Nağıl və cizgi filmlərinin dəhşətli nəticələri

İndi də keçək cizgi filmlərinə… “Nu poqodi”, “Tom və Cerri” ilə böyüdük biz. İndi bu siyahını sonsuz sayda artırmaq olur. Bu gün bu obrazların sırasına Şrek, Vinni Pux, Sindirella kimi obrazların yer aldığı cizgi filmləri də qatılıb. Dünya ölkələrində qulağa xoş gələn bir xəbər var: “Məxsusi uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş kanallar”. Bu kanalların içərisində Türkiyənin “TRT Çocuk” və “Yumurcak TV” kanallarının yayımladığı cizgi film və verilişlər ibrətamiz və öyrədici xarakter daşıyır.

“Uzunqulaq ailəsi”, “Niloya – Hoh”, “Üçüzlər”,  “Rori yarış avtomobili”, “Şirli Ana”, “Billi və Budi”,  “Oliverin macəraları” adlı cizgi filmlərinin heç birində mənfi obrazlara rast gəlinmir. Əksinə, xırda küskünlük, bilgisizlik məsələsi və bunlara qarşı mədəni izah tərzi ön plandadır. Dostluq, sevgi, qayğı ilə aparılan mübarizə azyaşlıları həyata daha da həvəsləndirir. “TRT Çocuk” kanalında yayımlanan “Dədə Qorqud hekayələri”, “Canım qardaşım”, “Qaragöz dünyanı gəzir”, “Arı Maya” və “Çartlaq yumurtalar” kimi cizgi filmləri də az öncə sadaladıqlarımız sırasındadır.

Amma hər biri də belə olmur. Bəzi kanallar, xüsusən də uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş kanallar qorxulu cizgi filmlərinə daha çox üstünlük verirlər. Təəssüfedici məqamlardan biri araşdırmalar zamanı dünyanın ən qorxunc 20 cizgi filminin siyahısının da müəyyən edilməsi oldu. Bu siyahıda “Kapitan Huk”, “Pikkolo”, “Venom”, “Ursula”, “Meqatron”, “Skar”, “Skeletor”, “Qarqamel”, “Çernaboq”, “Joker” kimi mənfi cizgi film qəhrəmanlarının rol aldığı cizgi filmləridir. Ümumiyyətlə, belə qənaətə gəlmək olar ki, “Cartoon Network” kanalı uşaqların vəhşi ruhda böyüməsinə xidmət edir.

İstər nağıllar, istərsə də cizgi filmləri uşaq psixologiyasına təsirsiz ötüşmür. Uşaqların inkişafında nağıllar və cizgi filmlərinin rolu barədə  danışarkən qeyd etməliyik ki, nağıllar və cizgi filmləri uşaqların inkişafında bir neçə istiqamətdə əhəmiyyətli təsirə malikdir, xüsusən də azyaşlıların nitq, təxəyyül, təfəkkür, qavrayış kimi psixi proseslərinin inkişafında, onların emosional sferasının və davranış modelinin formalaşmasında... Cizgi filmləri bu üsulu bir az daha rahatlaşdırır və zehni zəhməti müəyyən qədər yoxa çıxarır.

