Qloballaşma şəraitində medianın məsuliyyəti məsələsi: Azərbaycan təcrübəsi nəyi ifadə edir?

Azərbaycan mətbuatının hazırkı inkişafını şərtləndirən əsas amillər dövlətin mediaya yüksək səviyyəli diqqəti və mətbuat nümayəndələrinin söz, fikir və özünüifadə azadlığından sərbəst surətdə istifadə etməsi üçün hüquqi əsasların, əlverişli şəraitin mövcud olmasıdır.

Ümumiyyətlə, ölkəmizdə söz, fikir və özünüifadə azadlığı konstitusion əsasda tətbiq edilib və hər bir media təsisatı özünün hüquq və azadlıqlarından sərbəst surətdə istifadə edə bilir. Məhz bu amil Azərbaycan mətbuatının inkişafına strateji töhfələr verməklə yanaşı, medianın fəaliyyətində əsaslı keyfiyyət dəyişikliklərinin meydana gəlməsini şərtləndirir. Ölkəmizdə KİV-in inkişafı naminə müvafiq qanun və qərarların qəbul olunması, strateji xarakterli addımların atılması mövcud hüquqi əsasları gücləndirir, media təsisatının funksionallığının artmasına səbəb olur.

Amma bütün bunlara baxmayaraq, ölkəmizdə bir sıra media qurumlarının fəaliyyətində milli maraqlara və təhlükəsizliyə zidd hallar müşahidə edilir. Əlbəttə, bu, yolverilməzdir. Xüsusilə də Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin mövcudluğu və ölkəmizin müharibə şəraitində olması media institutlarını bu vəziyyətlə əlaqədar daha həssas - məsuliyyətli və diqqətli olmağa vadar edir.

Qloballaşma kontekstində informasiya təhlükəsizliyi milli təhlükəsizliyə təsir edən mühüm faktor kimi...

İnformasiya ciddi hərbi-psixoloji təsir vasitəsi kimi çıxış edir. Ümumiyyətlə, bilik cəmiyyətinin yeni sosium növü kimi mövcud olduğu XXI əsrdə əsas təhdidlər məhz informasiya cəbhəsindən gəlir. Belə ki, “xam maddə” səciyyəsi daşıyan informasiyadan media institutları - kütləvi informasiya vasitələri ən müxtəlif məqsədlər naminə fərqli formalarda istifadə edirlər və bu amil ictimai rəyin formalaşması və istiqamətləndirilməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, XXI əsrdə - qloballaşma şəraitində informasiya təhlükəsizliyi milli təhlükəsizliyə təsir edən ən mühüm faktorlardan biridir. Ona görə maarifləndirmə, məlumatlandırma, kommunikasiya və səfərbəretmə kimi funksiyaları yerinə yetirən, informasiya istehsalçısı qismində çıxış edən media qurumları milli maraqları nəzərə almaqla fəaliyyət göstərməli, ictimai rəyə pozitiv təsir etməlidir. Məqsədli şəkildə qara piara, o cümlədən yanlış ictimai rəyin formalaşdırılmasına – manipulyasiyaya xidmət edən məlumatların yayılmasına yol verilməsi cəmiyyət və dövlət təhlükəsizliyinə təhdid formalaşdırmaq deməkdir.

Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, cəbhə xəttində baş verən son hadisələr bir daha göstərdi ki, hərblə bağlı informasiyalar hərbi əməliyyatlar qədər müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Çünki müharibə şəraitində olan Azərbaycan düşmənə qarşı həm diplomatik cəbhədə, həm də informasiya müharibəsində strateji üstünlük əldə etmək məqsədindən çıxış edir. Bu cür şəraitdə yerli medianın məsələyə yanaşması sırf milli maraqlar kontekstində reallıqlara söykənməlidir. Yəni sözügedən məsələdə hər hansı bir manipulyasiyaya, dezinformasiya və spekulyasiyaya yol vermək qəbuledilməzdir. Çünki nəzərə almaq lazımdır ki, hərbi vəziyyət və ya şəraitlə bağlı dezinformasiya yaymaq birbaşa həm ictimai şüura neqativ təsir etməkdir, həm də strateji baxımdan milli maraqlara qarşı yönəlmiş seçimdir.

