“Heydər Əliyevin böyüklüyü və birinciliyi tarixdə heç kəsi balacalaşdırmır, onun milli həyatda qazandığı yeri əlindən almır”
Deputat Zahid Oruc müsavat.com-a öz yazısını göndərib. Onu təqdim edirik:
****
Tanınmış tarixçi alimlərlərlə polemika aparmağın özünəməxsus bir cəhəti var:onları elmi müstəvidən siyasi meydana çəkməyi qəbahət sayır,yaşının zirvəsinə və kitablarının sayına görə hər zaman millətin ziyalılarına daha çox haqq verirlər. Lakin Şirməmməd Hüseynovun “Rəsulzadə dövlət qurub,Əliyev hakimiyyət” fikrinə kəskin etiraz onun bir vaxtlar Bakıxanovdan ixtibas etdiyi “tarix Allah yazısıdır”, fəlsəfəsinə söykənir.Yəni, belə qüsurlu və tam əsassız bir qənaətə qarşı çıxmaq Heydər Əliyevin dövlət qurmadığını iddia edən məlum dairələrlə bizim yaşımız qədər araşdırmalardan sonra eyni hökmü çıxaran Şirməmməd Hüseynovu həmin sırada görmək istməməkdən irəli gəlir.
Əslində şərq mentallığında dərin köks salmış “məcnunluq kompleksi”ni Füzuli babamız eşq müstəvisinə gətirsə də onu həyatımızın bütün sahələrində görə bilərik. Adamlar 20 il sevgidən sonra qovuşub normal həyat yaşayanları deyil, nakamlığı, məğlubiyyəti, nisgili, uğursuzluğu mifləşdirməkdə daha çox maraqlıdırlar. Daha doğrusu, buna dərin bir amadəlik var. Məcnunçuluğun yüz illərdi yaşamasının da sirri bundadır.
Tarixin müxtəlif dönəmlərində dövlət qurmaq eşqini, milli arzu və istəklərini gerçəkləşdirən Heydər Əliyevə münasibət də məhz bu fenomendən qaynaqlanır. Onun yalnız məfkurə sisteminə, ideyalara deyil, həm də gerçək idarəetmə sisteminə dayanan bir mexanizm yaratması bizim klassik baxışlarımızla, hətta xəlqi potensialımızla bəzən izah oluna bilmir. Ona görə də keçmişin əsatirləşdirilməsi üzərində indinin və müasir siyasətin inkar edilməsi baş verir.
Heydər Əliyevin milli sevgisi bizim mürəkkəb tariximizdə müxtəlif səbəblərdən məğlub olan Azərbaycan dövlət qurucularından fərqli olaraq, ilk dəfədir uzunömürlü və dayanaqlıdır. Cümhuriyyət irsini zorən qəbul edən Mütəllibov da, Rəsulzadə və demokratik respublikanın yaranmasına tövhə verən şanlı xalq mübarizlərinin ruhunu qanında yaşadan Elçibəy də dövlət qurmağın fərqli yollarını seçsələr də onu gerçəkləşdirə bilmədilər.
Əksinə, əgər 1993-cü ilin qiyamı baş verməsəydi, SSRİ totalitarizmindən qurtulmaq xaos və anarxiya gətirdiyinə görə, yalnız acı təəssüf və dərin peşmançılıq hissi doğuracaqdı. Çünki 1918-ci ildə qurulan dövlətin varisi olmağı bacarmayanlar həmin istiqlal babalarımızın da ruhunu, atributları və azadlıq məfkurəsini zərbə qarşısında qoymuşdular. Heydər Əliyevin, bu mənada təkcə müasir dövlətçiliyi deyil, həm də əski irsi, Rəsluzadənin bu milləti hürr görmək istəyini də təhlükədən xilas etdiyi ilə barışmaq məcburiyyətindəsiniz.
Ermənilərin Azərbaycanın müstəqil dövlətçiliyinin tarixini 1993-cü ilə bağlayanlardan ustalıqla istifadə etməsi fikri də qətiyyən adi tənqidə belə tab gətirmir. Çünki 1918-ci ildə Şərqdə ilk respublika quruluşunu bərqərar etmək, savadsız bir xalqın mübarizəsində üstün bir səviyyəyə qalxmaq və millət kimi var olmaq üçün nə qədər önəmliydisə də, Cümhuriyyət yolçuları bu qəhrəmanlığı deyildiyi kimi, əli yalın bir imkanla etməmişdilər, yaxud sadə xalq diliylə desək, “quru yurdda”n gəlməmişdilər. Ona qədər min illərdi yol gələn bir xalqın tarixi salnamələri necə inkar oluna bilər?
