Lənkəranda “XX əsrdə türk-müsəlman xalqlarına qarşı soyqırımları” mövzusunda IV Beynəlxalq elmi konfrans

Aprelin 24-də Lənkəran şəhərində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Rəyasət Heyəti, AMEA-nın Tarix İnstitutu, Türkiyə Cümhuriyyətinin Atatürk Araşdırma Mərkəzi (ATAM) və Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə “XX əsrdə türk-müsəlman xalqlarına qarşı soyqırımları” mövzusunda IV Beynəlxalq elmi konfrans işə başlayıb.

Əvvəlcə konfrans iştirakçıları Tarix İnstitutunun mövzu ilə bağlı yeni nəşrlərinin sərgisinə baxış keçiriblər.

Dünyanın müxtəlif ölkələrindən tədqiqatçıların qatıldığı beynəlxalq konfransda Azərbaycanın və Türkiyənin dövlət himnləri səsləndirilib, soyqırımı qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.

Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Dövlət müşaviri Kamal Abdulla Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin konfrans iştirakçılarına müraciətini səsləndirib.

Elmi konfransı Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Taleh Qaraşov açaraq konfrans iştirakçılarını salamlayıb. O, Beynəlxalq Lənkəran konfransının mühüm tarixi əhəmiyyət daşıdığını söyləyib.

Konfransda Tarix İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin deputatı Yaqub Mahmudov geniş məruzə ilə çıxış edib.

Tarixçi-alim Yaqub Mahmudov qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı dünyanın ən dəhşətli soyqırımına məruz qalmış xalqlarındandır: “Bu gün Azərbaycan alimlərini narahat edən dünya ictimaiyyətinin bizim həqiqətləri görmək istəməməsidir. Azərbaycan alimlərinin əsas məqsədi ölkənin və xalqın real tarixini öyrənib gerçək şəkildə gələcək nəsillərə çatdırmaqdan, yalançı, saxta erməni təbliğatının qarşısının alınmasından və obyektiv həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasından ibarətdir”.

İnstitut direktoru bildirib ki, dünya bu gün son dərəcə mürəkkəb və olduqca təhlükəli qarşıdurmalarla üz-üzədir: “Qafqaz da daxil olmaqla bütün Yaxın və Orta Şərq regionu soyqırımları, kütləvi qırğınlar, terror və silahlı qarşıdurmalar içərisində çapalayır. Milyonlarla insan itkisinə, misli görünməmiş dağıntılara və fəlakətlərə səbəb olmuş Birinci və İkinci Dünya müharibələrinin başlandığı Avropada faşizm, irqçilik, islamofobiya yenidən baş qaldırıb. Böyük güc mərkəzləri “insan haqları”, “demokratiya”, “beynəlxalq hüququn müdafiəsi”, “terrora qarşı mübarizə” pərdələri altında, əslində, soyqırımlarına və terrora rəvac verir, dünyanı yenidən nüfuz dairələrinə bölmək uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi aparırlar”.

Yaqub Mahmudov çıxışını bu sözlərlə davam etdirib: “Bizim prezidentimiz ölkəmizin ərazisində yaşayan digər xalqların nümayəndələri ilə bağlı multikulturalizmi dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldırmaqla Azərbaycan reallığını bütün dünyaya nümunə kimi təqdim edir. Bu baxımdan, Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü və himayəsi altında hər il Azərbaycanda keçirilən dünya tarixçilərinin Beynəlxalq soyqırımı konfransları real tarixi həqiqətlərin aşkara çıxarılmasında, tarix elminin yeni faktlar və elmi ümumiləşdirmələrlə zənginləşməsində mühüm rol oynayır”.

Konfransın təşkilatçılarından biri olan Türkiyənin Atatürk Araşdırma Mərkəzinin başqanı, professor Mehmet Ali Beyhan Tarix İnstitutu ilə sıx əməkdaşlıqdan bəhs edib və iki elmi qurumun birgə fəaliyyətini yüksək qiymətləndirib. O, bu dəfəki soyqırımı konfransının həmin konfransda iştirak edən xarici ölkə alimlərinin sayına və müzakirə edilən məruzələrə görə xüsusi əhəmiyyətə malik olduğunu bildirib.

