AZ RU

Siqaret çəkmək xərçəngə yaxalanma riskini nə qədər artırır?

16:50 / 30.11.2015

 
Tütün məmulatları ilə xərçəng xəstəliyi arasında əlaqə haqqında çox danışmaq mümkündür. Həkim Vasif İsmayıl bu məqaləsində tütün məmulatlarının növlərinin, istifadə müddətinin, eləcə də bu vərdişi tərgitmə ilə xərçəngin əmələ gəlməsi arasında statistiki bağlantısı barədə yazıb. Gecce.az məqaləni təqdim edir:

İnsan övladı təbiətdən öz nəslinin davamı və inkişafı üçün çox qiymətli məlumatlar öyrənmişdir. Əldə edilən biliklər, təcrübə və vərdişlər Homo Sapiens (latınca, Ağıllı İnsan) növünün çiçəklənməsinə səbəb olmuş, onu qida piramidasının və inkişafın zirvəsinə gətirmişdir.
Vərdiş demişkən. Zərərli deyə adlandırılan vərdişlər də var axı elə bil, deyilmi?

Zərərli vərdişlər bir şəkildə insan sağlığı, bəzən isə tək insanın deyil, artıq cəmiyyətin də sağlığını hədələyən davranışlardır. Məsələn, tənbəllik də bir növ vərdişdir. Öz də cəmiyyətlərin geriləməsinə səbəb olmaqdadır.

Tütün istifadəsi isə həm kütləvidir, həm zərərlidir, həm də təkcə istifadə edəni deyil, onunla birlikdə həyatı paylaşan, təmas edənlərə də pis təsir edən davranışdır. Gəlin, hər şey haqqında sırasıyla danışaq.

Tütün istifadəsi tarixi və ümumi istifadə formaları

İnsanlığın tarixi, inkişafı Avrasiya qitəsi ilə yanaşı Afrika, Avstraliya və Amerika (Şimali və Cənubi birlikdə) qitələrində də getmişdir. Lakin insanlığın hazırkı vəziyyətinə rəngini verən, dominant qanad Avrasiya qitəsinin inkişaf modelidir. Tütün bir çox faydalı tərəvəz, meyvə və ədviyyat kimi Xristofor Kolumbun Amerika qitəsini kəşfi ilə yeni fəth edilən torpaqlardan Avrasiya qitəsinə gətirilmişdir.

Tütün indiki Meksikaya ərazisində 4 000 illik istifadə tarixinə malikdir. Yerli əhali tütünü mədəni surətdə əkir, becərir, ticarətini belə edirdilər. Şahidlərin təsvirinə görə, bir çox yerli tütün yarpaqlarını xüsusi kisələrdə həmişə öz yanlarında gəzdirirmiş.

Avropada tütün XVI əsrin ortalarında gəlmiş və bir neçə onillik ərzində populyarlaşmışdır. Əlli il ərzində tütün əkilməsi, çeynənməsi, istifadəsi Avropada sənaye miqyasına çatmışdır. İqlim şəraiti uyğun olduğu üçün Kuba adası və bütün Qəraib dənizi hövzəsi tütün plantasiyaları ilə örtülmüşdü.

Tütün əsasən isti və nəm iqlimə sahib yerlərdə becərilən bitkidir.

Qurudulmuş tütün yarpaqları artıq istifadəyə hazırdır. 

Qurudulmuş tütün yarpaqları çeynəmək, buruna çəkmək (tənbəki tütünü) və yandıraraq tüstüsü ilə nəfəs almaq şəklində istifadə edilir. Lakin çağdaş dünyada tütün tüstüsünün ağızdan içəri çəkilməsi ən yayğın istifadə şəklidir.

Qurudulmuş tütün yarpaqlarının bükülməsi ilə siqar əldə edilir.

Siqar və siqarillo

Tütün qurudulduqdan sonra böyük yarpaqlar öz üzərində bükülür və əmələ gələn silindrin bir ucu yandırılaraq tüstü əldə edilir. Siqar günümüzdə də kifayət qədər populyardır. Bəzən yarpaqların arasına bütöv yarpaq deyil, doğranmış tütün də doldurula bilər. Ölçüsü kiçik siqarlara siqarillo deyilir. Həm siqar, həm də siqarilloların tüstüsü nəfəslə ağciyərə qədər çəkilməz, ağız və udlaqda “fırladılaraq” çölə buraxılar.
Doğranmış tütün üçün uyğun ənənəvi qəlyan və siqarlar əsasən tünd spirtli içkilər, yəni konyak və viski ilə birlikdə istifadə edilirlər.