Psixoloq Elnarə Hüseynova mövzumuzla əlaqədar bunları dedi: “Uşaqların formalaşması nümunəyə əsaslanır, yəni onlar gördükləri davranış tərzini nümunə olaraq qəbul edirlər. Qorxu hissi yaradan, aqressiv davranış nümayiş etdirən nağıllarda və cizgi filmlərindəki səhnəciklər uşaqlarda emosional sferada problemlərə səbəb olur. Bu cür səhnələr onlarda sosial fobiyalar, ünsiyyətdən qaçma, qapalılıq, eyni zamanda qeyri-adekvat qorxular, feminizasiya və maskulizasiya effektləri yarada bilər. Hər hansı cizgi filmi qəhrəmanının aqressiv hərəkətini eyni formada öz yoldaşlarına, bacı və qardaşlarına qarşı təkrar etməsi mütəmadi xarakter alar və bu cür davranış vərdişə, daha sonra isə xarakterə çevrilər. Hal-hazırda uşaqlarımız yerli cizgi filmlərini çox az izləyirlər. Bu məsələ başqa istiqamətdə problemlər yaradır. Belə ki, hər bir ölkənin yaratmış olduğu cizgi filmində həmin xalqa, etnosa məxsus xüsusiyyətlər öz əksini tapır.  Xalqımızın etnik xüsusiyyətləri – qonaqpərvərlik, böyüklərə hörmət, valideynlərlə münasibətdə əxlaq normaları, cəsurluq və s. kimi bir çox xüsusiyyətlər xarici cizgi filmlərində təbliğ edilmir. Bundan əlavə, xarici cizgi filmləri uşaqların cinsi inkişafında əhəmiyyətli dərəcədə fərqli təsirə malikdirlər. Bir çox səhnəciklərin əksər hallarda cinsi inkişafın sürətlənməsinə səbəb olması uşaqların sonrakı inkişafında daha ciddi fəsadlar törədir. Valideynlər uşaqların inkişafının hansı istiqamətdə getməsini idarə edən şəxslərdir”.

Az öncə qeyd etdiyimiz kimi nağıllar cizgi filmlərinin, eləcə də, bədii filmlərin süjet xəttidir. Bu gün “Bir qalanın sirri”, “Sehrli xalat” kimi bədii filmlər, eləcə də, dünyada nağıllar əsasında hazırlanmış bədii filmlər var. “Ələddinin sehrli çırağı”, “Min bir gecə”, “Sindirella” kimi  nağıllar əsasında həm cizgi, həm də bədii filmlər çəkilib. Bəs bu gün Azərbaycanda bu sahədə  vəziyyət necədir? Cizgi filmlərinin peşəkar ilə çəkilməsi ilə “Azanfilm”  məşğul olur.

“Azanfilm”in direktoru Fariz Əhmədovun da mövzumuza yanaşması xeyli maraqlı oldu: “Bizim “Ən güclü kimdir?” adlı bir layihəmiz var idi. 15 dəqiqəlik bu animasiya filmi də bu tipli cizgi filmi idi. İndi hazırda üzərində işlədiyimiz cizgi filmi “Gəlin birlikdə öyrənək” adlı bir neçə serialı cizgi filmidir. Xüsusilə qeyd edirəm, musiqili cizgi filmidir. Qeyd edək ki, Azərbaycan animasiya filmi tarixində bu, artıq yeniliyə imza atmaqdır. Sırf azyaşlılar üçün nəzərdə tutulub. Burda silsilə şəklində rəngləri, rəqəmləri, əlifbanı, ilin fəsillərini və saatları öyrədəcək bölümlər əlavə edək. Gələn ilin əvvəlində Salnamə studiyasının çəkdiyi “Cırtdan” balacaların ixtiyarına veriləcək. Müstəqillik dövründən bu günə kimi ən çox film çəkən komanda biz olmuşuq. Əslində, bu sahədə mütəxəssis problemi var. Bildiyiniz kimi, heç bir tədris mərkəzində animator yetişdirilmir. Bu sahədə ayrıca ixtisas yoxdur. Bununla bağlı artıq işlər görülür. Gələn ildən etibarən studiyamızın daxilində kurs fəaliyyətə başlayacaq. Kurs Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə reallaşacaq. Artıq işlərin yarıdan çoxu hazırdır.

Bizdə cizgi filminin ssenariləri psixoloqla birgə hazırlanır və bu sahədə psixoloji hallar nəzərə alınır. Bu sahədə biz uşaqların özlərini də bu işə cəlb etmişik. Ssenariləri həmin azyaşlılar oxuyur və öz düşüncələrinə görə analiz edirlər. Xoşlarına gələn və gəlməyən məqamlarla maraqlanırıq. Bu cür müzakirələr hər iki tərəfin də xeyrinə olur. Animasiya filmi kino sahəsində ən baha filmlər hesab olunur. Bəzən 10 dəqiqəlik film Avropada 30-50, hətta 100 milyonlarla dollar vəsait hesabına başa gəlir.  Maddi məsələ ilə yanaşı, mütəxəssis məsələsi də bu sahədə önəmlidir. Demək olar ki, Sovet dövründən bu günə qədər dörd-beş peşəkar mütəxəssis qalıb ki, onların da yaşları 60-dan yuxarıdır”.

