“VIRUS HEPATITLƏRI SAĞALANDIR, TƏKI XƏSTƏLƏR GECIKMƏSIN”

Son illərin çox yayılmış infeksion xəstəliklərindən olan virus hepatitləri –hepatit B,C,D  insanlar üçün sağlamlıq probleminden daha çox sosial bir bəla kimi cəmiyyəti , yeni qurulmuş ailələri, həyata yenicə qədəm qoyan  gəncləri öz təsiri altına almaqdadır. Biz mütəxəssislər də şahidi oluruq ki , bu problem artıq xəstəlik çərçivəsindən çıxıb ciddi bir sosial problemə çevrilmişdir. Nədir səbəb ? “Əsas problem insanların bu xəstəlik haqqında məlumatsız olmaları və məlumat almaq belə istəmədikləridir.

Çox hallarda virus hepatitləri təsadüfi müayinələrdə aşkarlanır: planlı əməliyyatlardan əvvəl, hamilə qadınlarda dövlət proqramına uyğun olaraq qan analizləri edən zaman, qan vermə zamanı  və,s. Az hallarda hansısa  şikayətlərlə xəstə həkimə müraciət etsə bu viruslardan biri , bəzən də ikisi bir yerdə olduğu məlum olur.

HEPATİT NƏDİR?- Hepatit qaraciyərin iltihabıdır. Əgər buna viruslar – A,B,C, D ,E , EPŞTEYN bar viruslari səbəb olursa bu xəstəlik VİRUS HEPATİTİ adlnır.Bunlardan ən çox uzun, xroniki xəstəliyə səbəb olanları B,C,D viruslarıdır. Bu viruslar uzun illər orqanizmdə xronikləşib aktiv gedişli olarsa, həkimin nəzarətindən kənarda qalarsa ağır qaraciyər xəstəliklərinə – sirrozlara və qaraciyər  xərçənginə səbəb olar.

Artıq elm elə bir dövrə gəlib ki , bu xəstəliklərin diaqnostikası , müayinəsi, müalicəsi ücün cox etibarli metodlar var, bütün dünya “ Virus hepatitləri sağalandır, təki xəstələr gecikməsin”şüari ilə çıxış edir.

Hər zaman qarşımıza iki qrup xəstə gəlir:

1. Xestəlik aşkarlanan və bunun ciddiliyini dərk etməyən etinasız , məlumatsız xəstələr.
2. Xəstəlik aşkarlanan və həddindən artiq həyacanlı, narahat olan xəstələr.

Hər iki  qrup xəstə ilə dƏ işləmək bizə cətindir.1- ci qrup xəstələrə həkim nəzarətində olmağı, xəstəliyinə ciddi yanaşmağı, lazımsa müalicə almağı , zərərli vərdişlərdən uzaq durmağı başa salmaq uzun zaman alır. 2- ci qrup xəstəlrin isə əsas narahatlıqları sağlamlıqdan çox yuxarıda qeyd etdiyim kimi sosiallaşmaqdan uzaqlasmaq qorxusudur: ailə qurmaq, övlad dünyaya gətirmək, dostlarla münasibət, iş yerində munasibət bu insanlar ücün həyəcanli məqama çevrilir, xəstəliklərini gizlətməyə başlayırlar.

Yoluxma yollarını nəzərden kecirsək: bir süfrədən , yataqdan, eyni qabları , qaşığı istifadə etməkdən, bir masada, ofisdə əyləşməkdən virus hepatitləri yoluxmaz , bu virusların yoluxması ücün mütləq qan təması və yaxud qana təmas etmiş alətlərin orqanizmin yara olan nahiyəsinə toxunması lazımdır. Cinsi yolla bu viruslarin yoluxmasi 3-5% dən çox deyil. Bu ehtimal da normal ailə münasibətlərində cox azdır.

Virus hepatitli şəxslər ailə qura bilib sağlam övlad sahibi olurlar, virusun (əgər varsa )anadan usağa keçmə ehtimalı var, atadan usağa virus kecmir. Bundan əlavə hepatit B ücün  dünyada artıq 30 ildən çoxdur ki , Pyvənd mövcuddur, qarşı tərəfin( ər- arvad) mütləq peyvənd olması məsləhətdir.

HEPATİT B NİN TAM MÜALİCƏSİ VARMI?

Hepatit B virusu aktiv xəstəliyə səbəb olduğundan insanın qaraciyər hüceyrələrinin təməl daşı olan DNA içinə ozünü yerləşdirir(ccc-DNA).Hal-hazırda virusun çoxalmasının qarşısını alan çox təsirli dərmanlar( antivirallar)sayəsində qanda virus səviyyəsi ölçülməyəcək hala gələ bilir .Fəqət qaraciyər DNA -sı içindəki virus parcasını qoparıb atan bir dərmanımız olmadığı ücün qaraciyər hüceyrələri yeniləndikcə, çoxaldıqca virus da çoxalir. Bu səbəblə antiviral dərmanlar kəsildiyi halda qanda virus təkrar artmaya başlayır .Xəstələrin az qismində müalicə əsnasında Hepatit B- dən orqanizmi qoruyan Anti-HBs deyilən maddə( antikor) yaranır, bu xəstələrdə dərmanı kəsmək mümkündür , onlar tam sağalan xəstələr hesab olunurlar.Xəstələrin böyuk qismi isə antiviral dərmanı uzun illər içməlidir.

Hepatit C   müalicə olunurmu?

2015 -ci ildən başlayaraq əvvəlcə müalicə alan , almayan və sirrozlu xəstələr bir cox fərqli dərman kombinasyaları istifadəsindən artıq fayda gördülər.Dərman kombinasyalarının seçimi HCV nin genotipi / subtipi ,HCVRNA( PZR -virus yükü)miqdarı , qaraciyər zədələnməsinin səviyyəsi , əvvəlki müalicəyə cavab səviyyəsi ilə bağlıdır. Müalicədən əvvəl HCV genotipi araşdırarkən mütləq genotip 1 ücün subtip təyin edilməlidir. Müalicə müddətində dərmanların qarşılıqlı təsirinə bağlı müalicədə dəyişiklik və dozanın dəyişdirilməsi ola bilər.Müalicəyə başlamazdan əvvəl hepatit C ücün istifadə olunan dərmanların xəstənin qəbul etdiyi dərmanlarla qarşılıqlı təsiri araşdırılmalıdır. Həmcinin orqanizmin dərmanları necə qəbul edəcəyinə , əlavə təsirlərinə , əks göstəriş olan hallara diqqətlə yanaşılmalıdır..
Bütün xəstələrə uğurlu nəticələr diləyirik.

Son olaraq onu qeyd etmək istəyirəm ki , bu xəstəliklərlə və xəstəliyin problemləri ilə rastlaşmamaq ücün hec olmasa ildə 1 dəfə virus hepatitlərinin olub- olmamamasını yoxlatdırın( qan analizi ilə).Əgər yoxdursa hepatit B ücün peyvənd etdirin. Yaxın gələcəkdə hepatit C nin də peyvəndi tapılacaq, bu sahədə geniş miqyaslı araşdırmalar gedir.

Əgər xəstəliyiniz varsa bu sahənin mütəxəssinə müraciət edib nəzarətdə qalın,müalicə olunun ki, qarşıda agır qaraciyər xəstəlikləri ilə uzləşməyəsiniz.Gənc ailələrə məsləhətimiz odur ki , virus hepatitləri aşkarlanan zaman ( hər hansı birinizdə) əsassız yerə ailənizin xoşbəxtliyini pozmayın, sadəcə mütəxəssisə müraciət edin , hamiləlik zamanı nəzarətdə olun, əgər ehtiyac varsa hepatit B –li hamilə qadınlarda  virus yükünü azaltmaq məqsədilə antiviral dərman qəbul oluna bilər, hepatit C olan hamilə qadınlarda müalicə ücün hamiləliyin bitməsini gözləmək tövsiyə olunur.

 Əfsanə Bayramova