Bir daha H.Z.Tağıyevin Petrovskidəki Qızlar Məktəbinin varlığı haqqında

09:24 / 28.02.2019

Nazim Nəsrəddinov

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

Bir neçə ilin söhbətidir. Müəllim həmkarım tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Fərhad Cabbarovla Milli Arxiv İdarəsinin oxu zalında  elmi işlə ilgili sənədləri araşdırırdıq. Hərə öz işi ilə mışğul idi. Birdən Fərhad müəllim geri dönüb təbəssülə sakit səslə: 

 -Sən demə, H.Z.Tağıyevin Petrovskidə də (İndiki Mahaç-qalada-N.N) Qızlar Məktəbi var imiş..

Fərhad müəllimin əyləşdiyi  yerə yaxınlaşdım. Kişik bir sənədi dəfələrlə oxuduq. Sənəd -  H.Z.Tağıyevin Petrovskidəki nümayəndəsinin məşhur xeyriyyəçiyə ünvanlanmış  bir məktub  idi. Məktub H.Z.Tağıyevin Petrovskidəki Qızlar Məktəbinin bir tələbəsinin-Tarkovski nin qızı Şirni xanımın 100 rubl təhsil xərcinin ödənilmə  xahişi ilə ilgili idi. Elə həmin gün iki saytda bu xəbəri oxuculara çatdırdım.

***

H.Z.Tağıyevin daha bir qız pansionu üzə çıxdı

 13.07.2012, 12:52    

Dövlət Tarixi Arxivində araşdırma apararkən tədqiqatçı, tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru  Fərhad Cabbarov Dağıstanda da hələ 1915-ci ildə Hacı Zeynəlabdin Tağıyevin adına qız məktəbi olduğundan söz açdı. Maraqlı fakt idi. Birlikdə 372 nömrəli fondun 1-ci siyahısındakı 50 nömrəli saxlama vahidini vərəqlədik. 98-ci səhifədə bu faktı təsdiqləyən məktubun surətini çıxardıq. Tağıyevin Petrovskidəki Balıqçılıq Sənayesi İdarəsindən göndərilən məktubda Heydər bəy Tarkovskiının xahişi ilə Petrovskidə Hacı Zeynalabdin Tağıyev adına qız pansionuna 1914-1915-ci tədris ilinin ikinci yarısı üçün Tarkovskının qızı Şirni xanım Tarkovskinin adına  100 (yüz ) rubl keçirilməsi xahiş olunurdu. Səxavətdə Hatəm-Taidən də üstün olan H.Z.Tağıyev üçün 100 rubl o qədər də böyük məbləğ deyildi. Bu, sadəcə olaraq xatırlatma məktubu idi. Qeyd edək ki, Petrovski indiki Mahaçqalanın əvvəlki adıdır. Hələ XV əsrdən Dərbəndə gedən yolun üstündə əhəmiyyətli ticarət mərkəzi olan Tarki-aul Birinci Pyotrun 1822-ci ildə İran yürüşü zamanı bu yerlərdə olmasının şərəfinə Petpovski adlandırılmışdı. Petrovski şəhəri 1921-ci il  mayın 14-də inqilabçı Maxaç Daxadayevin şərəfinə Maxaçqala adlandırılıb. Azərbaycanı  bu şəhərlə bağlayan əlaqələr çoxdur. Onların geniş şəkildə tədqiq edilməsi çox əhəmiyyətlidir.

Nazim Nəsrəddinov. 

 

***

Milli Arxiv İdarəsindəki 372 nömrəli Fonddakı sənədlərdə  kimliyi geniş oxucu kütləsi üçün 
qaranlıq olan bir neçə  ad da var . Onlardn biri də Həmdulla Abdullayevdir. Sonralar onun kimliyi haqqında maraqlı materiallarla rastlaşdım. Bu materiallarla ilgili  rus dilində yazılmış  bir yazını   oxuculara təqdim edirəm:

Автор: Адиль Герей Гаджиев


Судьба Абдуллаева и его сыновей 

На судьбах людей революция и Советская власть отразились самым причудливым образом. Трагична и поучительна история семьи Абдуллаевых, наших земляков из Дербента. 

На фото: Гамдулла Абдуллаев со своими сыновьями перед их отъездом в Германию, 1926 год.

Фото: Гамдулла Абдуллаев со своими сыновьями...

