Elman Nəsirovdan Strategiya.az üçün çox maraqlı təhlil

Obyektivlik naminə qeyd edək ki, böyük insan tələfatlarına gətirib çıxaran terror aksiyalarında özünü müsəlman kimi təqdim edənlərin xüsusi çəkisi artmaqdadır. Şübhəsiz ki, bu tendensiya səbəbsiz deyildir. Araşdırmağa çalışaq.

Müasir dövrdə psevdoislam “örtüyü”nə bürünmüş beynəlxalq terrorçuları fəal terrorçuluq əməllərinə sövq edən motivləri üç istiqamətdə nəzərdən keçirmək olar:

a) Antiqərb yönümü- bu, antimüstəmləkə ruhunun birbaşa nəticəsi və yeni formada onun saxlanılması kimi qavranılmalıdır. Antimüstəmləkə hərəkatı ilk növbədə birinci dünya müharibəsindən, xüsusilə də ikinci dünya müharibəsindən sonra Asiya və Afrika xalqlarını bürümüşdü. Kütləvi milli-azadlıq hərəkatı siyasi, milli hökumətlərin fəaliyyəti isə iqtisadi azadlığın hərəkətverici qüvvəsi qismində çıxış etsə də, bu ərazilərdə müstəmləkəçiliyin tamamilə qeybə çəkildiyini düşünmək səhv olardı. O, praktik səviyyədə, işgüzar və məişət münasibətlərində özünü bildirməsə də, mentalitetdə, psixikada və ideologiyada hələ də yaşamaqdadır. Asiya və Afrika sakinləri hələ lap keçmişdən avropalılarla və şimali amerikalılarla ünsiyyətdə olarkən özlərində «natamamlıq kompleksi»ni hiss edir, «ikinci növ» insanlar statusunun faktiki daşıyıcıları kimi davranırlar. Bu kompleks indi də qalmaqdadır. Bu kompleks bütün sıxışdırılan xalqlarda özünü göstərir. Məsələn, antisemitizmin az və ya çox olduğu ölkədə hətta varlı və tanınmış yəhudi də belə özünə münasibətdə «yuxarıdan aşağıya» baxışın olduğu hissindən azad deyildir. Həmin yəhudidə qazandığı müvəffəqiyyətlərdən «yerli əhalinin» nəinki sevinmədiyi, əksinə nifrətinin daha da artdığı haqqında düşüncələrin yaranması labüddür və bu artıq «natamamlıq kompleksinin» aşkar əlamətidir.

İsraildə yaşayan zəngin ərəb də analoji hissləri yaşayır. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edək ki, belə «natamamlıq kompleksi» təkcə üçüncü dünya sakinlərinə xas deyildir. ABŞ-da yaşayan asiyalı və afrikalılar da (qismən latın Amerikası sakinləri də) oxşar hisslərin daşıyıcılarıdırlar. Fikrimizi ABŞ-ın yaxın tarixindən bir hadisə ilə əsaslandıraq. Bir neçə il əvvəl ABŞ məhkəməsi tanınmış qaradərili idmançı O.S.Simpsona bəraət verilməsi haqqında hökm çıxarmışdı. O, ağ dərili arvadını

qətlə yetirməkdə ittiham olunurdu. Simpsonun bəraət qazanmasını ABŞ-ın bütün zənci əhalisi toy-bayram içində qeyd etmişdi. Onların şadyanalığının səbəbi onda idi ki, ağların əksəriyyət təşkil etdikləri bir cəmiyyətdə məhkəmə ağdərili arvadını öldürən qaradərili insana bəraət vermişdi. Deməli, bu hadisə göstərir ki, ilk dəfə 1619-cu ildə Yeni Dünyaya gətirilən və uzun bir tarixi dövrdə olmazın həqarətlərlə üzləşən qaradərili insanlarda «natamamlıq kompleksi» hələ də yaşamaqdadır. Bu, qan yaddaşı və genlərlə ötürülür.

Bütün bu sadalanan faktlar əsasında belə bir qənaətə gəlmək olar ki, müsəlmanların etirazı çoxsaylı və çoxtərəfli etirazların təzahürlərindən biridir, həm də ən ciddisidir, çünki müsəlman dünyası, xüsusilə də ərəb cəmiyyəti müasir geosiyasi şəraitdə ən çox narazı qalan tərəfdir. Fikrimizi konkret misallarla əsaslandırmağa çalışaq.

Məsələn, Türkiyəli alim Ozlem Kavli Əlcəzairdə vəziyyəti belə şərh edir: «Şəhərin kasıb gəncləri daimi iş yerləri tapa bilmədiklərindən günlərini tinlərdə və çayxanalarda keçirir, zaman keçdikcə məyus və aqressiv bir qüvvəyə çevrilirlər. Onları «divar oğlanları» (wall boys) adlandırırlar, çünki işsiz olduqlarından veyillənir və divarlara söykənirlər»

Terrorçu təşkilat olan «İslam Nicat Cəbhəsi»ni (İNC) müdafiə etməsini sıravi əlcəzairli belə izah edir: «Bu ölkədə sən gəncsənsə, qarşında 4 seçim duracaqdır: a) iş və mənzilin olmadığından işsiz və subay qalacaqsan; b) həbsxanaya düşmək təhlükəsinin real olduğu «qara bazar»da işləyəcəksən; c) Parisdə və ya Marseldə süpürgəçi işləyəcəksən; d) İNC-yə daxil olub, məlum fəaliyyətlə məşğul olacaqsan»

Düzdür, birləşmiş böyük ərəb dünyasının yaradılması ilə bağlı Ə.Nasirin arzuları həyata keçməsə də, bu faktı da danmaq olmaz ki, bir çox ərəb dövlətləri zəngin neft ehtiyatlarının sayəsində xeyli dərəcədə inkişaf etmişlər. Buna baxmayaraq, bütövlükdə ərəb dünyası postmüstəmləkə dövrünün inkişaf prosesində xeyli dərəcədə qayğılıdırlar. Bütün dünyanın alimləri içərisində müsəlmanların cəmisi 1% təşkil etməsi acınacaqlı faktdır. Ərəb ölkələrində ildə 330-a qədər xarici kitab tərcümə olunur ki, bu da Yunanıstandakı eyni proseslə müqayisədə beş dəfə aşağı göstəricidir. Bütün ərəb ölkələrinin 1999-cu ildə istehsal etdikləri Ümumi daxili məhsul 531,2 mlrd. dollar təşkil etmişdir ki, bu da müqayisə üçün İspaniyanın müvafiq göstəricisindən (595,5 mlrd. dollar) azdır. Müsəlman dünyasını, xüsusilə də ərəb cəmiyyətini son dərəcə sıxan və dözümsüzlük həddinə çatdıran belə acınacaqlı şəraitdə aşağıdakı fikirlər daha çox səslənir: ərəblərin bütün uğursuzluqlarının kökündə əsl islamdan uzaqlaşmaq, peyğəmbərin vəsiyyətləri ilə bağlı unutqanlıq, yad qeyri-müsəlman sivilizasiyaların «nailiyyətləri» qarşısında kölə pərəstişi və s. dayanır, nəticədə isə mənəviyyat erroziyaya uğrayır, milli dəyərlər itirilir və cəmiyyət öz içində dağılmağa başlayır. Qərbpərəstlik, Qərb həyat tərzinə kor-koranə səcdə ən qorxulu təhlükə kimi qavranılır və çıxış kimi «Əl islam hua əl hal»-»islam-nicat yolu budur» şüarı irəli sürülür.

Narazı və məyus ərəb dünyası iqtisadi tənəzzülün, yoxsulluğun, mənəviyyatsızlığın, narkomaniyanın, əyyaşlığın və s. eybəcərliklərin «ilhamçısı» olan bir «günahkar-cavabdeh» qüvvənin axtarışındadır. Belə vəziyyətdə obyektiv, lakin üzücü axtarışlardansa, subyektiv, lakin daha çevik qan yaddaşını işə salmaq az «məsrəfli» görünür. Axtarışların tapıntısı isə bəllidir.-Bu, Qərbdir.

Qərb isə özünə qarşı belə bir münasibətin formalaşması üçün kifayət qədər bəhanələr verir.

Bu, hər şeydən əvvəl, Qərb mənəviyyatı, əxlaqı, mədəniyyəti, həyat tərzi, dəyərləri və ideyalarının ixracında özünü göstərir.

Qədim və zəngin sivilizasiyası ilə fəxr edən müsəlman dünyası müasir dünyanın iyerarxiya strukturunda Qərblə müqayisədə aşağı pillədə dayandığının fərqindədir. Bu reallıqla barışa bilməyən müsəlman dünyası yuxarıda qeyd etdiyimiz «natamamlıq kompleksi»ndən qurtulmaq, daimi emosional və psixoloji gərginlikdən boşalmaq istəyir. Bu istək isə çox zaman ekstremist baxışları formalaşdırır. Nəticədə eyni zəncirin müxtəlif həlqələri olan dini təməlçilik-siyasi radikalizm-ekstrimizm terrorizm müstəvisində özünün ifrat təzahürünü tapa bilir.

Bu şəraitdə üçüncü dünya ölkələrindəki antiqərb əhval-ruhiyyəsi güclənməkdə olan antiqlobalist hərəkatı ilə çulğalaşır, onun mühüm komponentlərindən birinə

çevrilir. Burada söhbət güclülər tərəfindən hakimiyyətin və təsirin inhisarlaşmasından, transmilli qüvvələr tərəfindən xalqlara vahid Qərb mənəvi dəyərləri və standartların təlqin olunmasından, habelə suveren dövlətlərin iqtisadiyyatının transmilli korporasiyaların maraqlarına tabe edilməsindən və buna qarşı etirazdan gedir.

(Ardı var...)