Sonda çıxış yolunu nədə görürük? Müsahibimiz Elnarə Hüseynova mövzu ilə əlaqədar bir neçə xəbərdarlıq etdi. Bu işdə məsuliyyət valideynlərin üzərinə düşür və onlar bu məsləhətləri nəzərə alsalar, yaxşı olardı: “Maraqlı sual yaranır ki, bəs bu mövzuda valideynlər uşaqları ilə necə davranmalıdırlar? Onların edə biləcəklərini aşağıdakı formada qruplaşdırmaq olar: Öncə, qeyd edilməlidir ki, nağıl və cizgi filmi seçimində seçicilik uşaqların doğru inkişafı üçün yetərli olacaqdır. Belə ki, uşaqların baxa biləcəyi cizgi filmi və ya nağıl ilə öncə valideyn tanış olmalıdır. Aqressiv davranış tərzi, qeyri-etik səhnələr, maskulizasiya və ya feminizasiya yarada biləcək səhnələr yoxdursa, həmin hekayə uşağa təqdim oluna bilər. Xüsusilə də nağıl yoxsa cizgi filminə üstünlük verilməsi də önəmli məsələdir. Belə ki, nağıllar uşaqların təxəyyül və nitqinin inkişafında daha müsbət təsir gücünə malikdirlər. Uşaqlar nağıllar vasitəsilə eşitdikləri və oxuduqları məlumatları təxəyyül vasitəsilə özləri canlandırırlar və bu zaman təxəyyül, şifahi nitqin inkişafı daha intensivləşir. Cizgi filmi isə təxəyyül vasitəsilə yaradılmalı olan səhnəcikləri hazır formada təqdim etdiyindən təxəyyülün fəaliyyətinə ehtiyac qalmır və beləliklə, bu inkişafda ləngimə yarana bilər. Mümkün olduğu qədər uşaq psixoloqu ilə əlaqə saxlasınlar. Mütəxəssis rəyi olmadan verilən psixodiaqnostik qərarların nəticəsi ürəkaçan olmaya bilər”.

Bu günün uşaqları tez inkişaf edirlər və bu inkişaf sırasında onlar sevdikləri cizgi filmlərini kinoteatrlarda da izləyirlər. 2012-ci ildə baş vermiş hadisənin mövzumuzla yaxın əlaqəsi var. Belə ki, sözügedən hadisə İngiltərədə baş verib. “Cineworld” kinoteatrında bütün uşaqlar həvəslə “Madaqaskar 3” filmini izləyə gəlmişdilər. Zal uşaqla dolu idi. Əslində, bunun təsadüf  ya zərurət olduğunu iddia etmək olmaz. Amma kinoteatrda gözlənilən filmin əvəzində “Paranormal Activity 4” filminin göstərilməsi şok yaratdı. Bir-birini əzən kim, qorxusunu qışqırıqları ilə əvəzləyən kim... Təqdim etdiyimiz əsəri kim üçün nəzərdə tuturuqsa, ona görə də davranmalıyıq. Gəlin özümüzə sual verək. Axi biz nəyə xidmət edirik? Məqsədimiz nədir? Etdiklərimizin faydası və ya zərəri barədə düşünək. Əgər özümüz yetişdirdiyimiz gələcək nəslin qurbanı olmaq istəmiriksə, bu barədə dəfələrlə düşünək. Məhv etməkdə olduğumuz gələcək nəslin tərbiyəsi üçün doğru çalışmaq və xidmət etmək lazımdır.

Kult.az