Абдуллаев Гамдулла Гаджи-оглы родился в 1875 году в Дербенте в купеческой семье. Окончив городскую начальную школу, работал на рыбных промыслах дяди. В 1910 году он женился на внучке генерал-лейтенанта Араблинского - Суват Уцмиевой. После женитьбы предложил бакинскому миллионеру Тагиеву, родственнику со стороны жены, арендовать рыбные промыслы Воробьева. Таким образом, в Порт-Петровске было создано акционерное общество, директором которого стал Абдуллаев Гамдулла. Когда в 1918 году в Дагестане установилась Советская власть, Абдуллаев переехал в Баку, стал  начальником "Азрыбы".

Со временем председатель СНК Дагестана Д. Коркмасов пригласил его работать в Дагестан как большого специалиста. Абдуллаев начал приводить в поря-док рыбные промыслы, которые простирались от границы Азербайджана до полуострова Лопатин. Построил бондарный завод, холодильник, больницу для рыбаков. О блестящих успехах Абдуллаева писали в газетах. За отличную работу в виде премии в 1926 году правительство Дагестана предложило Абдуллаеву отправить сыновей в Германию для продолжения учебы.

Поехали двое: десятилетний Адиль-Герей и восьмилетний Амир-Арслан, Третий сын Юсуф был слишком мал. Абдуллаев продолжал работать директором "Дагрыбтреста" и одновременно писал книгу о рыбной промышленности для практического изучения сельдяного лова по западному побережью Каспийского моря. Книга готовилась как учебник в связи с открытием в Азербайджане рыбного института. Наступил 1930 год. Абдуллаева арестовали в числе 48 специалистов по СССР. Без суда и следствия был расстрелян талантливый специалист, отец пятерых детей. Все имущество было конфисковано, семья выслана, а квартиру его передали судье. В возвращении сыновей, посланных на учебу в Германию, жене Абдуллаева отказали. Связь прекратилась, сыновья потерялись. Затем Суват Абдуллаева с тремя детьми была выслана в северный Казахстан, как семья врага народа. Сыновья Абдуллаева в Германии оказались в критическом положении, оставшись без средств к существованию. Но в Германии нашлись добрые люди. По инициативе Эбера - директора Русско-Германского банка, Адиль-Герей и Амир-Арслан поехали в Стамбул и там блестяще окончили ремесленную школу. В 1937(Müəllif yanılır. Soyadı Kanunu 1934-cü ildə qəbul olunmuşdur-N.N.) году в Турции вышел закон, по которому каждая турецкая семья должна была выбрать себе фамилию по специально выпущенной книге с предложенными возможными фамилиями. Братья выбрали фамилию Эрк. 26 сентября 1957 года, спустя 27 лет, дело по обвинению Абдуллаева было пересмотрено военным трибуналом Московского военного округа и прекращено за отсутствием состава преступления. Суват Абдуллаева сразу же возобновила поиски потерянных сыновей и в 1965 году, спустя 40 лет, с помощью Красного Креста нашла их.Адиль Эрк и Амир Эрк из Турции, оказывается, вернулись в Германию, преодолевая неимоверные трудности, стали большими учеными. Адиль Эрк стал доктором технических наук, профессором, ректором  Энергетического университета в Брауншвейге. Амир Эрк тоже стал доктором технических наук, инженером, изобретателем, конструктором полиграфических машин, получил международное признание, вошел в книгу Германии "Кто есть кто". Такова их необычная судьба.



Strategiya.az

Xəbərlər
20.07.2022

Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi

20.07.2022

Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib

20.07.2022

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb

20.07.2022

Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb

20.07.2022

Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov

20.07.2022

"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi

20.07.2022

Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub

16.07.2022

Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib

16.07.2022

Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb

16.07.2022

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb

16.07.2022

Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var

16.07.2022

Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb

14.07.2022

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM

14.07.2022

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il

14.07.2022

Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı

14.07.2022

FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür

14.07.2022

Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb

14.07.2022

Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub

14.07.2022

Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı

13.07.2022

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub

13.07.2022

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir

13.07.2022

Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır

13.07.2022

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür

12.07.2022

Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib

12.07.2022

Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?

12.07.2022

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb

12.07.2022

Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq

12.07.2022

Tovuz döyüşlərindən iki il ötür

12.07.2022

Bakının mərkəzində partlayış baş verib

12.07.2022

Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər

12.07.2022

Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro

11.07.2022

Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub 

11.07.2022

Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY

11.07.2022

FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb

11.07.2022

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib

11.07.2022

Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib

09.07.2022

Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov

09.07.2022

Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub

09.07.2022

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub

09.07.2022

Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub

09.07.2022

Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib

09.07.2022

Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb

09.07.2022

Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

09.07.2022

XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib

09.07.2022

Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir

08.07.2022

Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM