Ukrayna böhranı və ya ABŞ prezidentinin hərbi qüvvə tətbiqi praktikası

09:35 / 21.04.2014

Elman Nəsirov

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN DEPUTATİ, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA DÖVLƏT İDARƏÇİLİK AKADEMİYASININ SİYASİ ARAŞDIRMALAR İNSTİTUTUNUN DİREKTORU, SİYASİ ELMLƏR DOKTORU, PROFESSOR

STRATEGİYA.AZ YENİ AZƏRBAYCAN PARTİYASININ BEYNƏLXALQ ƏLAQƏLƏR KOMİSSİYASININ KATİBİ, SİYASİ ELMLƏR DOKTORU, PROFESSOR ELMAN NƏSİROVUN SİYASİ TƏHLİLİNİ SİZLƏRƏ TƏQDİM EDİR

Məlum Ukrayna böhranı və Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqı ilə bağlı ABŞ-Rusiya münasibətləri son dərəcə kəskinləşmişdir. ABŞ-da müxalif Respublikaçılar partiyası hakim Demokratlar partiyasını və onun lideri prezident Barak Obamanı Rusiyaya münasibətdə “dişsiz” siyasətin yeridilməsində ittiham edir. Müxalif partiyanın mövqeyinə görə, 2016-cı ildə ABŞ-da keçiriləçək prezident seçkilərində qalib geldikdən sonra Rusiyanın “dərsini” verəcəklər. “Dərs” prosesinin hərbi qüvvə tətbiqini də özündə ehtiva edəcəyi istisna olunmur. ABŞ-da müxalif partiyanın Rusiyaya qarşı belə kəskin və olduqca radikal mövqedə dayanması güc tətbiqi ilə bağlı ABŞ prezidentinin səlahiyyətlərinin araşdırılmasını və onun bu halda istinad edəcəyi baza prinsiplərinin müəyyən edilməsini aktuallaşdırır.

ABŞ statistikasına istinadən qeyd edək ki, 1798-ci ildən 2002-ci ilədək olan dövrdə ABŞ öz sərhədlərindən kənarda 238 dəfə hərbi qüvvə tətbiq etmişdir. Son 2 əsr ərzində ABŞ Konqresi 9 dəfə müharibənin elan edilməsi imkanı ilə bağlı məsələni müzakirəyə çıxarmışdır: 1812-ci ildə (Böyük Britaniyaya qarşı), 1846-cı ildə (Meksikaya qarşı), 1898-ci ildə (İspaniyaya qarşı), 1917-ci ildə (Almaniyaya qarşı), 1941-ci ildə (Yaponiya, Almaniya və İtaliyaya qarşı), 1964-cü ildə (Vyetnama qarşı), 1991-ci ildə (İraqa qarşı), 2001-ci ildə (beynəlxalq terrorizmə qarşı) və 2002-ci ildə (İraqa qarşı).

ABŞ qanunvericiliyinə əsasən, bu və ya digər dövlətə qarşı hərbi qüvvələrin tətbiqi səlahiyyəti ali baş komandan olaraq prezidentə məxsusdur. Bu məsələdə formula belədir: ABŞ prezidenti müstəqil olaraq hərbi qüvvənin tətbiqi ilə bağlı qərar qəbul edə bilər, lakin həmin qərardan sonra keçən 48 saat ərzində Konqres qarşısında hesabatla çıxış etməlidir. Əgər hərbi əməliyyatlar 60 gündə artıq davam edərsə, bu halda prezident onun davam etdirilməsi ilə bağlı Konqresin icazəsini

almalıdır. Məlum olduğu kimi, 2001-ci il sentyabrın 14-də Konqresin hər iki palatasının yekdilliklə qəbul etdiyi qətnaməyə əsasən, ABŞ prezidentinə 11 sentyabr terror aktlarının törədilməsində əlaqəsi olan istənilən dövlətə, təşkilata və ya fərdə qarşı bütün mümkün təsir vasitələrindən istifadə hüququ verilmişdir .

ABŞ bir necə baza prinsipinə əsaslanaraq hərbi qüvvə tətbiqini həyata keçirir:

Birinci prinsip: özünümüdafiə, BMT-nin nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə görə təcavüzə məruz qalmış dövlətlər fərdi və ya kollektiv müdafiə hüququna malikdir.

İkinci prinsip: preventiv özünümüdafiə. Bu prinsipi işlək vəziyyətə gətirmək üçün ABŞ-a qarşı terror aktları və ya kütləvi qırğın silahlarının tətbiqinin mümkünlüyü ideyası əsas ola bilər. Məsələn, 1983-cü ildə Qrenadaya və 1986-cı ildə Liviyaya qarşı hərbi əməliyyatları həyata keçirən ABŞ məhz bu prinsipi əsas götürmüşdür.

Üçüncü prinsip: yalnız ABŞ hökuməti təhlükənin səviyyəsindən asılı olaraq ona necə cavab vermək məsələsini müzakirə etmək səlahiyyətinə malikdir. Bu səlahiyyət heç bir beynəlxalq təşkilata, o cümlədən BMT-yə verilə bilməz.

Dördüncü prinsip: ABŞ prezidenti ali baş komandan olaraq ölkənin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə silahlı qüvvələrə əmr vermək hüququna malikdir.

Ukrayna böhranı və ya ABŞ prezidentinin hərbi qüvvə tətbiqi praktikası

Elman Nəsirov

Müəllifin digər yazıları

Xəbərlər

Ədəbiyyat

© 2012 | Bütün hüquqları qorunur.

Əlaqə