə, Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirən quru nəqliyyatı imkanı yaranır, Azərbaycan İran və Gürcüstan yollarına alternativ olaraq, Türkiyəyə birbaşa çıxış əldə edir. Müqayisə üçün, Naxçıvan dəhlizindən keçəcək yol Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xəttindən 340 km daha qısa olacaq. Bu da öz növbəsində nəqliyyat məsafəsini və xərcləri azaltmaqla yanaşı, Türkiyə-Azərbaycan arasında turzmi canlandıracaq, ikitərəfli və çoxtərəfli ticarət əlaqələrinin inkişafına zəmin yaradacaq.
Qurulacaq yeni infrastruktur və dəmir yol xətləri Rusiya tərəfindən də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, Rusiyadan gələn qatarlar Naxçıvan dəhlizinə çataraq oradan asanlıqla İran, Emənistan və Türkiyəyə gedən xətlərə birləşdiriləcək.
Belə bir tranzit dəhlizin yaranması İranın iqtisadi maraqlarına da fayda verəcək. Regionda mövcud olacaq sabitlik İranın Cənubi Qafqazda reallaşacaq yeni layihələrdə iştirakını təmin edəcək.
Türkiyə Prezidenti R.T.Ərdoğanın da qeyd etdiyi kimi, əgər Ermənistan yeni formalaşacaq 6 ölkədən ibarət platformada (Azərbaycan, Ermənistan, İran, Gürcüstan, Rusiya və Türkiyə dövlətləri nəzərdə tutulur) iştirakı qəbul edərsə, regionda yaranmış yeni reallıqda özünə faydalı bir yer tuta bilər.Bununla da Ermənistan bütün regional fürsətlərdən yararlanmqala yanaşı, iqtisadi sabitliyə qovuşar və Qərbdən asılılığı azala bilər.
Enerji təhlükəsizliyi məsələsinə gəldikdə isə, şübhəsiz ki, Azərbaycan regional və beynəlxalq enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında aparıcı rola sahibdir. Uzun illərdir ölkəmiz Qərbin enerji təhlükəsizliyinin güclənməsinə dəstək verir. TANAP layihəsinin uğurla reallaşması buna nümunə ola bilər. Azərbaycanın və Türkiyənin sıx əməkdaşlığı, qardaşlıq və dostluq fəaliyyətləri bu strateji layihəni uğurla həyata keçirməkdədir. Heç kimə sirr deyil ki, Xəzərin enerji resurslarının dünya bazarlarına nəqli Azərbaycan və Türkiyə arasında mövcud olan əməkdaşlığın, faydalı iş əmsalının, iqtisadi inkişaf dinamikasının göstəricisidir. Azərbaycanın enerji strategiyası regionda sabitliyin möhkəmləndirilməsi və qonşu dövlətlərlə münasibətlərinin daha da inkişaf etdirməsinə müsbət təsir göstərir. 21 yanvar 2021-ci il tarixində Aşqabad şəhərində “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında Xəzər dənizində “Dostluq” yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu” imzalandı və bununla bağlı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov arasında videokonfrans formatında görüş keçirildi. İmzalanmış saziş regionun inkişafına müsbət təsir göstərəcək mühüm beynəlxalq sənəddir. Azərbaycan və Türkmənistan ilk dəfə olaraq Xəzər dənizindəki yatağın mənimsənilməsi üzrə birgə işə başlayır və bu yataq ölkələrimizi və xalqlarımızı daha da yaxınlaşdıracaq. Qeyd etmək lazımdır ki, Türkmənistanın təbii qaz ehtiyatları ümumdünya ehtiyatlarının 3,8 %-nı təşkil edir və bu göstərici ilə Türkmənistan dünyada Rusiya, İran, Qətər, ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanından sonra altıncı yeri tutur. Türkmənistan Azərbaycanın vasitəsilə əsas istehlak bazarı olan Avropaya çıxış imkanı əldə edir. Bu isə neft və qaz ixracatçısı olan Azərbaycanın həm də tranzit ölkə kimi əhəmiyyətini daha da artıracaq.
Ümumiyyətlə, belə dəhlizlərin yaranması və enerji layihələrinin həyata keçirilməsində əsas məqsəd ölkələrin öz iqtisadi risklərini, xüsusilə lojistika, nəqliyyat məsələlərində risklərini minimuma endirməkdir. Bütün əldə olunan yeni razılışmalar, imzalanan müqavilələr Azərbaycanın regionda sabitliyə indekslənmiş siyasətinə, enerji və nəqliyyat layihələrinin regionda qlobal təhlükəsizliyə öz töhfəsini verir.
