İŞİD müxtəlif ölkələrdə yenə terror hadisələri törədib. Bu prosesin davam edəcəyini bəyanlayıb. Mütəxəssislər bütövlükdə təhlükəli bir tendensiyanın meydana gəldiyindən bəhs edirlər. Söhbət terrorun sadəcə geniş məkana yayılmasından deyil, qrupların yeni təşkilatlanma formasına keçə biləcəyindən gedir. Bu da faktiki olaraq qlobal təhlükəsizlik sisteminin formalaşmasına ciddi əngəlin meydana gəlməsi deməkdir. Həmin aspektdə son günlər müşahidə edilən bir sıra hadisələrin geosiyasi qiymətləndirilməsinə ehtiyac duyulur. Burada bəzi regionlarda, o cümlədən Cənubi Qafqazda proseslərin gedişi maraq doğurur. Çünki bu region neçə illərdir ki, erməni terroru ilə üz-üzədir. Ona Ermənistan dövlət səviyyəsində ciddi dəstək verir. Dövlətlə terrorun qovuşduğu bu məkanda yeni terror dalğası hansı geosiyasi problemləri meydana çıxara bilər?
İŞİD-in yayılması: forma, yoxsa məzmun dəyişikliyi?
Terror hadisələrinin artması ekspertlərin verdikləri proqnozların təsdiqini tapdığı qənaətini yaradır. Yaxın Şərqdə İŞİD-i daha çox sıxışdırdıqca, müxtəlif regionlarda partlayışlar da çoxalır. Böyük Britaniya və Almaniyadan sonra Rusiya, İsveç və Misirdə də terror hadisələri baş verib. Onların hamısını İŞİD boynuna götürüb.
Son hadisələrdə əsasən xristian dini məbədləri hədəf kimi seçilib. Onun ən qorxuncu Misirdə baş verib. Burada iki məbəddə baş verən partlayışda onlarla insan həlak olub, çoxlu yaralılar vardır. Rusiyada Kazan şəhərində bütün dinlərin məbədi yandırılıb. Sankt-Peterburq, Moskva, Rostov kimi şəhərlərdə müxtəlif yerlərdən partlayıcılar tapılır, müəmmalı qəzalar baş verir. İsveçin Stokholm şəhərində isə yük maşınını insanların toplaşdığı yerə sürən şəxs İŞİD-in əmrini yerinə yetirdiyini söyləyib.
Suriyada onsuz da terrorun arası kəsilmir. Bu dalğanın orada daha da güclənməsi ehtimalını yüksək hesab edirlər. Ancaq Misirin aktiv terror hadisələrinin hədəfinə çevrilməsi daha düşündürücüdür. Maraqlıdır ki, prezident əs-Sisi ABŞ-a səfər edərək Donald Trampla görüşmüşdü. Orada Misir prezidentinə Vaşinqton böyük dəstək vermişdi. Sisi vətənə qayıdandan az sonra terror hadisələri baş verdi. İndi ölkədə 3 aylıq fövqəladə vəziyyət elan edilib. Ekspertlər hesab edirlər ki, səbəb rəsmi Qahirənin terrorun güclənməsindən çəkinməsindən ibarətdir. Deməli, hesab olunur ki, iki partlayış ötəri deyil, ölkədə konkret təhlükə mənbəyi vardır.
Burada bir məqamı vurğulamaq istərdik. Bir neçə ay əvvəl İsrailin Türkiyədəki səfiri jurnalistə verdiyi müsahibədə olduqca maraqlı fikir bildirmişdi. Daha doğrusu, bu, daha çox xəbərdarlığa bənzəyirdi. İsrail-Türkiyə əlaqələrinin normallaşması üçün ciddi fəaliyyət göstərən təcrübəli diplomat ifadə etmişdi ki, İŞİD-i Suriya və İraqda məhv etmək mümkündür. Lakin bu təşkilat elə çevik və yayğın struktura malikdir ki, bir yerdə sıxışdırıldıqca digər yerlərə yayıla bilir. İŞİD-in Suriya və İraqda məğlub edilməsi eyni zamanda onun Rusiya, Afrika və Avropa istiqamətlərində yayılmasına təkan verə bilər. Yəni burada həmin terror təşkilatının özəlliyi nəzərə alınmalıdır.