Qəlyan

Doğranmış tütün üzərinə isti köz qoyulması və ya elə direkt yandırılması ilə əmələ gələn tüstünü içinə çəkərək istifadə də çox məşhurdur. Tüstü olduğu kimi istifadə edilirsə, qəlyan, sudan keçirilərək içəri çəkilirsə, sulu qəlyan deyilir. Qəlyan tüstüsü də eynilə siqar kimi nəfəslə ağciyərlərə çəkilməz, ağızda və udlaqda fırladıldıqdan sonra çölə buraxılar. Sulu qəlyan tüstüsü nəfəslə ağciyərlərə çəkilə bilər. Lakin təcrübəli sulu qəlyan çəkənlər yenə də tüstünü dərinə çəkmədən çölə buraxırlar.

Doğranmış tütün yarpaqlarının incə papirus kağızına bükülərək süzgəcli (filterli) siqaret və ya süzgəcsiz papiros hazırlanır.

Siqaret

Doğranmış tütün xüsusi papirus kağızına sarılır və bir ucundan yandırılaraq istifadə edilir. Siqaret XIX əsrin sonlarında populyarlaşdı. Onu çəkici edən istifadəsinin sadə və əlçatan olması idi. Siqaret tüstüsü nəfəslə ağciyərlərə qədər çəkilir. Əsasən 20 siqaret yerləşən paketlərdə satılır. Çağdaş dünyada tütün məmulatlarının ən kütləvi istifadə şəklidir.

Tütün istifadəsinin zərərləri

Tütün istifadəsi elə əvvəldən lazımsız və zərərli vərdiş kimi ad qazanmışdı. Avropaya gətirildikdən sonra çox sevilsə də, ona qarşı rəğbət gedərək azaldı və xüsusilə XX əsrin ikinci yarısından etibarən Qərb dünyasından başlayaraq bütün dünyada tütün məmulatlarının istifadəsinə qarşı qanunvericilikdə məhdudlaşdırıcı dəyişikliklər qəbul edilməyə başlandı. Bu tendensiyanın başlamasında əsas rol, sözsüz ki, çağdaş tibb elminin inkişafı və bunun nəticəsi kimi insan ömrünün uzanmasındadır. Daha uzun yaşayan insanda gedərək daha çox onkoloji xəstəliklər aşkar edildi. İsbata dayalı tibb elminin metodlarının yayğınlaşması ilə də tütün məmulatları ilə xərçəng xəstəliyinin etiologiyası arasında əlaqəni tapmaq çox sürmədi. Tütün tüstüsünün nəinki istifadəçisinin, hətta onun ətrafındakı insanlarda da xərçəng xəstəliyinin ehtimalını artırdığı aşkar edildi. Hətta qeyri-onkoloji bir çox xəstəliklər ilə tütün arasında əlaqə aşkar edildi. Bəzi ciddi xəstəliklərin isə yeganə səbəbi kimi ancaq siqaret göstərilir.

Xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi
Mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları
Müxtəlif növ vaskülitlər, damar iltihablar. Bürger xəstəliyi
Ağız boşluğunun, xüsusilə də diş ətinin xroniki xəstəlikləri
Yüksək qan təzyiqi, və s.

İnsanlıq artıq daha uzun və daha sağlam yaşamaq istəyir. Çağdaş insan elmi nailiyyətlərə və statistikaya inanır. Sürətlə tütün istifadəsindən uzaqlaşır.

Görəsən, tütün məmulatları istifadəsi ilə xərçəng arasındakı statistiki əlaqə nədir?

Peşəkar auditoriyada bütün statistik göstəricilər haqqında geniş danışmaq mümkündür. İnternet oxucuları üçün sadələşdirilmiş şəkildə aşağıdakı cədvəlləri hazırladım. Hər iki cədvəlin hazırlanmasında Amerika Xərçəng Cəmiyyəti (American Cancer Society) verilənlərindən istifadə etdim. İnkişaf etmiş Avropa və Uzaq Şərq ölkələri belə xərçəng statistikasını hələ ABŞ cəmiyyətləri qədər sərrast və müntəzəm verə bilmirlər. Bu da ABŞ cəmiyyətinin nə qədər qabaqda olduğunu bir daha sübut edir.

Tütün istifadəsi bir çox orqanın xərçəng xəstəliyinə səbəb olmaqdadır. Verilənlərin daha asan əldə edilməsi şərtini əsas götürsək, ağciyər xərçəngi haqqında danışmaq daha uyğun olardı. Elə isə tütün məmulatlarının istifadəsi ilə ağciyər xərçənginə yaxalanma arasındakı ehtimalları nəzərdən keçirək.

Tütün məmulatları istifadəsi ilə ağciyər xərçənginə yaxalanma ehtimalı arasında statistik əlaqə. 

