Avrasiyanın gələcək geostrateji mənzərəsi regional ziddiyyətlər kontekstində

15:40 / 31.07.2014

Nurlan Qələndərov

Politoloq

Dünya siyasətində Avrasiya geosiyasi məkanında hər zaman nəhəng aktorlar arasında konfrantasiya və qütbləşmə meyilləri mövcud olub. Xüsusilə də, beynəlxalq münasibətlər sisteminin güc mərkəzləri Avrasiya kimi geostrateji baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edən bölgədə möhkəmlənmək, strateji dividendlər əldə etmək üçün güclü mübarizə aparıblar. Bu kontekstdə zaman-zaman real qarşıdurmalar, hətta regional miqyaslı müharibələr belə meydana çıxıb.

Son zamanlar isə regional ziddiyyətlər daha çox diqqəti cəlb edir. Xüsusilə də Şərqi Avropa, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada baş verən hadisələr dünya siyasətində regional amillərin təsirinin daha daha da artdığını göstərir. Şübhəsiz, bütün bu ziddiyyətlər nəhəng güc mərkəzlərinin hegemonluq iddialarına söykənir. Avrasiya hegemonluğu uğrunda yeni mübarizənin strateji əhəmiyyətli regionlardan başlaması və “heartland” mübarizəsinin platsdarmı rolunda ayrı-ayrı ölkələrin çıxış etməsi təsadüfi deyil. Çünki əvvəla, həm Şərqi Avropa, həm də Yaxın Şərq və Şimali Afrika dünyanın aparıcı dövlətlərinin strateji planlarında yer alan geostrateji məkanlardır. Həm təbii-coğrafi və siyasi sərhədlərinə, həm iqtisadi-siyasi resurslarına və təsir mexanizmlərinə, həm də strateji önəminə görə bəhs edilən məkanlar qlobal aktorlar üçün yeni dünya düzəninin əsas konturlarını cızmaq iqtidarında olan bölgələrdir. Avrasiyada möhkəmlənmək üçün dünyanı idarə edən güclər zaman-zaman bu bölgə ölkələrini uzunmüddətli strateji tərəfdaşa çevirmək uğrunda gərgin mübarizə aparırlar. Daha da dəqiqləşdirsək, strateji əhəmiyyətli məntəqələr Qərb və Rusiyanın geostrateji savaşının platsdarmını təşkil edir.

Hazırda eskalasiya mərhələsi başa çatan regional münaqişə və ziddiyyətlər Avrasiyanın gələcək geosiyasi mənzərəsinə ciddi təsir göstərəcək, desək, yanılmarıq. Çünki bu cür konfrantasiyalar hazırkı dönəmdə Avrasiyada inteqrasiya prosesini zəiflətsə də, ortamüddətli perspektivdə yeni əməkdaşlıq platformalarının gündəmə gəlməsini şərtləndirə bilər. Qarşıdurmaya cəlb olunan ölkələr (məsələn, Ukrayna) regionda və beynəlxalq miqyasda öz tərəfdaşlarını yenidən tanımaq şansı əldə etdilər. Bu, heç şübhəsiz, sonrakı dönəmdə müəyyən ediləcək taktiki və strateji addımların əsasları və istiqamətlərinə ciddi təsir göstərəcək. Bir sözlə, Avrasiya yeni geostrateji situasiyaya doğru irəliləyir.

Son regional ziddiyyətlər Şərqi Avropa bölgəsində bəzi dəyişikliklərə səbəb olmaqla geosiyasi transformasiyaya müəyyən qədər yol açdı. Məsələn, bu regionda baş verən son olaylar deməyə əsas verir ki, Ukraynada yeni siyasi dönəm başlayır, başqa sözlə, bu ölkə hazırda geosiyasi transformasiya ərəfəsindədir. Bütün dünyanın böyük həssaslıqla izlədiyi hadisələr gərgin mübarizə və mübahisələrə səbəb olmaqla yanaşı, dünyanın yenidən nizamlanması prosesində bu ölkənin yeni siyasi yönümünü də müəyyən edəcək. Əlbəttə, Ukraynanın gələcəkdə növbəti siyasi böhranlar burulğanına düşməsi mümkündür. Müəyyən zaman kəsiyində siyasi mübarizənin bəzən kəskin, bəzənsə yumşaq forması özünü göstərəcək.
Dolayısıyla, dünya yeni geosiyasi şərait və zərurət qarşısındadır. Ayrı-ayrı regionlarda baş verən məlum proseslərdən sonra Avrasiyanın siyasi tarixində yeni bir səhifə açılmaqdadır.

Avrasiyanın gələcək geostrateji mənzərəsi regional ziddiyyətlər kontekstində

Nurlan Qələndərov

Müəllifin digər yazıları

Xəbərlər

Ədəbiyyat

© 2012 | Bütün hüquqları qorunur.

Əlaqə