Qədimlik şan və şöhrət mənbəyi olmasa da, hər halda müxtəlif adlarla tarix səhnələrinə çıxan Azərbaycan dövlətçiliyi 20-ci əsrin reallıqları içərisində özünə bir meydan tapacaqdı. Dünyada gedən siyasi tendensiyalar, bolşevizmin Rusiya imperiyasının qəbirqazanına çevrilməsi və ənənəvi müstəmləkə siyasətlərindən fərqli bir platformanı ortaya qoymaq istəyi nəhayət, Qafqazlarda müstəqil dövlətçilik faktı ilə hesablaşmaya bilməzdi. Məgər 1918-ci ildə azadlığına qovuşan təkcə azərbaycanlılar idimi?
Doğrudur, bir coğrafiyaya dövlət biçimi vermək və onu siyasi ideal səviyyəsinə qaldırmaq gerçəkdən qəhrəmanlıq idi, lakin bütün tarixçilərimizin inkar etdiyi erməni xalqının bizim ərazilərimiz hesabına özünə dövlət qurması da, gürcülərin müstəqilliyi də bir gerçəklidir. Bu heç bir halda bizim özümüzə müstəsnalıq vermək və digərlərindən artıq öyünmək haqqımızı əlimizdən almır, lakin deyəndə ki, Azərbaycan dövlətinin yaşını son 20 illə məhdudlaşdırmaq düşmənin faydasınadır, eləcə də onu Rəsulzadə zamanı ilə ayarlamaq da eyni dərəcədə səhvdir. Halbuki tarixdə şəxsiyyətləri toqquşdurmadan hər birinin haqqını və milli xidmətlərini vermək istəsək deməliyik ki, yəhudilərin min illər ərzində dövlətçiliklərini bərpa etmək istəyinin yalnız 2-ci dünya müharibəsindən sonra reallaşması təkcə Ben Qurionun adıyla bağlanmır, üstəlik, bir xalqın keçmişinin üzərindən xətt çəkmir.
_43.jpg)
Yaxud, ”dəmir kansler” adı ilə əbədiyaşarlıq qazanan Bismarkın bütün əyalətləri birləşdirməsi və Almaniya imperiyasının ilk rəhbəri olması belə alman xalqının min illərdən gələn dövlətçilik tarixinin üzərindən xətt çəkmir. Bununla bərabər, o dəmir şəxsiyyətin də, Qurionun da fitri istedadı, qabiliyyəti, əzmkarlığı və liderlik keyfiyyətləri başqa bir əsrdə təcəlla edibsə, onları heç kəs dövlət qurucuları kimi dana bilməz.
Heydər Əliyev yalnız hakimiyyət qursaydı, o, uzunömürlü olmazdı. Cümhuriyyəti var edənlərin bütün istəkləri 20-ci əsrin sonlarında başqa bir liderin şəxsiyyətində mücəssimə etdi, onların fəhm edə bilməyəcəyi bir miqyasda ortaya çıxdı. Sovet totalitarizmindən, çekist sistemindən, dünyaya meydan oxuyan DTK məktəbindən və vahid ideologiya şinelindən irəli gələn heç bir məziyyətlər Heydər Əliyevə müasir dövrdə yeni bir dövlət qurmağa mane ola bilmədi. Kommunist keçmişini ona irad tutanlar özləri demokratiya qarşısında ən böyük sipərə çevrildilər: səriştəsizlikləri və xaos törədiciləri olmaları ilə.
Heydər Əliyev bir millətin mənəvi dünyasında daşınan yasçılığı, şərq mərsiyəçiliyini və daimi qovğalarda basılmaq tarixçələrini bir kənara qoyub, yeni millət yaratdı - zavodu, tankı, sənayesi, beynəlxalq əlaqələri ilə birgə. Ona görə də gələcəkdə Azərbaycanın simvolları sadəcə üç rəngdən ibarət olmayıb artacaqsa, bunu millətin əski babalarının yolundan azması kimi deyil, irəliyə getməsi, inkişafı və əvvəlki qəlibə sığmaması kimi qəbul etmək lazımdır.
