Ali məktəblərimizdə hansı kafedra və ya ixtisasın olması zəruridir...

Azərbaycan Respublikasında son illər ərzində təhsil sahəsində aparılan islahatlar təhsilimizin məzmununun və formasının müasir tələblər səviyyəsində qurulmasına və daha da inkişaf etməsinə, şəxsiyyət yönümlü təhsilin formalaşmasına geniş imkanlar açıb. Məhz bunun nəticəsidir ki, respublikamızda formalaşmış şəxsiyyət yönümlü təhsil prosesi artıq dünyanın inkişaf etmiş təhsil müəssisələrinin tələbləri ilə ayaqlaşır.

Son zamanlar ali məktəblərə qəbul, eləcə də dövlət qulluğuna qəbulda məzunların göstərdiyi nəticələr və təhsildəki inkişaf dinamikası dediklərimizin əyani sübutudur. Bu prosesin artan dinamika ilə inkişafı təhsilimizi qabaqda daha da böyük uğurların gözlədiyindən xəbər verir. Dünya fənn olimpiadalarında məzunlarımızın əldə etdiyi uğurlar da dediklərimizin əyani sübutudur.

Amma bütün sadaladığımız məsələlərlə yanaşı, təhsil prosesində qarşılaşdığımız və həllini gözləyən bəzi məsələlər də vardır ki, onların həlli hələ də bizi gözləyir. Belə ki, istər magistraturaya qəbul prosesində, istərsə də dövlət qulluğuna qəbul imtahanlarında məntiq fənni əsas fənn blokuna salınıb. Sadaladığımız bu hallara baxmayaraq respublikada təhsil prosesi ilə məşğul olan ali məktəblərimizin heç birisində “Məntiq” kafedrası fəaliyyət göstərmir. Məntiq fənni yalnız “Fəlsəfə” kafedralarında bir fənn kimi tədris edilir. Misal üçün deyə bilərik ki, Avropa ölkələrinin əksər universitetlərində məntiq kafedraları fəaliyyət göstərir.

Bu fənnin yalnız formal məntiq fənni kimi (Aristotel məntiqi) tədrisi gələcək məzunların həm magistr, həm də dövlət qulluğuna imtahanlarda müəyyən çətinliklərlə qarşılaşmasına səbəb olur. Çünki magistr və dövlət qulluğu imtahanlarında analoji olaraq formal məntiq məsələləri deyil, əsasən riyazi məntiq və fəza məntiqi məsələlərinə üstünlük verilir. Məzunlar isə bu boşluğu doldurmaq üçün əsasən repititorlara müraciət etmək məcburiyyətində qalırlar. Bu isə məzunlar üçün əlavə (maddi) problemlərin yaranmasına səbəb olur.

Son zamanlar elm sahəsində aparılan islahatların nəticəsi kimi AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunda “Məntiq” şöbəsinin açılması ilə bağlı qərar qəbul edilmişdir. Fikrimizcə bu təqdirəlayiq hadisədir. Amma bu şöbədə işləyən elmi işçilərin məntiq sahəsində nə dərəcədə peşəkar və təcrübəli elmi işçi olması özü də yeni suallar yaradır. Çünki ali məktəblərdə nəinki məntiq ixtisası yoxdur, həm də ən yaxşı halda 1 smestr ərzində məntiq kursu keçən sosial elmlər üzrə təhsil alan tələbələrin bu sahədə daha peşəkar və hazırlıqlı olması da təəcüblü görünür. Bəzi ixtisaslarda isə bu kurs tamamilə tədris olunmur. Son illər ərzində hətta fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru dərəcələri üzrə elmi iş müdafiə edənlər arasında da məntiq üzrə ixtisaslaşanlar ancaq barmaqla sayıla bilər. Belə olduqda isə məntiq ixtisasının və kafedrasının fəaliyyət göstərməsi artıq xüsusi aktuallıq kəsb edir. Bu hal isə universitetlərdə kafedraların açılmasını zərurətə çevirir. Əgər təhsil sistemində bu boşluq doldurulmasa onda bu sahə yenə də xüsusi “işbazların” fəaliyyət sahəsinə çevriləcək və uzun illər bunun mənfi təsirlərini məzunlar öz üzərində hiss edəcəklər.

Fikrimizcə, respublikanın ali məktəblərində ya “Məntiq” kafedraları yaradılmalıdır, ya da dövlət qulluğu və magistraturaya qəbul prosesində məntiq fənn blokuna daxil olan suallar dünyagörüşü əhatə edən suallarla əvəz edilməlidir. Birincinin yaradılması intelektual kapitalın daha da müasir səviyyədə inkişafına və formalaşmasına təsir etdiyindən daha məqbul hesab edilə bilər. Bu isə sovet dövründən formalaşmış təhsil sistemimizdə yeniliyə doğru atılmış ən mütərəqqi addımlardan biri ola bilər.

Rəşad ƏSGƏROV fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, dosent.