Bizi dəhşətli qış gözləyir – XƏBƏRDARLIQ

Çox da uzaq keçmişdə verməmişdik bu məlumatı. Həmin xəbərdən sonra dəyişən hava şəraiti onu unutdurmadı desək, daha doğru olar.

Elə həmin günlər idi respublikanın bütün regionlarında yağış və qar yağmağa başladı. Həmin vaxtdan bugünə kimi yağmaqda davam edir. Düzdür, ara-sıra hava mülayimləşib, amma bu, çox az olub. Yəni ümumilikdə götürsək, havalar Azərbaycan iqliminə xas olmayacaq şəkildədir. Yəni artıq qış fəsli gəlməmiş qış sərt üzünü göstərir.

Düzdür, Azərbaycanlı ekoloq və iqlimşünaslar Avropalı həmkarlarının “sərt qış” xəbərdarlığı ilə əvvəlcə razılaşmamışdılar.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi Milli Hidrometeorologiya Departamentinin Hidrometeoroloji Proqnozlar Bürosunun direktor müavini Gülşad Məmmədova qışla bağlı proqnoz verməyin hələ ki tez olduğunu bildirmişdi.

O, ötən il bu ayda Xınalığa bu qədər qar düşmədiyini bildirsə də, əvvəlki illərdə də Qubanın dağlıq ərazilərində qar qeydə alındığını vurğulamışdı. Bütün bunlara baxmayaraq o, bu hadisənin qışın sərt keçəcəyi ilə əlaqələndirməyi doğru hesab etməyib. Qışla bağlı proqnozu dekabr ayında verəcəklərini demişdi.

Coğrafiya İnstitutunun İqlim şöbəsinin baş elmi işçisi, coğrafiya üzrə fəlsəfə doktoru Məhərrəm Həsənov da oktyabr ayında bu cür hava şəraitinin normal olmadığını qəbul etsə də, çox da dəhşətli soyuqlara ehtimal vermədiyini bildirmişdi. Lakin o, həm də avropalı alimlərin fikirlərini tam inkar etməmişdi.

Son iki ayda ölkə razisində müşahidə olunan hava avropalı alimlərinin fikirlərinin gerçəkləşəciyini istisna etmir. Əslində, sentyabr ayında son 40 ilin ən güclü yağışının yağması qışın sərt keçəcəyinə bir işarə idi. Yağış nədir ki, oktyabr və noyabr ayındakı qarlara baxanda…

Bu il 44 ildən sonra ilk dəfə oktyabr ayında qar yağıb. Oktyabr ayında Aran rayonlarına qarın yağması 1972-ci ildən sonra ilk olub.

AMEA Coğrafiya İnstitutunun İqlim və aqroiqlimşünaslıq şöbəsinin baş elmi işçisi, coğrafiya üzrə fəlsəfə doktoru Məhərrəm Həsənov deyir ki, İmişlidə bu hal 1972-ci ildən sonra ilk dəfə yaşanıb. Azərbaycanda bu ayda yalnız dəniz səviyyəsindən 2000 metr yüksək olan ərazilərə qar yağıb. Oktyabrda ölkə ərazisinə düşən yağıntının miqdarı da normadan çox olduğunu deyən alim bunun anomal olduğunu bildirib.

Alim 44 il desə də, rayon sakinlərinin sözlərinə görə, bu tarix daha qədimdir. Yaşı 60-ı keçən İmişli sakinləri bu ayda qarın son 60 ildə görünməyən təbiət hadisəsi olduğunu deyir. Az qala qışda qara həsrət qalan imişlililər üçün payızda yağan qar əsl sürpriz oldu.

Havaların qəfil soyuması heyvanları da çaş-baş saldı. Bu günlərdə İsmayıllının Kürdmaşı kəndində ilanlar kütləvi halda hərəkət etməyə başlayıb. Astroloqlar bunu sürüşmə, zəlzələ ilə əlaqələndirsələr də, Milli Elmlər Akademiyası Zoologiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Təvəkkül İsgəndərov əsas səbəbi açıqladı. Səbəb soyuqların vaxtından əvvəl başlaması və ilanların bir az Günəş parıltısını hiss edən kimi hərəkətə keçməsi imiş. Yəni vaxtından əvvəl başlayan soyuqlar heyvanların da sistemini dəyişdi.

Bütün bunlardan sonra 100 ilin ən soyuq qışının gəldiyinə inanmamaq olmur. Avropalı ekoloqların fikrini xatırlatmağı borc bilirik ki, indidən mümkün hazırlıqlarınızı görün. Çünki bu soyuqlar əvvəlkilərdən fərqlənəcək.

Nəzərə alsaq ki, noyabrın 23-24-də havanın minimal temperaturu 0-4 dərəcə şaxta təşkil edəcək o zaman Azərbaycanda sərt qış günlərinin başladığını deyə bilərik.

Qış aylarında ən aşağı temperatur yanvarda və fevralda müşahidə ediləcək. Hətta mart ayı da soyuq olacaq. Yalnız apreldə bir az temperatur yüksələcək.Avropalı alimlər hələ ki, “buz dövrü”nün başlamadığını deyir.

Kembric universitetinin alimləri isə bu cür soyuqların 15 ildən sonra daha dəhşətli vəziyyətə səbəb olacağını düşünür. Onların fikrincə, dünyada temperaturun kəskin aşağı düşəcək.

Alim Valentin Jarkovun sözlərinə görə, 15 ildən sonra Günəşin fəallığı 60 faiz aşağı düşəcək. Bu, Yer kürəsinin hərarətinin azalmasına səbəb olacaq. Xüsusilə Şimal yarımkürəsinə ciddi təsir edəcək.

Alim əlavə edib ki, yeni buz dövrü təxminən 30 il davam edəcək. Ehtimal olunur ki, bu illər ərzində fəsillərin dəyişkənliyi nəticəsində ərzaq çatışmazlığı yaranacaq və dünyada bir çox güclü sürüşmələr meydana gələcək. Əlbəttə, bu fikirlərə də qarşı çıxanlar da var.

Amma qarşı çıxmaqla deyil ki, təbiət öz sözünü deyir./oxu.az