Heç tütün istifadə etməmiş və ciddi sənaye riski olmayan (məsələn, asbest ilə təmas etməmiş) insanda ehtimalı bir olaraq qəbul edək. Gündə yarım paket, yəni 10 ədəd siqaret çəkmək xərçəng riskini 15 dəfə artırır. Gündə 2 paket çəkmək isə ehtimalı 64 dəfə artırmaqdadır.
Siqaret tüstüsünün nəfəslə ağciyərlərə çəkilməsi ağciyər xərçənginə yaxalanma ehtimalını siqar və qəlyana nəzərən dəfələrlə çox artırır.
Siqar istifadəsi 3, qəlyan (sulu qəlyan daxil) istifadəsi isə 8 dəfə bu ehtimalı artırır. Siqaret və siqar, eləcə də qəlyan arasındakı fərq nədən qaynaqlanır? Sözsüz ki, bunda siqaret çəkərkən tüstünün nəfəslə ağciyərlərə çəkilməsi rol oynayır. Siqar və qəlyanda tüstü ağız boşluğu və udlaqda fırladılaraq atılır.

Siqaret çəkən kişi ilə yaşayan siqaret çəkməyən qadında belə ağciyər xərçəngi riski 2 dəfə artır.

Siqareti tərgitməyin insana nə qədər faydalı olduğu fikri çoxumuzu maraqlandırır. İnsanlar bir gün bu zərərli vərdişdən qurtulmaq istəyə bilərlər. Bu, hər zaman mümkündür, mədəni ölkələrdə cəmiyyət bu məqsədlə bir çox tədbir görməkdədir. Elə isə statistika bunun haqqında nə deyir?
Siqaret tərgitmə müddəti, keçmiş istifadə miqdarı ilə ağciyər xərçənginə yaxalanma ehtimalı arasında əlaqə. 


Gəlin ən pis qrupdan başlayaq. Gündə 2 paket və artıq siqaret çəkən insanda ağciyər xərçənginə yaxalanma ehtimalı 64 dəfə artmışdı. Siqaretin tərgidilməsi ilə ilk 2 ildə bu risk 6 dəfə azalaraq 10 dəfə səviyyəsinə yerləşir. On il sonra isə bu ehtimal 4 dəfə səviyyəsində sabitləşir.
Sözsüz ki, bir kərə tütün bəlasına bulaşdınızsa, artıq heç vaxt normal olmayacaqsınız Amma xərçəngə yaxalanma ehtimalının tam tamına 15 dəfə azalması ehtimalı, şansı nə qədər gözəl xəbərdir.

Siqaret tərgirmək əslində o qədər də çətin deyildir. Ancaq bu haqda gələcək yazılarımızda söz açarıq.

Bizi izləməyə davam edin. Yazıları oxuyun, sərbəst şəkildə paylaşın, lütfən.

Birlikdə daha sağlam günlərə.

Strategiya.az


Etiket:

Strategiya.az

Oxşar xəbərlər

Card image cap
07:39 / 20.07.22

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb

Card image cap
10:51 / 16.07.22

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb

Card image cap
14:02 / 14.07.22

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il

Card image cap
12:59 / 14.07.22

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib

Card image cap
11:58 / 14.07.22

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı

Card image cap
11:08 / 13.07.22

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub

Card image cap
10:58 / 13.07.22

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir

Card image cap
13:55 / 11.07.22

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib

Card image cap
11:47 / 09.07.22

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub

Xəbərlər
20.07.2022

Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi
20.07.2022

Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib
20.07.2022

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb
20.07.2022

Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb
20.07.2022

Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov
20.07.2022

"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi
20.07.2022

Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub
16.07.2022

Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib
16.07.2022

Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb
16.07.2022

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb
16.07.2022

Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var
16.07.2022

Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb
14.07.2022

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM
14.07.2022

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il
14.07.2022

Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb
14.07.2022

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib
14.07.2022

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı
14.07.2022

FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür
14.07.2022

Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb
14.07.2022

Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub
14.07.2022

Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı
13.07.2022

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub
13.07.2022

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir
13.07.2022

Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır
13.07.2022

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür
12.07.2022

Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib
12.07.2022

Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?
12.07.2022

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb
12.07.2022

Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq
12.07.2022

Tovuz döyüşlərindən iki il ötür
12.07.2022

Bakının mərkəzində partlayış baş verib
12.07.2022

Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər
12.07.2022

Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro
11.07.2022

Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub
11.07.2022

Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub 
11.07.2022

Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub
11.07.2022

Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY
11.07.2022

FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb
11.07.2022

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib
11.07.2022

Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib
09.07.2022

Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov
09.07.2022

Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub
09.07.2022

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub
09.07.2022

Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub
09.07.2022

Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib
09.07.2022

Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb
09.07.2022

Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib
09.07.2022

XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib
09.07.2022

Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir
08.07.2022

Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM
Ədəbiyyat