"Gənclərin virusa yoluxması ailələrin dağılması hallarına gətirib çıxaran səbəblərdən biridir"-Müsahibə

Müsahibimiz öz sahəsində ad-san qazanmış, haqqında müalicə etdiyi pasientlərin daim xoş sözlər və minnətdarlıqla danışdığı gənc həkim Əfsanə xanım Bayramovadır.

Çox təəssüf ki, Azərbaycanda müxtəlif xəstəliklərə düçar olmuş həmvətənlərimiz dərdinin əlacını xarici ölkələrdə axtarır. Bu məsələnin  obyektiv və subyektiv səbəbləri vardır. Lakin hər kəs bilməlidir ki , ölkəmizdə savadlı, səriştəli həkimlər var. Onlara təkcə Azərbaycanda deyil xarici ölkələrdədə inanır və xəstəyə yanaşma taktikalarını bəyənir, təsdiq edirlər. Görünür səhiyyənin dünya standartlarına uyğun yenidən qurulması, infrastrukturun lazımı həddə yüksəldilməsi, tibbi potensialımızın inkişafı o cümlədən peşəkar həkimlərin öz layiqli yerini tutması üçün müəyyən zaman tələb olunur. Bu  və ya digər mövzular ətrafında həmsöhbətimizlə müsahibəni diqqətinizə çatdırırıq.

Əfsanə Bayramova 2005-ci ildə Azərbaycan Tibb Universitetini bitirib. İxtisasça həkim terapevtdir. 2006-2012-ci illərdə  təcili yardım sistemində çalışıb. 2012-2013-cü illərdə İstanbul Universiteti Cərrahpaşa Tibb Fakültəsinin Gastroenteroloji, Hepatoloji bölümlərində ixtisaslaşma kursu keçmişdir. Tibbin ən ağır və məsuliyyətli sahələrindən biri olan, müasir dövrdə daha da aktuallaşan bu sahədə  kifayət qədər təcrübə toplayıb.

Sual: Sizin məşğul olduğunuz sahə ilk baxışda başqa sahələr kimi populyar olmasada əhatə etdiyi problemlər az əhəmiyyət daşımır. Bu sahənin tibbdə yeri haqqında  nə deyə bilərsiniz?

-         Hər zaman qeyd edirik ki, virus hepatitləri günümüzün ən aktual problemlərindəndir. Bu o demək deyil ki, B və C virusları müasir dövrdə aşkarlanıb. Hepatit B virusu 1965-ci ildə, hepatit C virusu isə 1988-ci ildə  elmə tam olaraq məlum oldu. Bu zamana qədər də hepatitə  bağlı qaraciyər  sirrozundan dünyasını dəyişən insanlar  çox idi, amma  diaqnoz  tam olaraq qoyula bilmirdi təbii ki, laborator və instrumental  müayinələrin bəsitliyi  səbəbindən. Artıq elm elə bir mərhələyə gəldi ki, virusların genotipinə  qədər  belə müəyyən edə bilirik. Müasir müayinə metodları sayəsində virusu daşıyan xəstələrin əksəriyyəti aşkarlanır. Virus hepatitləri qaraciyər xəstəliklərinin böyük qismini əhatə edir, həmçinin infeksion xəstəlik olduğu üçün sosial bir problemə çevrilmişdir. Gənclərin virusa yoluxması ailələrin dağılması hallarına gətirib çıxaran səbəblərdən biridir.

Sual: Son vaxtlar virus xəstəlikləri sosial bir problemə çevrilmişdir. Bu problemin təhlükəlilik dərəcəsini necə qiymətləndirirsiniz?

-         Qeyd etdiyim kimi, virus xəstəlikləri uzun illər əvvəldə vardı. Problemin aktuallaşmasının əsas səbəbi yoluxma yollarının artmasıdır. Narkomaniyanın baş alıb getməsi, dövlət nəzarətindən kənarda tibb müəssisələrinin, bəzi diş kabinetlərində sterilizasiya qaydalarına düzgün əməl edilməməsi, tatuaj, pirsinq kimi salon xidmətlərinin geniş yayılması yoluxmanı ciddi bir şəkildə artırmışdır. Bildiyiniz kimi hepatit B və C virusları qan təması və qana təmas edən alətlərdən yoluxur. Cinsi yolla az da olsa yoluxma ehtimalı vardır. Təhlükə kəlməsini  də ona görə işlədə bilərik ki, bu yoluxma yolları ilə hər birimiz gündəlik həyatımızda istər- istəməz təmasda oluruq və yoluxmayacağımıza kimsə zəmanət vermir.

Sual: Hepatit xəstəliyindən profilaktik şəkildə necə qorunmaq olar? Ailədə xroniki xəstə olduğu halda ailə üzvlərinin  necə qorunmasını barədə nə tövsiyə edərdiniz?