Hüseyn Hüseynli
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru,
BDU-nun Tarix fakültəsinin müəllimi
Strategiya.az
Heydər Əliyev uzaqgörənliyinin və İlham Əliyev dühasının təntənəsi
HEYDƏR ƏLİYEV - YENİ MİLLİ İNTİBAHIN VƏ MÜSTƏQİL DÖVLƏTÇİLİYİN ƏSASINI QOYMUŞ TARİXİ LİDER
Müasir dövrün qlobal problemi iş şəraitində mobbinq ve mübarizə yolları
Azərbaycan Respublikasında Dövlət Qulluğunun Təkmilləşdirilməsi İstiqamətləri
HEYDƏR ƏLİYEV - MÜASİR AZƏRBAYCAN TARİXİNİ YARADAN LİDER
Azərbaycan MN: Ermənistan atəşkəs rejiminin tələblərinə əməl etmir
Mustafa Şentopla Ceyhun Bayramov görüş keçirib
Tələbə təhsil kreditini 10 ilə qaytara bilər
Mustafa Şəntop: Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri üçün çox əhəmiyyətlidir
Ərazi bütövlüyümüzə qarşı atılacaq hər hansı addımlar qətiyyətlə cavablandırılacaq - XİN
Kəlbəcər istiqamətində gərginlik davam edir - MN
“Qənərçay” qum-çınqıl yatağı hərrac qaydasında istifadəyə verilib
Hazırda Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin Kəlbəcər sahəsində vəziyyət sabitdir - MN
Son 24 saatda dünyada koronavirusa 573 mindən çox yoluxma qeydə alınıb
Bölmələrimiz tərəfindən havaya heç bir PUA qaldırılmayıb
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
“Ltv 7” kanalının direktoru və bir neçə əməkdaşı barəsində cinayət işi başlanılıb
Jerom Lamber: Qarabağ müharibəsinin əsas səbəblərindən biri Minsk qrupunun diplomatik uğursuzluğudur
Prezident İlham Əliyev: Bu gün Ermənistanın siyasi gündəliyini müəyyən dərəcədə biz formalaşdırırıq və bu, həqiqətdir
Prezident İlham Əliyev: Müharibədən ən çox əziyyət çəkən ölkə Azərbaycandır, amma pulu Ermənistana verirlər
Rezidenturaya qəbul imtahanının 1-ci mərhələsinin 2-ci cəhdində iştirak etmək üçün qeydiyyat başa çatır
22 iyul Azərbaycanda Milli Mətbuat Günüdür
Prezident İlham Əliyevin adından Kəlbəcərdə şəhid olmuş jurnalistlərin ailələrinə mənzil sənədləri təqdim edildi
Toya dəvət edilən qonaqlar içərisində koronavirus xəstəsi aşkarlandı
Qurban bayramı ilə əlaqədar bayram namazı qılınıb
“Azeri Light” neftinin bir bareli 69,33 dollara satılır
Zərdabda karantin qaydalarının pozulduğu toy məclisləri aşkarlanıb
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib
Ermənistan XİN-in Azərbaycanı tarix və ərazi iddialarında ittiham edən açıqlaması növbəti cəfəngiyyatdır
Naxçıvan istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub, hərbi qulluqçumuz yaralanıb
Ermənistan Naxçıvanda Azərbaycan Ordusunun mövqelərini atəşə tutub
Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsinin İdarə Heyətinə sədr təyin edilib - SƏRƏNCAM
Rusiya ilə Azərbaycan arasında sığorta Memorandumu imzalanıb
Vətən Müharibəsi Qəhrəmanları üçün nəzərdə tutulan güzəştlər məlum olub - SİYAHI
Ağdamda növbəti yeni hərbi hissənin açılışı olub
Prezident İlham Əliyev Türkiyədə 15 iyul dövlət çevrilişi cəhdinin beşinci ildönümü ilə bağlı Ərdoğana məktub ünvanlayıb
Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar üzrə İşçi Qrupunun növbəti iclası keçirilib
Səfirlik Azərbaycan vətəndaşlarını qısa zamanda Rusiya ərazisində hüquqi vəziyyətlərini tənzimləməyə çağırıb
Prezident İlham Əliyevdən Ermənistana xəbərdarlıq: Sonra gec ola bilər
Şükürbəyli-Cəbrayıl-Hadrut avtomobil yolunun tikintisi davam etdirilir
Azərbaycan Ordusunun Şuşa ətrafındakı mövqeləri atəşə tutulub
Leyla Abdullayeva: Azərbaycanın beynəlxalq sərhədləri çərçivəsindəki ərazisinə edilən hər hansı səfər Ermənistan tərəfindən şərh belə oluna bilməz
İlin ikinci yarısında qlobal neft tələbatı sutkada 4,6 milyon barel artacaq
Azərbaycana gələn 31 nəfərdə "Delta" ştammı aşkarlanıb
Prezident İlham Əliyev-Qlobal səhiyyə böhranı fonunda “peyvənd millətçiliyi” narahatlıq doğurur
COVID-19 sertifikatları artıq “myGov”da
Prezident İlham Əliyev Rusiya Federasiyasının Baş nazirinin müavinini qəbul edib
Hərbi qulluqçunun özünü öldürməsi ilə bağlı cinayət işi açıldı
HEYDƏR ƏLİYEV - YENİ MİLLİ İNTİBAHIN VƏ MÜSTƏQİL DÖVLƏTÇİLİYİN ƏSASINI QOYMUŞ TARİXİ LİDER
İtkin düşən daha bir hərbi qulluqçunun şəhid olduğu müəyyənləşdi - Hərbi Prokurorluq
DİN narkotikə qarşı təbliğat üçün vətəndaşlara müraciət edib
Ermənistan Gədəbəy istiqamətində mövqelərimizi atəşə tutub - MN
Azərbaycan neftinin qiyməti 77 dollara çatır
Qəbul imtahanlarında bu suallar salınmayacaq
Qubadlı və Laçın rayonlarında Dövlət Sərhəd Xidmətinin iki yeni hərbi hissəsi xidməti istifadəyə verilib