Azərbaycan dövləti təxribat cəhdlərinin və milli maraqlara qarşı yönəlmiş halların qarşısını almaqdadır

Təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən bir sıra media qurumları anti-Azərbaycan dairələrlə sinxron hərəkət edərək həm informasiya təhlükəsizliyinə, həm də milli maraqlara zidd hallara yol verirlər. Əlbəttə, burada əsas məqsəd ictimai rəyə və Azərbaycanın müstəqil siyasətinə təsir etməkdir. Amma Azərbaycan dövləti bütün bu təxribat cəhdlərinin, milli maraqlara qarşı yönəlmiş halların qarşısını almaqdadır.

Yeri gəlmişkən, avqustun 29-da Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyevin yanında keçirilən dövlət orqanlarının informasiyanın verilməsinə məsul struktur bölmələrinin və kütləvi informasiya vasitələri rəhbərlərinin müşavirəsindən bəhs edilən məsələlərə xüsusi diqqət yetirilib. Prezident Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyev qeyd edib ki, müxtəlif xarici anti-Azərbaycan dairələrin və onların nəzarətində olan daxili qrupların təxribatçı fəaliyyəti heç zaman hakimiyyəti öz iradəsindən, müstəqil siyasətindən çəkindirməyəcək, cəmiyyəti müəyyən olunmuş inkişaf yolundan, strateji seçimindən geri döndərməyə nail olmayacaqdır: “Bundan sonra da Azərbaycanın milli maraqlarına və qanunvericiliyinə zidd fəaliyyətə görə müvafiq ölçü götürüləcəkdir”.

Media qurumları öz vəzifə və məsuliyyətlərini dərk etməlidirlər

Məsələ çərçivəsində ən mühüm məqamlardan biri də budur ki, media qurumları öz məsuliyyət və vəzifələrini dərk edərək hərəkət etməlidirlər. Ölkə qanunvericiliyinə, Konstitusiya tələblərinə zidd fəaliyyət göstərmək, heç şübhəsiz, müvafiq hüquqi məsuliyyət yaradır.

Ümumiyyətlə, bu cür fəaliyyət mexanizminə malik olan media strukturları nəzərə almalıdırlar ki, bu kontekstdə milli və ictimai maraqlara zidd halların, qeyri-qanuni hərəkətlərin qarşısının alınması istiqamətində müvafiq tədbirlər görüləcək. Azərbaycan dövləti qanunların və hüququn aliliyi prinsipi əsasında fəaliyyət göstərir və sosial statusundan, peşə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəs, o cümlədən media strukturları qanun qarşısında müəyyən vəzifə və öhdəliklərə malikdirlər. Hüquqi dövlətin vəzifəsi cəmiyyətin mənafelərini qanunlar əsasında qorumaqdır. Məhz qanunun işlədiyi cəmiyyətlərdə ictimai və dövlət mənafelərinə zidd fəaliyyət göstərənlər layiq olduqları cəzanı alırlar.

Nəticə etibarilə, Prezident Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyevin qeyd etdiyi kimi: “Formasından və məzmunundan asılı olmayaraq Azərbaycanın müstəqilliyi, suverenliyi, ərazi bütövlüyü və konstitusiya quruluşu əleyhinə istənilən qəsdə və ya qəsd cəhdlərinə, o cümlədən cəmiyyətin informasiya təhlükəsizliyini və milli maraqlarını təhdid edən hallara qarşı hüquqi çərçivədə zəruri addımlar atılmalıdır və xəbərdarlıq edirəm ki, bundan sonra da atılacaqdır”.