Beynəlxalq konfrans iştirakçılarını AMEA-nın prezidenti Akif Əlizadə və AMEA-nın Rəyasət Heyəti adından salamlayan AMEA-nın İctimai Elmlər Bölməsinin akademik-katibi, AMEA-nın müxbir üzvü Nərgiz Axundova öz çıxışında artıq dördüncü dəfə keçirilən beynəlxalq elmi konfransın türk-müsəlman xalqlarına qarşı törədilən soyqırımlarının tanıdılması istiqamətində atılan əhəmiyyətli addım olduğunu bildirib. O, Lənkəranda törədilmiş soyqırımı vəhşiliklərindən geniş bəhs edib.

Plenar iclasda həmçinin Türkiyə Respublikasının Nazirlər Kabinetinin Atatürk Kültür, Dil və Tarix Yüksək Qurumunun başqanı, professor Derya Örs, Türkiyənin keçmiş təhsil naziri, Yeni Türkiyə Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin (YTSAM) rəhbəri, professor Həsən Cəlal Gözəl, Türk Tarix Qurumunun başqanı, professor Refiq Turan, Rusiyanın Tarix, İqtisadiyyat və Hüquq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun prezidenti, professor İqor Turitsın və başqaları çıxış ediblər.

Konfransda BDU-nun professoru, tarix elmləri doktoru, cənub bölgəsinin yetirməsi olan Anar İsgəndərov erməni cinayətkarlarının ölkəmizin cənub bölgəsində törətdikləri soyqırımı vəhşiliklərini əhatə edən geniş məruzə ilə çıxış edib.

Bildirilib ki, Azərbaycan dövlətinin başçısı AMEA-nın Tarix İnstitutunun keçirdiyi bu beynəlxalq elmi konfransların fəaliyyətini həmişə diqqət mərkəzində saxlayır və konfrans iştirakçılarına ənənəvi müraciət məktubları ünvanlayır.

Plenar iclasın sonunda Rusiyanın Tarix, İqtisadiyyat və Hüquq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun prezidenti İqor Turitsına Tarix İnstitutunun fəxri doktoru diplomu təqdim olunub.

“XX əsrdə türk-müsəlman xalqlarına qarşı soyqırımları” probleminə həsr olunmuş IV Beynəlxalq Lənkəran konfransında son 200 il ərzində böyük bir coğrafiyada türk-müsəlman xalqlarına qarşı sistemli surətdə yeridilmiş olan soyqırımları, deportasiyalar, repressiyalar siyasəti və bunun fəlakətli nəticələri müzakirə olunub.

Bölmə iclaslarında xarici ölkələrin 60-a yaxın aliminin, o cümlədən Almaniya, Albaniya, Polşa, Türkiyə, Gürcüstan, Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Hindistan, Rusiya Federasiyası və başqa ölkələrdən gəlmiş tədqiqatçıların son 200 il ərzində türk-islam ölkələrində baş vermiş soyqırımlarına həsr olunmuş məruzələri dinlənilib.

Erməni-daşnak cəlladlarının Lənkəran qəzasında 1918-1919-cu illərdə törətdikləri soyqırımı vəhşilikləri ayrıca bölmə iclasında geniş müzakirə olunub.

Sonda konfrans iştirakçılarına Tarix İnstitutunun “Elmi Əsərlər” adlı jurnalının xüsusi buraxılışı olan IV Beynəlxalq Lənkəran konfransının materialları və digər nəşrlər paylanılıb.

Qeyd edək ki, bundan əvvəl ikisi Qubada, biri isə Şamaxıda keçirilmiş Beynəlxalq soyqırım konfranslarında Azərbaycanla yanaşı, dünyanın müxtəlif ölkələrindən görkəmli tarixçilər XIX-XX əsrlərdə Azərbaycan, Şərqi Anadolu, müasir İran İslam Respublikasının azərbaycanlılar yaşayan şimal-qərb bölgələri, Qafqaz, Mərkəzi Asiya və Volqaboyunda həyata keçirilmiş soyqırımları, deportasiyalar və repressiyalarla bağlı maraqlı məruzələrlə çıxış ediblər.