Yalnız raket və tanklarla onu məhv etmək olmaz. Kompleks tədbirlər görülməli, bütün kommunikasiya xətləri ləğv edilməlidir. Lakin bunu da tam həyata keçirmək mümkün deyil. Çünki İŞİD artıq cəmiyyətlərdə özünə yuvalar qurub. Zahirən sakit və normal görünən adamlar lazım gəldikdə radikallaşa bilirlər. Onlar anlayırlar ki, rahat yaşaya bilməyəcəklər. Ona görə də ən kəskin tədbirlərə əl atırlar. İsveçdə yük maşınını insanların üzərinə sürən adam tutulacağını da əvvəlcədən bilməmiş deyildi. Deməli, hadisəni şüurlu surətdə törədib. Digər olaylarda da analoji məntiq vardır.
İndi Misirdə fövqəladə vəziyyətin elan edilməsi problemin prinsipial həlli deyil. Həm də belə tədbirlər terrorun qonşu ölkələrə, Səudiyyə Ərəbistanına, Qətərə, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə, Türkiyəyə, İrana və sairlərə yayılmayacağına təminat vermir. Deyək ki, sünni dövlətlərində şiələrdən istifadə oluna bilər. Nəticədə, regionda məzhəb qarşıdurması yeni səviyyədə vüsət ala bilər. İŞİD-in buna stimul verəcəyinə qətiyyən şübhə olmamalıdır. Çünki qarışıqlıq onu xilas edə bilər.
Bunlar onu göstərir ki, terrorun yeni dalğası, əslində, bu bəlanın növbəti mübarizə taktikasına keçməsini ifadə edir. Bu mərhələdə terror qrupları əsasən öz varlıqlarını qorumağa üstünlük verə bilərlər. Bunun üçün dünyanın bütün guşələrində hərəkət edə bilmək imkanlarını nümayiş etdirməyə çalışacaqlar. Gözləmək olar ki, onların fəaliyyəti başlıca olaraq iki istiqamətdə – Avropa və Qafqaz-Mərkəzi Asiya-Rusiya-Çin istiqamətlərində aktivləşəcək.
Terror və təhlükəsizlik sistemi: təhdidlər artır
Bu prosesin böyük dövlətlər arasında geosiyasi mübarizənin kəskinləşməsi fonunda baş verməsi düşündürücüdür. Mütəxəssislər ehtiyat edirlər ki, bu kimi analogiyalar dövlətlərin terrora getdikcə daha çox dəstək verməsi əlaməti ola bilər. Onda müxtəlif terror qruplarının arxasında konkret ölkələrin dayanması kimi çox təhlükəli bir nəticə çıxarmaq olar. Bu, təsdiqini taparsa, terrorun kökünü kəsmək çox mürəkkəb olacaq. Eyni zamanda, qlobal təhlükəsizlik sisteminin formalaşması imkanları da xeyli azalmış kimi görünür.
Dünya sisteminin sabitliyini itirməsi yeni geosiyasi nizama keçidi əngəlləyir. Mütəxəssislər çoxdan vurğulayırlar ki, qlobal miqyasda yeni nizama keçid dünya üçün ciddi strateji əhəmiyyət daşıyır. Çünki artıq beynəlxalq hüquq normaları işləmir. İkili standartlar baş alıb gedir. Müxtəlif regionlarda yeni münaqişələr meydana gəlir. Mövcud olanlar isə daha da kəskinləşir. Və bütün bunlar bumeranq kimi qayıdıb terroru daha da alovlandırır. Bəşəriyyət sanki çıxılmaz dairəyə düşür.
Bu analizdən belə nəticə alınır ki, İŞİD-in müxtəlif regionlarda fəallaşması yalnız bu təşkilatın mənfur xisləti ilə bağlı deyil. Bir sıra dövlətlər faktiki olaraq öz qeyri-müəyyən siyasətləri ilə ona imkanlar yaradırlar.
Bir sıra ekspertlərin rəyinə görə, bu cür gedişat meydana yeni terror qruplarını çıxara bilər. Müəyyən mərhələdə İŞİD səmərəsini itirəndən sonra onu əvəz edə biləcək başqa təşkilatı ortaya ata bilərlər. Bu da terrorun tamamilə fərqli bir təzahürdə və miqyasda fəaliyyət göstərə bilməsi deməkdir. Həmin çərçivədə terrorun Cənubi Qafqaza vura biləcəyi zərərin üzərində düşünməyə dəyər.
