“Mən yalnız indi başa düşürəm ki, yazdığım bütün şeirlər sizə həsr olunubmuş. Mənimlə evlənin!”

Rəqs meydançasında Qabriel Qarsia Markes sevgilisi Mersedes Barça evlənmə təklifini məhz bu cümlələrlə edib. “Mən razıyam, bircə icazə verin məktəbi bitirim” – deyə ciddi bir əda ilə qızcığaz cavab verib. Bu hadisə təxminən 1945-ci ilə təsadüf edir. Rəqs meydançasında baş tutan bu tanışlıq sonralar əfsanəvi məhəbbətə çevriləcəkdi...

Magik realizmin yaradıcılarından olan Markes, dünyaya öz təxəyyülünün pəncərəsindən baxırdı. O, hər şeyi görmək istədiyi kimi görür və insanlara da belə çatdırırdı. Çox az məqam var ki, onun təxəyyülünün nəzərindən yan keçə bilib. Məsələn, 1927-ci ilin 6 martında Kolumbiyada doğulması...

Onu nənə-babası böyüdüb. Qabrielin dünyagörüşünün, həyata baxışının məhz bu istiqamətdə formalaşmasında onların rolu əvəzedilməzdir. Qürurlu nənəsi sonralar Markesin bir çox əsərlərində tipik qadın obrazı olaraq öz əksini tapır. Babası – 1899-1903-cü illər müharibəsində iştirak edən polkovnik də sonralar nəvəsinin əsərlərində özünə yer tapacaqdı.

Qabriel Sapakira şəhərindəki uşaq evində təhsil alıb. O, yazmağa məhz burada başlamış, gələcəkdə isə vəkil olmaq qərarına gəlmişdi. Gənc yazar 1946-cı ildə Boqotdakı universitetlərdən birinə daxil olur. Bununla yanaşı, ədəbi mütaliəsini axsatmır. 1947-ci ildə onun ilk sentimental şeiri dərc olunur. Bütün əldə etdiyi uğurlarla yanaşı, onu düşündürən bir problem var idi – Mersedeslə evlənmək üçün pul qazanmaq!

Yaxınları təsdiqləyir ki, onların tanış olduğu vaxtda Mersedesin on üç yox, doqquz yaşı var idi. Burada yazarın “Yüz ilin tənhalığı” romanındakı balaca qızcığaz Remedios obrazı yada düşür. Bundan sonra Markesin əsərlərində nikah yaşına çatmamış qızlara toxunmamaq məsələsi qabardılır, onların müəyyən yaşa çatmağını gözləməyin vacibliyi öz əksini tapır. Həmişə bu qəmli hadisənin bir açıqlaması olurdu: “Sadəcə, qızcığaz doğulmağa gecikib...”

Mersedes

Zaman keçdikcə Markes müsahibələrində xanımını hələ məktəbli ikən yuxularında gördüyünü deyirdi. Və hekayələrinin birində ona yuxularında ilham verən bu xanımı kəpənəyə dönüb, evdən uçan bir obraz kimi təsvir etmişdi...

Mersi xanım 1932-ci ildə Maqdalena çayının yaxınlığında dünyaya gəlib. Onun anası kolumbiyalı fermer ailəsindən idi. Atasının qanında isə şərq qanı, daha dəqiq desək, misirli qanı axırdı. Markesə görə xanımının bu şərq gözəlliyi elə atasının kökləri ilə bağlıdır. Mersi həmişə elit və bahalı məktəblərdə oxuyub. Xanım qız həmişə əla qiymətləri və nümunəvi şagird olması ilə seçilib. O, çox ciddi və məsuliyyətli uşaq olub. Ən sevimli məşğuliyyəti bağçadakı otluqda uzanıb uçan quşları, buludları, doğan günəşi seyr etmək idi. O, gələcəkdə bioloq olmağı arzu edirdi. Markeslə baş tutan gözlənilməz evliliyi Mersedesi öz fikrindən döndərib.

Mersedesə tez-tez onun sevgilisinin sərgüzəştlərindən danışır və Markesi qınayırdılar. Mersini nə sevgilisinin öz peşəsini atıb, jurnalistikaya keçməsi xəbəri, nə də Parisdə ispan aktrisa Mariya Kintana ilə roman yaşaması narahat etdi. Əsas o idi ki, Qabriel xanımına məktub yazmağa davam edirdi və bununla onun könlünü oxşamağı bacarırdı. Onun uzaqlarda – Parisdə kiminlə yatağını bölüşdüyü isə Mersinin vecinə deyildi: “O, kişidir,  evlənmədən öncə atdığı addımlar normal qarşılanmalıdır...”

Qabo və Mersi həftədə iki-üç dəfə məktublaşırdılar. Qabriel öz məktublarında vurğulayırdı ki, hər səhər oyananda və yatmağa uzananda öz sevgilisinin şəkillərinə baxır. Markesin dediyi bu faktı onun evinə gələn dostları da təsdiqləyirdi. Nəhayət, uzun sürən ayrılıq və həsrətdən sonra sevgililər 1958-ci ildə evlənirlər.

Ailə

 “Ailə həyatımızda bircə dəfə də olsun ciddi münaqişə yaşamamışıq. Yəqin ki, bu bizim problemlərə baxış bucağımızdan asılıdır. Ailə həyatı çətindir, sən hər gün eyni şeylərə yenidən başlayırsan və bu, sənin ömrünün axırınacan davam edir. Bəzən bu qorxulu olur, amma onu yaşamağa dəyər!” – Markes vurğulayır.

Onlar evləndikdən sonra “El Espektador” qəzetinin redaksiyası yaxınlığında bir evdə yaşamağa başlayırlar. Qabriel ev işlərində öz xanımına yardım edir və ona öz sevdiyi yeməkləri bişirməyi öyrədirdi. Yaşanan iqtisadi problemlər tez bir zamanda Mersinin ev qadınına çevrilməsinə kömək etdi. Xanım tezliklə kasıb həyatına öyrəşdi.

O, Markesin yaradıcılığında müstəsna rola malik bir qadın olaraq Qabrielin yaradıcı fəaliyyətinə hörmətlə yanaşıb. Mersi Qabrielin çoxsaylı qonaqlarını öz balaca evində qəbul etsə də, danışıb-gülməyə çox da meyilli biri deyildi. Markesin dostu Plinio Mendos xatırlayır: “Mən bir neçə dəfə dostum Markesgilə qonaq getdikdən sonra xanımıma dedim ki, Qabi lal xanımla evlənib”.

Mersi yeni evə köçəndə Qabrielin ona Parisdən yolladığı məktubları da özü ilə gətirir. Amma Markes xanımından onları yandırmasını xahiş edir. Səbəbini isə sonradan belə açıqlayır: “O məktubların kiminsə əlinə keçməsini istəmirdim. Sonra mənə deyəcəkdilər ki, bəs sən Parisdən yazdığın məktublarda Mersiyə filan-filan sözləri vermisən. Niyə onlara əməl etmirsən?”

 Xanım Mersi öz həyat yoldaşının bu xahişini yerinə yetirir və Markesin gözünün önündə bu məktubları məhv edir. Beləliklə, Markes məsuliyyətdən və verdiyi sözlərdən xilas olur.

24 avqust 1959-cu ildə Mersedeslə Markesin ilk oğlu – Rodriqo Qarsiya dünyaya gəlir. Elə məhz həmin vaxtda redaksiya Markesi Avropaya müxbir göndərmək qərarına gəlir. Mersedes yenə səbirlə gözləməyə məcbur olur. Markesin həyatına yeni daxil olan kommunist ideyaları və onların radikal şəkildə müdafiəsi xanım Mersini narahat etsə də, o, həmişə ərinin ideyalarına hörmətlə yanaşır.

Markes Kubaya, Şərqi Avropaya, SSRİ-yə səfər edir, şərq haqqında məqalələr yazırdı. Daha sonra Markesə Nyu York qəzeti olan “Prensa Latina”dan iş təklifi gəlir. O, müqavilənin uzunmüddətli olduğunu nəzərə alıb ailəsini də özüylə aparır. Lakin buradakı fəaliyyəti uğursuz olur. Redaksiyaya edilən zənglər, evinə yazılan təhdidlər Markesi ailəsini də götürüb ölkədən çıxmağa məcbur edir. O çətin günlərdə amerikalı əsgərlərdən biri onlara əxlaqsız təklif edir: “Xanımını bir neçə saatlığa bizə ver. Mən və iki dostum onunla bir az əylənək. Həm bizim əhvalımız düzəlsin, həm də pul qazanın, özünüzə yeməyə bir şey alın”.

Təyyarəyə bilet almağa kifayət qədər pul olmadığından onlar səfərə avtobusla yola çıxırlar.

1962-ci ildə, Meksikada onların ikinci oğlu – Qonsalo Qarsiya dünyaya gəlir.

Roman

Mersedes Qabriel “Yüz ilin tənhalığı” romanını yazmağa başlayanda ona çox dəstək olur. Bunun üçün Markes öz maşınını satır və on səkkiz ay kabinetindən çıxmır. O, hətta ailəsinə də vaxt ayırmır. Evin iqtisadi problemlərini Mersedes yoluna qoymağa çalışır: “Ən çətini ev sahibini yola gətirmək idi. Mən ondan sentyabra qədər vaxt istədim, o isə söz verdiyim təqdirdə gözləyə biləcəyini dedi. Sentyabrda pulu ödədik”.

Kitab yazılıb hazır olduqda mətbəəyə göndərmək üçün 160 pesa tapa bilməyən ailə öz mikser və fenini girov qoyub pul götürür. Mersi Allaha yalvarırdı: “Bircə bu roman pis olmasın!”. Roman nəinki yaxşı, hətta möhtəşəm alınır.

“İndi yalnız Mersedesin əriyəm”

1989-cu ildə böyük yazıçının xərçəng olduğu məlum olur. Amma o, xəstəliyin yüngül mərhələsini yaşayırdı. Həkimlər Markesə bir neçə ay, uzağı bir il vaxt qoyurlar. Lakin yazarın iradəsi, xanımının qayğısı və düzgün müalicə nəticə verir. Sağaldıqdan sonra keçirdiyi ilk mətbuat konfransında Markes deyir: “Artıq yazmayacağam. İndi mən təkcə Mersedesin əriyəm. Özümü ona həsr edəcəyəm!”

Yazıçı yaşlandıqca sevgidən daha tez-tez və açıq danışmağa başlayırdı: “Mənim üçün, şübhəsiz, həyatın mənası məhəbbətdir. Yalnız sevgidən yazmaq lazımdır. Çünki qalan hər şey məkrlidir. Mənim növbəti romanım, əlbəttə ki, təmiz, ehtiraslı, böyük və əbədi məhəbbətdən olacaq”.

Markes haqqında yayılan ölüm xəbərlərinə belə münasibət bildirirdi: “ХХI əsrdə məni ardı-arası kəsilmədən, dəfələrlə “dəfn ediblər”. Televizoru və ya radionu açıb öz ölüm xəbərimi eşidirəm. Bu gün qəzetdə oxuyuram: “Məşhur yazıçı, Markes bu gün dünyasını dəyişdi”. Əvvəllər bu, mənim əsəblərimi toxunurdu, indi isə ayda ən az iki dəfə eşitdiyim bu xəbəri normal qəbul edib gülümsəyirəm. Nə etmək olar?”

Ömrünün son illərində Markes Alzeymer xəstəliyindən əziyyət çəkirdi. Yazıçının qardaşı bu haqda jurnalistlərə demişdi: “Elə günlər olurdu ki, o, heç bir həyat nişanəsi göstərmirdi. Evdəki övladlarını, qohumlarını – heç kimi tanımırdı. Mersedesi isə o, həmişə tanıya bilirdi. O, bəzən Mersini hələ də doqquzyaşlı qızcığaz hesab edirdi”./1937.az/