РУССКО-БАШКИРСКИЙ СЛОВАРЬ - kitabxanamın ən qalın və ən sanballı lüğətlərindən biri

09:17 / 12.10.2017

Nazim Nəsrəddinov

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

1972-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində -Azərbaycan Respublikasının ovaxtkı yeganə universitetində diplom işi üzərində işləyərkən bir çox türkdilli elmi və bədii kitablarla ünsiyyət qurdum. Mövzum "Müasir türk dillərində rus dili və rus dili vasitəsilə başqa dillərdən alınmış sözlərdən əmələ gələn feillər" idi.

 Diplom rəhbərim ADU-nun türkologiya kafedrasının müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Fərhad Ramazan oğlu Zeynalovun məslətəti və tapşırığı ilə Moskva və Leninqradın arxiv və kitabxanalarında xeyli işlədim. Vaxt azlıq etdiyinə görə Moskvadan Bakıya türk dillərinə aid bir cemodan kitabla qayıtdım. Bu kitabların cərgəsində ən bahalı və ən sanballısı РУССКО-БАШКИРСКИЙ СЛОВАРЬ adlı nadir nəşr idi.

986 səhifəlik bu ikidilli lüğətdə rus dilində işlənən 46 min sözün tərcüməsi verilmişdir. Maraqlı burasındadır ki, ikidilli bu tərcümə lüğətində yeri gəldikcə bəzi sözlərin izahı da göstərilmişdir. Bu və ya digər sözün izahını göstərmək tərcümə lüğətlərinə aid olmayan məsələ olsa da, əslində adi iş prinsiplərindən uzaqlaşmaq məzkur lüğətin istifadə dairəsini daha da genişləndirmişdir.

РУССКО-БАШКИРСКИЙ СЛОВАРЬ SSRİ elmlər Akademiyasının, Ufa Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun xətti ilə 1964-cü ildə Moskvada "Советская энсиклопедия" nəşriyyatı tərəfindən çap edilmişdir. Lüğət sovet BAŞKORTOSTANININ 45 illiyinə həsr edilmişdir

(СОВЕТ БАШКОРТОСТАНЫТЫН 45 УЫЛЛЫГЫНА  АРНАЛА).

 Artıq o vaxtdan -kitabın nəşr tarixindən  53 il keçmişdir.  

(Cдано в набор 27.05.1963г. Подписано в печать 06.01.1964 г; стр. 986).

Bu illər ərzində  Başqırdıstanda (Başkortostanda) böyük dəyişikliklər baş vermişdir. Ən başlıcası başqırdlar  11 ekim 1991-ci ildə müstəqillik qazanmışlar.Yazının bu yerində Türkiyədə nəşr olunn "Kırimin sesi " (  " Qırımın sesi  "qəzetinə  11 ekim 017-ci il tarixli  nömrəsinə üz tuturam:

  "Türk İslam Ülkesi: Başkurtistan’ın 11 Ekim 1991 Bağımsızlık Günü

 Başkurtistan’ın 11 Ekim 1991 Bağımsızlık Günü


Rusya federasyonu sınırları içerisinde bulunan Türk cumhuriyetlerinden biri olan Başkurtistan, hem dil, hem de din olarak ‘kardeş’ ülkedir. Başkurtistan ya da Başkurdistan (Başkurtça: Башҡортостан – Başqortostan; Rusça: Башкортостан – Başkortostan veya (halk ağzında) Башкирия – Başkiriya) ya da resmî adıyla Başkurtistan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’na bağlı federe bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1991 tarihinde özerkliğine kavuşmuştur.

 

Başkurtistan Özerk Cumhuriyeti Güney Urallardan batıya doğru Belaya ve Kama nehirlerine kadar uzanır. 1552’de Kazan Hanlığı’nın yıkılmasından sonra Başkurtlar ve Tatarlar, Ruslara karşı birlikte ayaklanmış ancak, 18. asrın sonlarında Rus egemenliğine girmek zorunda kalmışlardır. Başkortlar, Tatarlarla iç içe yaşamışlardır. Başkurtça daha çok konuşma dilinde kullanılmıştır. İlk Başkurtça kitap 1926’da yayımlanmıştır. Etnik yapı olarak Tatarlara yakındırlar. Başkurt SSC, 1919’da SSCB içinde kurulmuştur.

 

Başkurtların ana dili olan Başkurtça, Tatarca’ya yakın olup hemen hemen bu Türkî dille aynıdır. Başkurtların % 68’i Özerk Başkurdistan’da yaşamakta olup, geriye kalan % 32’si Ural bölgesindedir. Başkurtlar daha çok kırsal bölgelerde yerleşiktirler. Başkurt halkının hayatında efsanelerin ve destanların ayrı bir yeri bulunmakladır. Başkurdistan’ın dışında, Başkurtlar, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Ukrayna ve Rusya Federasyonu’nun diğer bölgelerinde yaşamaktadırlar ".

 

Tərcüməyə ehtiyac yoxdur.Yazının müəllifi bütün dünya türklərinin başa düşəcəyi  dillə-  aydın və oxunaqlı bir dillə-ortaq türk dilinə nümunə ola biləcək bir dillə, başqırdların müstəqillik gününü  öz qürur və sevincini  ustalıqla  dünyanın  türkdilli oxucularına çatdırmışdır.

***

 

 РУССКО-БАШКИРСКИЙ СЛОВАРЬ  kitabını vərəqləyirəm.

самостоятельност-UZALLILIK(Azərbaycan dilində-müstəqillik,bağımsızlıq -N.N.)

день-KÖN  (Azərbaycan dilində- GÜN -N.N.)

поздравить-TƏBRİKLAY(Azərbaycan dilində-TƏBRİK ETMƏK  -NN.)

 

Başqırd dostlar,  11 oktyabr- Müstəqillik Gününüzü təbrik edirəm.


Etiket:

Strategiya.az

Xəbərlər
20.07.2022

Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi

20.07.2022

Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib

20.07.2022

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb

20.07.2022

Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb

20.07.2022

Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov

20.07.2022

"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi

20.07.2022

Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub

16.07.2022

Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib

16.07.2022

Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb

16.07.2022

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb

16.07.2022

Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var

16.07.2022

Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb

14.07.2022

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM

14.07.2022

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il

14.07.2022

Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı

14.07.2022

FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür

14.07.2022

Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb

14.07.2022

Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub

14.07.2022

Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı

13.07.2022

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub

13.07.2022

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir

13.07.2022

Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır

13.07.2022

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür

12.07.2022

Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib

12.07.2022

Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?

12.07.2022

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb

12.07.2022

Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq

12.07.2022

Tovuz döyüşlərindən iki il ötür

12.07.2022

Bakının mərkəzində partlayış baş verib

12.07.2022

Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər

12.07.2022

Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro

11.07.2022

Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub 

11.07.2022

Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY

11.07.2022

FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb

11.07.2022

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib

11.07.2022

Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib

09.07.2022

Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov

09.07.2022

Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub

09.07.2022

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub

09.07.2022

Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub

09.07.2022

Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib

09.07.2022

Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb

09.07.2022

Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

09.07.2022

XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib

09.07.2022

Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir

08.07.2022

Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM