Konyuktura və azadlıq

  Azadlıq fərdlərə müəyyən hüquqların verilməsini əhatə edən anlayış olmasına baxmayaraq, hər bir cəmiyyət və dövlətdə cəmiyyətin dinamiklərinə uyğun formalaşdırılmaqdadır. Dini və elmi sübutlar göstərir ki, insanlar həm bioloji, həm də sosial mənada, eyni zamanda, dünyagörüşündən irəli gələn görüşlərinə görə bənzər ola bilməz. Bu hal normal qarşılanmalı olduğu halda, bəzən xaos və cəmiyyətdaxili parçalanmalara səbəb olduğu tarixdən bəllidir.

Əgər hər hansı bir cəmiyyətdə sabit, əksəriyyət tərəfindən qəbul olunan,  hər kəsi əhatə edən qanunlar yoxdursa, o zaman güc kimdədirsə, qanunları da o müəyyən edər və belə olduğu halda, cəmiyyətdə xaos yaranar, cəmiyyət inanclarına, siyasi görüşlərinə görə bölünər və intiqam hissi alovlanar.

Cumhuriyyət yarandıqdan sonra bu tendensiya Türkiyədə də təkrarlandı və mühafizəkarlıq cəhalətin əlaməti olaraq  təsvir olunmağa başlandı, yalnız Fransada mövcud olan “laik” dünyagörüşü yayılmağa başladı. Bu hal isə mühafizəkar əsaslı bir cəmiyyət olan Türkiyədə uzunmüddətli gərginliyin təməlini atmış oldu.

Bu proses təkpartiyalılıq dövründə davam etdi və mühafizəkar insanlar fikirlərinə, yaşayış tərzlərinə görə təqiblərə məruz qaldılar. Ancaq Demokrat Partiyasından sonra bu vəziyyət tədricən dəyişməyə başladı. Çünki altı əsr Osmanlı imperiyası daxilində mühafizəkar qaydalarla idarə olunmuş bir cəmiyyəti (digər dinlərin mənsubu olan millətlər dini inanclarına görə yaşamaqda sərbəst idilər) qısa müddətdə dəyişmək məqbul deyildi, əks halda, bu cəmiyyətdə xaosa səbəb ola bilərdi.

Buna baxmayaraq, mühafizəkar insanlar yaşayış tərzlərindən ötrü cəmiyyətdə ayrı-seçkiliklə qarşılaşdılar, hicab geyinən qadınlar nəinki dövlət qulluqçusu olaraq işləyə bilməz, hətta ali təhsil belə ala bilməzdilər. Lakin bütün bu qadağalar dindarları qorxutmağa kifayət etməmişdi, inanc ətrafında birləşən insanlar müxtəlif camaatlar şəklində fəaliyyətlərini davam etdirə bilmişdilər. Ciddi təqiblərə baxmayaraq fəaliyyətlərini davam etdirən mühafizəkarlar siyasətdə də varlıqlarını Milli Nizam (1970-1971), Milli Selamet (1972-1981), Refah Yol (1983-1998), Fəzilət (1997-2001), Səadət (2001) partiyaları ilə göstərməyə başladılar, lakin artıq müəyyən kadr potensialına sahib mühafizəkar partiyaları 90-cı illərdə daha aktiv fəaliyyət göstərməyə başladılar. Refah Yol partiyası qurulan koalisiya hökumətində öz yerini aldı (1996), ancaq 28 fevral postmodern çevrilişi (1997) ilə müqabil Refah Yol partiyası bağlanmış, rəhbəri Ərbakanın siyasi fəaliyyətinə qadağa gətirilmişdi. Lakin 1999-cu ildə yeni bir mühafizəkar partiya Fəzilət partiyası 111 millətvəkili ilə (15 faiz) parlamentdə (TBBM) təmsil olunmaq hüququ qazandı və bu millətvəkilləri içərisində hicablı bir namizəd də vardı - Mərvə Kavakçı. İstanbuldan millət vəkili seçilən Mərvə Kavakçıya qarşı daha and içməmişdən əvvəl mətbuat orqanlarında ciddi təzyiqlər başlamışdı, heç şübhəsiz, bu cəsarəti hökmranlığının son günlərini yaşayan laik siyasətdən alan yazarlar, hicab geyinən bir qadının millət vəkili adıyla TBMM-də əyləşməsinin azadlığa, laikliyə zidd olduğunu söyləyirdilər.

Ancaq dövran dəyişdi və mühafizəkarların qurduğu yeni bir partiya - Ədalət və İnkişaf partiyası (AKP) iqtidara gəldi və sələfləri olan mühafizəkar partiyaların yaşadıqlarından dərs alan AKP ilk iş olaraq hicab məsələsini qabartmadı. Lakin güc əldə etdikcə əvvəlcə televiziya kanallarında və qəzetlərin köşələrində hicablı yazarlar, jurnalistlər və s. fəaliyyətə başladılar. Nəticədə AKP intellektual çevrədə hicablı qadınların fəaliyyətinə, özlərini göstərmələrinə şərait yaradaraq, “hicab qadınları cahilləşdirir” anlayışını böyük ölçüdə azaltmağın öhdəsindən gəldi və əvvəlcə ali məktəblərə hicabla getmək imkanı yaradan qanunu qəbul etdi, ardından da parlamentə dörd hicablı millət vəkilini gətirdi.

Burada heyrət doğuran məqam odur ki, hicablı qadının parlamentdə əyləşməsinin azadlığa, laikliyə, məclisə hörmətsizlik olduğunu, bunun dövlətə meydan oxumaq olduğunu iddia edən, hətta Mərvə Kavakçının bu səbəbdən məhkəməyə verilməli olduğunu söyləyənlər bu gün hicablı qadınların bu hüququ almalarını alqışladılar və bu halın onlar üçün problem olmadığını söylədilər.

Bütün bu yaşananlar onu göstərir ki, azadlıq deyilən məhfum böyük ölçüdə konyukturadan asılıdır, güc kimdədirsə, onun söylədiyi azadlıq olaraq dərk olunur və bu gün keçmişdən intiqam alan güc sahibləri, əslində, sabah üçün yeni bir münaqişənin təməlini hazırlayırlar. Hicablı bir qadın dövlətin bütün qurumlarında təmsil olunmalıdır, təhsil almalıdır və geyiminə görə təhqir və təqib olunmamalıdır, bununla yanaşı, bu gün güclü olduqları üçün mühafizəkarlar da digərlərinin yaşayışına qarışmamalıdır. Əks halda, fiziklərin dediyi kimi, təsir əks təsirə bərabər olar.