Tarix elmləri doktoru, professor
Bu gün Azərbaycan və Türkmənistan arasında imzalanan Xəzər dənizində iki ölkənin dəniz sərhədlərində yerləşən, 1989-cu ildə Azərbaycan neftçiləri tərəfindən kəşf edilmiş neft-qaz yatağının birgə işlənməsi haqqında Memorandum ilə növbəti uzunmüddətli dövlətlərarası mübahisəyə son qoyuldu.
Məlum olduğu kimi, SSRİ-nin dağılmasından sonra Xəzər dənizimdəki milli sektorların sərhədlərinin müəyyən edilməsi ilə bağlı rəsmi Bakı ilə Aşqabad arasında ciddi fikir ayrılığı yaranmışdı ki, bu da onlar arasındakı ikitərəfli münasibətləri xeyli zəiflətmişdi. Əsas səbəb isə, Azərbaycan neftçilərinin dənizdə kəşf etdiyi neft-qaz yatağının mənsubiyyəti ilə bağlı idi. Azərbaycanlılar uzun müddət mövcud yatağı “Kəpəz” adlandıraraq Azərbaycana, qarşı tərəfsə 1992-ci ildən başlayaraq yatağa “Sərdar” adı verərək Türkmənistana məxsus olduğunu, Xəzərin türkmənlərə aid olan sektorunda yerləşdiyini israr edirdilər.
Beləliklə, iki dövlət arasında “sektorların sərhəddi və yataq mübahisəsi” adlı problem 30 ilə yaxın bir müddət idi ki, davam edirdi.
İki dost, qonşu və türkdilli ölkə arasında yaranmış “sektor sərhəddi və yataq mənsubiyyəti” mübahisəsi Xəzərin statusu ilə bağlı region ölkələri arasında keçirilən bütün sammitlərdə ciddi mübahisə doğuraraq, rəsmi Bakı ilə Aşqabad arasındakı tərəfdaşlıq əlaqələrini zəiflədirdi. Elə bu problemə görə də, Azərbaycan Rusiya və Qazaxıstan arasında Xəzərin sektor bölgüsü ilə bağlı razılaşdırılmış və imzalanmış ikitərəfli müqvilələri Aşqabad narazılıqla qarşılamışdı. Xəzərin hüquqi statusu müəyyənləşərkən də postsovet dövlətləri içərisində yalnız Azərbaycanla Türkmənistan öz aralarında bu istiqamətdə ümumi razılığa gələ bilməmişdilər.
Xəzəryanı ölkələrin 2018 -ci il avqust ayının 12-də Astana sammitində Xəzərin hüquqi statusu haqqında Birgə Konvensiya imzalanandan sonrakı dövtdə, bir neçə il idi ki, SOKAR rəsmiləri ilə Türkmənistanın aidiyyatı dövlət təşkilatları arasında Xəzər dənizində neft-qaz istehsalı sahəsində birgə iş haqqında müəyyən danışıqlar aparılırdı. Onlar Aşqabaddakı partnyorları ilə Xəzərdəki mübahisəli yatağın birgə istismar edilməsi məsələsini bəlli bir səviyyəyə qədər razılaşdıraraq, rəsmi dövlətlərarası müqavilə səviyyəsinə qaldıra bildilər. Budur, bu gün- 21 yanvar 2021-ci ildə Aşqabadda iki dövlətin Xarici İşlər nazirləri arasında bu haqda Birgə Memorandum imzalandı.
Əksər siyasətşünaslar bu sənədi Xəzər hövzəsi ölkələri arasında son 30 illik tarix çərçivəsində imzalanan ən mühüm dövlətlərarası memorandum kimi qiymətləndirirlər.
Birgə işlənəcək yatağa “Dostluq” adının verilməsi də iki ölkənin gələcək münasibətlərində çox önəmli bir yaxınlaşma və xoş perspektivlərdən xəbər verir.
Mümorandumdan da görümdüyü kimi, hər iki dövlət mövcud yatağı birgə işləyəcək, birgə istismar edəcək və gəriləri bərabər bölüşəcəklər. Sənəddə həm də yataqdan hasil ediləcək neft və qazın Azərbaycanın mövcud nəqliyyat-loqistik imkanlarından istifadə edərək, Türkiyəyə və Qərb bazarlarına çıxarılması nəzərdə tutulur.
“Bugünkü sənəd tarixi əhəmiyyət daşıyır, çünki Azərbaycan ilə Türkmənistan ilk dəfədir Xəzərdəki yatağın birgə istismarına başlayır. Bu da ölkələrimizi, xalqlarımızı bir-birinə daha da yaxınlaşdıracaq”. Bu fikirləri Prezident İlham Əliyev Azərbaycan ilə Türkmənistan hökumətləri arasında Xəzərdəki “Dostluq” yatağının karbohidrogen ehtiyatlarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və istismarına dair Anlaşma Memorandumunun imzalanmasına həsr olunmuş videokonfransdakı çıxışında söyləyib. “Əminəm ki, ölkələrimiz arasında hər səviyyədə, ilk növbədə, prezidentlər səviyyəsində yaxından siyasi əməkdaşlıq olmasa, bugünkü sənəd imzalana bilməzdi,” - deyə, Azərbaycan Prezidenti çıxışında vurğulayıb.
Strategiya.az
“DEMOKRAT”LARIN ANTİDEMOKRATİK QƏRARI VƏ “YAŞ SENZİ” MİTİNQLƏRİ
2 MART MÜZƏFFƏR KOMANDAN NURU PAŞANIN HAQQ DÜNYASINA QOVUŞDUĞU GÜNDÜR
Sumqayıt hadisələri SSRİ və Ermənistan xüsusi xidmət orqanlarının hazırladıqları planın tərkib hissəsi idi
ABŞ-ın Türkiyəyə təzadlı münasibəti – Ankaranın yeni Ağ ev sınağı
SOYQIRIMINI DÜNYAYA TANITMAQDA DAVAM ETMƏLİYİK...
Azərbaycanda koronavirusa yoluxma sayı 400-ü keçdi
Paytaxtda güclü külək məktəbin dam örtüyünü uçurub
Azərbaycanda peyvənd olunanların sayı 407 mini ötüb
Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi ilə bütün ölkələrin COVİD-19 peyvəndi ilə təmin olunması barədə sənəd qəbul olunub - XİN
“Oba” marketdə biabırçılıq (FOTOLAR)
Qubadlıda DSX-nin Hərbi Xəstəxanası və Mühəndis-İstehkam Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb
Azərbaycan nefti 69 dollardan baha satılır
Azərbaycan qadınlarına fəxri adların verilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
Prezident İlham Əliyev 8 Mart – Beynəlxalq Qadınlar Günü münasibətilə Azərbaycan qadınlarını təbrik edib
“Brent” neftinin qiyməti 69 dolları ötüb
Azərbaycandakı diplomatik korpusun nümayəndələrinin Qubadlı və Laçın rayonlarına səfəri təşkil edilib
Prezident İlham Əliyev: Yol çəkirik, asfalt bizim, çınqıl bizim, niyə biz xarici kredit götürməliyik?
Yeni Azərbaycan Partiyasına sədr müavinləri təyin edildi
Prezident İlham Əliyev: Ulu Öndərin müstəqilliklə bağlı birmənalı, qətiyyətli addımları xalq tərəfindən yüksək qiymətləndirilirdi
YAP-ın Siyasi Şurası ləğv edilib
Prezident İlham Əliyev YAP-ın qurultayında çıxış edib
YAP-ın növbədənkənar qurultayı başlayır
Türkiyə Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğana
Prezident: Azərbaycan Avrasiyanın əsas və etibarlı nəqliyyat və logistika mərkəzlərindən birinə çevrilib
Əli Əsədovun sədrliyi ilə iclas keçirilib
Hər mərkəz üzrə gündə təxminən 120 nəfərin peyvənd olunması nəzərdə tutulur
Türkiyə dünya bazarlarına müdafiə sənayesi məhsullarının ixracını artırıb
Son sutka ərzində koronavirusa yoluxanların sayı 348 mindən çox artıb
General Nadim Raza: Azərbaycanın Zəfəri Pakistanda da eyni istəklə qeyd olundu
Prezident İlham Əliyev: Pakistanla hərbi sahədə əməkdaşlığımız dünyada sülhün bərqərar olunmasına töhfə verəcək
Koronavirus (COVID-19) infeksiyasına 319 yeni yoluxma faktı qeydə alınıb
Bu məktəbdə ənənəvi dərslər bərpa olunur
SİNQAPUR MÖCÜZƏSİ VƏ SİNQAPURUN "MİLLƏT ATASI"
“Azeri Light” neftinin bir barreli 64,25 dollara satılır
Pakistanın Baş qərargah rəisi Azərbaycanda səfərdədir
İtaliya Parlamenti tərəfindən qəbul edilmiş qətnamədə Azərbaycanın minalanmış ərazilərinin xəritələrinin verilməsi tələb olunub
Türkiyə və Fransa prezidentləri arasında telefon danışığı olub
Müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçularının ehtiyata buraxılması barədə sərəncam verildi
Hərbi qulluqçuların maaşları artırıldı - RƏSMİ
Azərbaycanda koronavirusa yoluxanların sayı 300-ü keçdi
Ermənistanda siyasi böhranın yeni dalğası müşahidə olunur
Şuşanın dağları: tədqiqatçı sorağında
Bir ay ərzində “YAŞAT” fondu tərəfindən 23 qazi xaricə müalicəyə göndərilib
Azərbaycan neftinin bir barreli 65,66 dollara satılır
Paşinyan Ermənistanda növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsinə hazır olduğunu deyib
İran və Azərbaycan arasında yeni körpünün təməli qoyulacaq - Səfir
2 MART MÜZƏFFƏR KOMANDAN NURU PAŞANIN HAQQ DÜNYASINA QOVUŞDUĞU GÜNDÜR
Valentina Matviyenko: Rusiya Ermənistanın Dağlıq Qarabağla bağlı üçtərəfli Bəyanata əməl etməsinə ümid edir
Zakir Həsənov Belarusun səfiri ilə hərbi əməkdaşlığın inkişaf perspektivlərini müzakirə edib
Fransanın sabiq prezidenti Nikola Sarkozi üç il həbs cəzasına məhkum olunub
Baş Prokurorluq: “BMS AQRO” MMC-nin vəzifəli şəxsi barəsində cinayət işi məhkəməyə göndərilib
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva “Suraxanı” gəmi-muzeyinin açılışında iştirak ediblər
Qubadlıda postlar qurulub, təhlükəsizliyə nəzarət edilir - DİN
Xocavənddə Ermənistan ordusunun atıb qaçdığı silah-sursat aşkarlandı
Mədəniyyət naziri Türkiyədə səfərdədir