Hazırki dövrün heç bir çətinliyi, məmur özbaşınalığı, sosial və ictimai ədalət qanunlarının sona qədər qərarlaşa bilməməsi faktı Heydər Əliyevin dövlət qurması faktını inkar edə bilmir. Çünki bir millətin yaxın qonşulardan-şimal küləyindən və cənub istisindən qorunmasını istəyən Rəsulzadənin arzusunu məhz Ulu öndər gerçəkləşdirib, qadınlarını çarşabda və köləlikdə görmək istəməyən istiqlalçıların istəyini böyük Heydər reallığa çevirib. Lakin təkcə bumu?
Hətta sovet illərində görülən bütün işlər-geridə qalmış qəbilə xalqlarının əşirət idarəçiliyini deyil, mədəni və sivil bir quruluşa dayanan xalqın dövləti olduğunu da məhz O, ərsəyə gətirib. Ona görə bir anlıq ruhların zaman və sərhədlər tanımadığını xəyal etsək, demokratik respublikanı var edənlərin 21-ci əsrə qayıdışını görə bilsək, onda həmin mütəfəkkir simaların indiki Azərbaycan dövləti qarşısında baş əyəcəklərinə heç kəsin şübhəsi olmasın. Çünki onlar məhəlli davalardan və kor inkarçılıqdan uzaq idilər.
Ona görə Şirməmməd Hüseynovun Məmməd Əmin sevgisində bir acıma və tarixi yanğı var: onlar Heydər Əliyevin edə bildiklərini bacarmayıblar. Halbuki tarix və şəxsiyyətlər üz-üzə qoyulmaz. Axı, şərt şəkilçisini sevməyən zamanın və keçmiş formasiyaların hər birinin ayrıca özünəməxsusuluğunun olduğunu bizə təkcə auditoriylarda müəllimlər deyil, mürəkkəb həyatın özü öyrədib.
Şirməmməd Hüseynovun bu ixtiyar çağında nümayiş etdirdiyi sağlıq və hüzur nə qədər qibtəyə layiqdirsə, onun Məmməd Əmin sevgisində bir antiHeydər Əliyevçiliyin gizləndiyini görmək də bir o qədər naxoşdur. Doğrusu, azad bir cəmiyyətdə yaşayırıq və hər kəs əqidəsində, siyasi simpatiyasında sərbəstdir. Lakin yaşlı bir alimin az qala yüz illik qələmindən və adından başqa antihakimiyyətçilərin də gen-bol istifadə etməsini görəndə iddia etdiyiniz etalon müəllim obrazı əriyib gedir. Axı siz Erazmdan fərqli olaraq, daha cəsarətlisiz və deyə bilərsiz ki, ”kilsəni bəyənmirsiz”!
Heydər Əliyevin özü isə Rəsulzadəyə ən yüksək dəyər verənlərdən biri olub. Ona görə xəyalən qurduğunuz savaşların içərisində vuruşmaqdansa, bir kitabı da müasir Azərbaycan dövlətinin adına bağlamaq yüz illik araşdırmaların kulminasiya nöqtəsi olardı.
Almanlar hər cür müqayisənin qüsurlu olduğunu deyərkən, görünür, məhz belə halları nəzərdə tutmuşlar. Heydər Əliyevin böyüklüyü və birinciliyi tarixdə heç kəsi balacalaşdırmır, onun milli həyatda qazandığı yeri əlindən almır. Bir də ki, Ulu öndərə münasibət tarixi kateqoriya olmaqla subyektlərin rəyindən və mühakimələrindən çoxdan çıxıb. Bu səbəbdən, xəyali dövlətdən gerçək Azərbaycana keçmək heç vaxt gec deyil.
Polemikanın davam etdirilməsinə əsəbsiz və qəzəbsiz ərkanla cavab verildiyi təqdirdə, fundamental elmi araşdırmalarla bu dialoqda iştirak etməyə hazıram. Bir şərtlə - qahmar çıxanların bir alimin adının ağırlığı qayğısına qalmaq əvəzinə ondan antiiqtidar dəbilqəsi düzəltməsi cəhdlərindən savayı!
