Rusiyanın əl atdığı yanlış siyasət - Təhlil

SSRİ-nin dağılmasından sonra müasir dünyanın geosiyasi durumunda ciddi çalxalanma yarada biləcək tarixi gün gəlib yetişdi. Məlum olduğu kimi, mart ayının 16-da Ukraynanın qanunvericilik orqanlarının iradəsinin əksinə olaraq, Krımda Rusiyaya birləşmək haqqında haqqında referendum keçiriləcəkdir. Ukrayna kimi böyük bir dövlətin ərazi bütövlüyünün pozulmasına yönəlmiş bu referendumda səsvermənin nəticəsinin necə olacağını proqnozlaşdırmaq mümkündür. Amma onu da proqnozlaşdırmaq mümkündür ki, dünya birliyi bu referendumun nəticələrinin tanınması məsələsində birmənalı mövqe nümayiş etdirəcək və Ukraynanın ərazi bütövlüyünün pozulması ilə bərabər, Rusiyanın Krımı özünə birləşdirmək cəhdlərinə dəstək verməyəcəkdir.

İstər dünya dövlətlərinin liderlərinin, istərsə də Risiya istisna olmaqla digər ölkələrin siyasətşünaslarının mövqelərini və təhlillərini ümumiləşdirməklə belə bir qənaətə gəlmək mümkündür ki, Krımın Rusiyaya birləşdirilib-birləşdirilməməsindən asılı olmayaraq yeni formalaşan beynəlxalq şərait heç də Rusiyanın xeyrinə deyildir. Çünki Rusiya Gürcüstana münasibətdə olduğu kimi, Ukraynaya münasibtdə də daha radikal şəkildə güc siyasətinin tətbiqinə rəvac verdi və bununla da dünya birliyinin yekdil müqaviməti ilə qarşılaşdı. Doğrudur, Krım xalqının öz müqəddəratını həlletmə məsələsi də ortaya atılmışdır. Amma bunun bir siyasi oyun olduğu və Rusiyanın siyasi məqsədlərinin pərdələnməsi üçün kütləvi təbliğat mövzusuna çevrildiyi dünya birliyində elə də şübhə doğurmur.

Bir çox siyasətşünaslar Krım böhranının yaranmasını qərbin apardığı siyasət qarşısında Rusiyanın məcburən əl atdığı bir vasitə kimi dəyərləndirirlər. Başqa sözlə geosiyasi mübarizədə küncə sıxışdırılmış Rusiyanın öz təhlükəsizliyinin və maraqlarının qorunması üçün belə bir siyasətə əl atması bildirilir. Bununla da güman edilir ki, Rusiya çoxdan arzusunda olduğu Krım kimi strateji əhəmiyyətli bir məntəqəni əldə etmiş oldu. Amma daha geniş təhlillər göstərir ki, Rusiya Krımı əldə etmiş olsa da Ukraynanı əldən vermiş oldu və Ukraynanın qərbə təmayülünü heç də təsadüfi və ya yalnız Ukraynanın millətçi dairələrinin əməllərinin nəticəsi saymaq olmaz. Ukraynada başlanan hərəkat Rusiya mətbuatının təqdim etməyə çalışdığı kimi, yalnız Ukrayna millətçilərinin iddialarının nəticəsi deyil, daha geniş kütlələrin davamlı tələblərinin gətirdiyi bir nəticə oldu. Rusiyanın təzyiqlər yolu ilə Ukraynanı da, Qazaxstan, Belorus və Ermənistan kimi Gömrük İttifaqına gətirmək siyasəti öz nəticəsini vermədi və Ukrayna qərbə istiqamətlənməyə üstünlük verdi. Ukrayna xalqı bu istiqaməti ona görə seçmədi ki, qərb Rusiyaya nisbətən iqtisadi çiçəklənmə məkanıdır. Qərbin Bolqarıdstan, Rumıniya, Polşa, Baltik dövlətləri kimi dövlətləri iqtisadi inkişafına görə Rusiyadan xeyli geridə qalır. Amma bu ökələrdə davamlı inkişaf üçün əsas olacaq siyasi liberallıq və demokratik bir durum vardır. Ukrayna xalqı da gələcək uğurlu inkişafın əsasını bu siyasi liberalizm və demokratik cəmiyyətdə görürlər. Rusiyanın hakim dairələr isə bu meyli vaxtında proqnozlaşdıra və uyğun siyasət yeridə bilmədilər və əgər bu ölkədə izlənilən siyasətə yenidən baxılmasa onda hətta Rusiyanın forpostu sayılan Ermənistanda da Ukrayna hadisələrinin təkrarlanacağını istisna etmək olmaz.

Nəticədə, Krım böhranı hansı dəyişiklikləri gətirəcəyini qısaca konkretləşdirmək olar. İlkin təhlillər göstərir ki, Krım ətrafında baş verən hadisələrdən sonra:

1. Rusiya mövcudluğu dövründə ilk dəfədir ki, ən böyük siyasi izolyasiya ilə qarşılaşıb

Rusiya ilə Ukrayna arasındakı siyasi gərginlik artacaq və bununla Rusiyanın

avropadakı geosiyasi təsiri kiçiləcək

2. Rusiya ciddi iqtisadi sansiyalarla qarşılaşa bilər

3. Rusiyanın keçmiş Sovet ölkələrinə qarşı siyasəti daha da radikallaşa bilər, xüsusilə Orta Asiyada rus əhalisinin qorunması adı altında Kazaxıstan və Cənubi Qafqaz respublikalarına qarşı bu siyasət yürüdülə bilər

4. Dünya ölkələrində və keçmiş sovet respublikalarında Rusiyaya qarşı etimad kifayət qədər zəifləyəcək

5. Qarşılıqlı sıyasət aparmadığı üçün MDB –nin bir təşkilat kimi mövcudluğu şübhə altına alınacaqdır

6. Krımın tərkibindəki seperativ hərəkat Rusiyanın daxilindəki separatizmin başlanmasına səbəb ola bilər.

7. Rusiyada müxalifət Putinə qarşı güclənə bilər

8. Krım krizisi iki doğma slavyan xalq arasında ciddi uçurum yaradıb

9. Krım böhranı Rusiya ilə Amerika arasındakı hərbi əlaqələri zəflədə bilər. O, cümlədən Əfqanıstandakı NATO qüvvələrinin Rusiyadan daşınması dayandırıla həmin qüvvələrin Cənubi Qafqazdan keçməklə çıxarılması aktuallaşa bilər.

10. Krım böhranı ilə politoloqların söylədiyi kimi soyuq müharibənin yeni fazası açıla bilər.

Nəsrin Süleymanlı,

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının doktorantı