Məsələ ondan ibarətdir ki, Ermənistan bu regionda birbaşa terror vasitəsilə qonşu dövlətin ərazisinin bir hissəsini işğal edib. Törədilən soyqırımlar, kütləvi qətliamlar, deportasiyalar və etnik təmizləmə siyasəti ilə 25 ildən çoxdur ki, Cənubi Qafqazda təcavüzkar mövqeyini saxlayır. Və dünya buna göz yumur. Deməli, İŞİD-in hələ çatmaq istədiyi aqressivlik səviyyəsinə, erməni terror qrupları və rəsmi qurumları çoxdan nail olublar. Təsəvvür edin ki, bu hal İŞİD-in Cənubi Qafqaza yayılması üçün münbit bir şərait yaradır. Çünki bu təşkilat gəlib burada özünə oxşar erməni terror qruplarını tapacaq. Eyni zamanda, rəsmi İrəvanın siyasətinin regionda terrora stimul verdiyini görəcək. Bu səbəbdən Cənubi Qafqazın İŞİD terroruna daha həssas bir bölgə olduğunu qəbul etmək lazım gəlir.
Buradan Mərkəzi Asiyaya nüfuz etməyin yolu görünür. Onun digər marşrutu Əfqanıstandır. Burada artıq xeyli sayda terror təşkilatları uzun illərdir, tüğyan edirlər. İŞİD-in də mövqeyi getdikcə güclənir. Zaman-zaman o, Mərkəzi Asiya dövlətlərinə nüfuz edir. Son olaraq Qazaxıstanda baş verən terror hadisələri bu baxımdan düşündürücüdür. Şimali Qafqazda, Həştərxanda və Rusiyanın bəzi bölgələrində müşahidə edilən proseslər narahatlıq yaradır.
Bunların fonunda, təbii ki, Avropada terror dalğasının yüksəlməsi kifayət qədər təhlükəli görünür. Belə ki, burada qeyri-sabitliyin artması bütövlükdə dünyada meydana çoxlu sayda problemlərin çıxması deməkdir. Aİ-nin yeritdiyi ikili standartlar və miqrantlara qarşı dözümsüzlük vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. İndi avropalı siyasətçilər etiraf edirlər ki, son illər xarici siyasətdə ciddi səhvlərə yol veriblər.
Bütün bunlar onu təsdiq edir ki, müxtəlif ölkələrdə terrorun artması təsadüfi hal deyil. İndi yeni səviyyədə dinlərarası düşmənçilik toxumu səpilir. Əsasən müsəlmanların yeni düşmən obrazı yaradılır. Onları xristian dini abidələrini məhv edən zümrə kimi təqdim etməyə başlayırlar. Bunun bir aspekti ermənilərin təbliğat dəyirmanına su tökmək anlamına gəlir. Bütövlükdə isə dünyada dini qarşıdurmanı kəskinləşdirə bilərlər. Bu tendensiya qlobal təhlükəsizlik sisteminin formalaşdırılması üçün olduqca təhlükəli olmaqla geosiyasi risklərin artmasına da təkan verə bilər.
Düşündürücüsü odur ki, bu kimi proseslərdə İŞİD-dən istifadə edilir. Bu da həmin təşkilatın hələ missiyasını tam yerinə yetirmədiyi anlamını verir. Onun dünyaya yayılması yekunda terrorun məzmununu dəyişə bilər. Belə çıxır ki, bəşəriyyət terrorun görünməmiş təzahür forması ilə üz-üzə qala bilər.
Newtimes.az
Strategiya.az
Bakıda yeni dələduz peyda oldu: bu qadın görün nələr edib – VİDEO
TƏHLÜKƏ: Şagirdlər qapısı açıq avtobusdan sallanaraq gedir - VİDEO
Cahangir Hacıyevin arvadınadan 21 milyon dollarlıq xəbər - VİDEO
Bakıda DƏHŞƏT: Sahibsiz itlər azyaşlılara hücum çəkdi - VİDEO
HEYDƏR ƏLİYEV - YENİ MİLLİ İNTİBAHIN VƏ MÜSTƏQİL DÖVLƏTÇİLİYİN ƏSASINI QOYMUŞ TARİXİ LİDER
Müasir dövrün qlobal problemi iş şəraitində mobbinq ve mübarizə yolları
Azərbaycan Respublikasında Dövlət Qulluğunun Təkmilləşdirilməsi İstiqamətləri
HEYDƏR ƏLİYEV - MÜASİR AZƏRBAYCAN TARİXİNİ YARADAN LİDER
Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi
Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib
İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb
Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb
Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov
"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi
Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub
Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib
Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb
Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb
Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var
Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb
İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM
Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il
Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb
Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib
Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı
FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür
Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb
Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub
Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı
Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub
Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir
Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür
Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib
Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?
Azərbaycan nefti ucuzlaşıb
Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq
Tovuz döyüşlərindən iki il ötür
Bakının mərkəzində partlayış baş verib
Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər
Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro
Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub
Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub
Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub
Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY
FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb
Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib
Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib
Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov
Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub
DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub
Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib
Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb
Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib
XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib
Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir
Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM