Mənim məktəbim küçədir; mənim təhsilim dilənməkdir; savad, bilik isə ancaq yalvarmaqdır

  Bu yaxınlarda yolum məşhur “Sovetski” adlanan küçədən düşmüşdü. Başqa yerlərdə olduğu kimi, “Sovetski”nin də məhəllələrində qəribə, qeyri-adi hadisələr baş verir, buranın da öz qanunları, adət-ənənələri var. Demək olar ki, hamı bir-birini tanıyır. Dar küçələr, çoxlu maşınlar… Məhəllələrin sakinləri heç də o qədər qəzəbli deyildilər, sadəcə, Adama birtəhər, gəribə gözlə baxırdılar. Onlar əslində sadə, dinc, sülhsevər, heç kimlə işi olmayan insanlardır. Sadəcə, deyərdim öz məhəllələrinə çox öyrəşmiş sakinlərdir. Amma diqqətimi bir məqam çəkdi “Sovetski” deyilən məhəllədə. Dilənçilərin əlindən tərpənmək olmurdu. Özü də əsasən balaca uşaqlar idi. Onlar yoldan keçən hər maşına yaxınlaşıb yalvara-yalvara pul istəyirdilər. Yaxud da sürücüdən soruşmadan çirkli əsgini əllərinə alıb maşının şüşələrini «yuyub», sonra da silməyə başlayırdılar. Amma əksinə, şüşəni daha da çirkləndirirdilər. Doğrusu, mən ora rəfiqəmgilə getmişdim. Artıq evə qayıtmağın zamanı gəlmişdi. Sağollaşıb evdən çıxanda səkinin o biri tərəfində diqqətimi bir qızcığaz çəkdi. Məni görən kimi qaça-qaça yanıma gəldi. Yolumu kəsdi və başladı yalvarmağa. Hətta diz çökmək istədi. Təssəvür edin, bu qız uşağı görün nə günə düşmüşdü ki, qarşımda diz çökməyə də hazır idi. Özümü narahat hiss etdim. Qızın üst paltarı çox pis gündə idi. Əlində çirkli əsgi, ayağında cırıq ayaqqabı vardı. Görünürdü ki, bu qaraçı qızcığaz hər şeydən məhrum və çox şeyə həsrətdir. Təxminən 12-13 yaşı olardı. Adama elə yazıq-yazıq baxırdı ki… Elə şirin-şirin müraciət edirdi ki, adamın istər-istəməz ona yazığı gəlirdi. Bu üzdən də pul verməyə bilməzdim. Gözləri sanki ac idi, çox qıyqacı və hirslə baxırdı. Bir anlıq elə bildim ki, bunun əlacı olsa məni öldürərdi. Amma sən demə, səhv anlamışdım, mülayim qıza oxşayırdı, sadəcə, pul istəyirdi. Kasıbçılıq onu qəzəbli və sırtıq olmağa vadar etmişdi. Mənə yalvarmağa başladı:

"Bacı, başına dönərəm, qurban olaram, mənə çörək pulu ver. Bu gün də evə pulsuz getsəm, anam məni tikə-tikə doğrayacaq, döyəcək. Atam da içki aludəçisidir, əyyaşdır. Hər gün içib anama qoşulub məni döyürlər. Hər gün məni "işə" göndərirlər. Amma heç nə qazana bilmirəm ki, bilmirəm. Dilənirəm, pul vermirlər. Maşının şüşələrini yuyuram, üstümə qışqırıb qovurlar. Mənə yazığın gəlsin, pul ver, heç olmasa, əlimdə nəsə evə aparım. Qardaş-bacılarımdan geri qalmayım. Onlar hər gün evə 2-3 manat gətirirlər. Mənə isə əfəl, fərasətsiz deyirlər. Anam hər gün məni döyür. Evdə mənə ancaq qul kimi baxırlar. Deyirlər ki, evə pulsuz gəlmə, yoxsa bütün günü cəzalandırılmış olacaqsan. Küncə qoyurlar məni, orda da saatlarla qalıram".

Qız çantama elə baxırdı, elə yapışmışdı ki, ətəyimdən, güclə əlindən qopdum. Pul kisəsini görəndə isə gözləri lap işıldamağa başladı. Bir anlıq elə bildim ki, pul kisəmi götürüb qaçacaq. Amma o, şirin sözü oğurluqdan üstün tutdu. Ondan soruşdum ki:

“Bəs sən təhsil haqda düşünməmisən, məktəbə getmək istəmirsən, savada, biliyə yiyələnmək istəmirsən? Bəs sənin gələcəyin necə olacaq? Axı sənin anan niyə belə qəddardır, qız? Sənin indi oxuyan vaxtındır, dilənən yox. Nə olsun kasıbsan, kimdən əksiksən ki? Niyə özünü məhv edirsən?”

Cavab verdi: “Bacı, başına dönüm, mənim məktəbim küçədir; mənim təhsilim dilənməkdir; savad, bilik isə ancaq yalvarmaqdır. Nə təhsil? Heç öz adımı da normal deyə bilmirəm, o ki qaldı yazmaq. Mənim üçün əsas puldur, qazanmaq, ailəmi dolandırmaq. Mən artıq alışmışam. Dilənmək mənim qanımdadır. Mənim gələcəyim dilənməkdir. Mən bununla fəxr edirəm. Mənə xoşdur. Tez ol, pul ver mənə, anam gəlib görsə ki, yad adamla danışıram, öldürəcək”.

Doğrudan da uzaqdan bir qadının səsi aləmi bürümüşdü, qışqıra-qışqıra bizə tərəf gəlirdi. Hiss olunurdu ki, çox həyasızdır. Qızın anası idi, onu axtarırdı. Caamat da dayanıb ona baxırdı.

“Az, ay ilan, ay adı batmış, ay fərsiz, ay heyvan, hardasan? Səni hər yerdə axtarıram, sən isə durub söhbət edirsən, dincəlirsən? Bu saat dərsini elə verəcəm ki…” – deyə qadının səsi küçəni bürümüşdü.

Qız tir-tir əsirdi, gözündən yaşlar tökülürdü. Elə yazıq halda mənə baxdı ki, ürəyim ağrıdı. Pul kisəmdən 5 manat çıxarıb ona verdim. Qız cəld pulu əlimdən qapıb aldı və “sağ ol” deyərək götürüldü. Anası əlbəttə ki, onu tutub dərsini də verdi, danladı da, hətta təhqir də etdi. Çox üzüldüm bu mənzərədən. Yolboyu öz-özümə düşündüm:

“Heyif səndən, ay qız… Oxusaydın, indi bəzi bisavadları üstələyərdin… Axı indi savad qıtlığıdır, savadsızlıq baş alıb gedir. Sənin anan isə əsl vəhşidir. Səni hər şeydən məhrum edib, işgəncə verir, döyür. Yazıqlar olsun…"