-         Söhbətimizin əvvəlində yoluxmanın əsas mümkün yollarını sadaladıq. Mümkün qədər daha müasir, daha güvənli tibb müəssisələrinə müraciət etmək lazımdır. Salon xidmətlərindən istifadə edərkən diqqətli olmaq, təsadüfi cinsi münasibətlərdən  qorunmaq lazımdır. Son 20 ildən artıqdır ki, hepatit B-yə qarşı bütün dünya peyvənd proqramını istifadə edir və bununla yoluxma  faizlərində əsaslı şəkildə azalma müşahidə olunmuşdur. Çox təəssüf ki, bizim ölkədə peyvənd olunmağın məcburiyyətini insanlara çatdırmaqda çətinlik çəkirik. Bu işdə biz həkimlərin də üzərinə maarifləndirmə xarakterli təbliğatlar aparmaq düşür. Hepatit B peyvəndi ilə tam olaraq qorunmaq mümkündür. Bütün ailədə olan hər kəsi müayinə edib peyvənd etmək lazımdır. Bu gün hepatit C-nin peyvəndi yoxdur, amma ümid edirik ki, yaxın gələcəkdə bu problem də öz həllini tapacaq. Ailə daxilində qorunmaq üçün şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmək, ən əsası da peyvənd olunmaq tam yoluxmanın qarşısını alır. Eyni yataqdan, süfrədən, mətbəx əşyalarından istifadə etməklə, yaxın təmasdan –öpüşməkdən , qucaqlaşmaqdan  hepatit B və C viruslarının yoluxması mümkün deyil.

Sual: Virus hepatitlərinin profilaktikası üçün aparılan maarifləndirmə işlərini qənaətbəxş hesab edirsinizmi? Bu sahədə hansı işlərin görülməsini vacib sayırsınız?

-         Təbii ki, aparılan maarifləndirmə işləri heç də qənaətbəxş deyildir. Sözsüz ki, biz mütəxəssislərin üzərinə böyük yük düşür, amma bunların da həyata keçməsi üçün dövlət proqramı və maddi dəstəyin olması zəruridir. Cavan ailələrə , gənclərə maarifləndirici təlimlərin keçilməsi önəmlidir. Ötən ilin iyun ayında Şəki şəhərində hepatitlə mübarizəyə həsr olunmuş maarifləndirici seminar keçirdik. Bu seminar Gənclər fondunun dəstəyi ilə həyata keçdi, amma bu tədbirlərin digər bölgələrdə də və daha tez-tez keçirilməsi çox faydalı olardı. Çünki bu xəstəlik haqqında cəmiyyətdə olan bilgilər qeyri-düzgün və azdır. Bu, həmin sahədə kifayət qədər səriştəsi olmayan mütəxəssislərə yönəlməyə və yanlış müalicələrə yol açır ki, o da ağır nəticələri ilə təhlükəlidir.

Sual: Bilirik ki, bir sıra xəstəliklərin daşıyıcıları dövlət  himayəsindədir. Hesab edirsinmizmi ki, virus hepatitli xəstələr də

dövlət qeydiyyatında olmalıdır.

-         Bu xəstələrin dövlət nəzarətində olması üçün dövlət proqramı  lazımdır. Çünki xəstəliklər xroniki xəstəliklərdir, müalicələri uzun müddət və böyük maddi vəsait tələb edir. Bunu da əhalinin özü təmin etməsi çətinliklər yaradır və xəstələr müalicədən yayınırlar. Bu baxımdan hesab edirəm ki, bu xəstələrin  dövlət himayəsində olması çox gözəl olardı.

 Sual: Peşəniz çoxmu vaxtınızı alır? İşdən kənar vaxtlarınızda nə ilə məşğul olmağı xoşlayırsınız?

-         Elm durmadan inkişaf edir. Zamanımızı bu yenilikləri izləmək, daim üzərimizdə işləmək, xaricdə təşkil olunan  elmi konfransalara qatılmaqdan şəxsi həyata az vaxt qalır. Qalan vaxtlarımı da ailəm ilə bərabər keçirməyi daha üstün tuturam.

Sual: Saytımızın oxucularına peşəkar həkim kimi arzularınız.

-         Ümid edirik ki yaxın gələcəkdə Azərbaycan səhiyyəsində əsaslı irəliləyişlər, dövlət proqramları olacaq. Oxuculara can sağlığı, xəstəliklərdən uzaq olmağı arzu edirik. Xəstəliyə tutulan zaman isə sağlamlığınıza biganə qalmayın. Elmin inkişaf etdiyi bir dönəmdə, demək olar ki, çarəsiz xəstəlik yoxdur. Mən öz sahəmdən deyə bilərəm ki, virus hepatitləri öldürməz, amma cahillik öldürər. Ən önəmlisi odur ki doğru düzgün bir mütəxəssisə müraciət edəsiniz.

Müsahibəni apardı: Bakı Dövlət Universitetinin Biologiya 

                             fakültəsinin tələbəsi Sevinc Əliyeva