M.Ə.Sabirin düz 108 il bundan əvvəl  "Molla Nəsrəddin" jurnalında çap etdirdiyi bir şeirin nüktələri - açılmayan və incələnməyən  sirləri 

11:01 / 09.03.2019

Nazim Nəsrəddinov

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

M.Ə.Sabirin bu gün 108 yaşı tamam olan maraqlı bur şeiri var. 

Şeirin əsas ideyası xalqın milli təfəkkür tərzinin formalaşmasında əhəmiyyətli işlər görən insanların fəaliyyətinə layiqli qiymət verilməsinin vacibliyidir. Şeirin adı  "VAQİEYİ-YUBİLEYKARANƏ"dir. Şeir “Girdim yerimə başımda qayğu” misrası ilə başlayır.Şeir vahidi beytdir, aa,bb,ss,dd,...şəklində qayiyələnmişdir.Janrına  və məzmununa görə epik məsnəvidir Həcmi 37 beytdir. Beytlərdən birinin nəşrlərə düşməsi nədənsə məsləhət görülməmişdir. İlk dəfə “Molla Nəsrəddin” jurnalında (9 mart 1911, № 10) “Gözü yuхulu” imzası ilə çap olunmuşdur. Birinci nəşrdən başqa, bütün  nəşrlərə daхil edilmişdir. 

Yeri gəlmişkn qeyd edək ki,M..Sabirin yuxu ilə ilgili bir neşə şeiri vardır. Oxucuların diqqətinə ünvanlanan bu şeirin qısa məzmunu  belədir: Başında həyatın müəyyən qayğıları olan şair gecə qəribə bit yuxu görür. Yuxu görmək təbii bir proses olsa da, şair bu yuxunu ömrünün  çətin günlərində, həyatının sonuna təxminən

4 ay qalmış görür.(M.Ə.Sabir 1911-ciil iyulun 12-də ( yeni təqvimlə iyulun 24-də  vəfat etmişdir)..

Şair bu aylarda hətat uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi aparırdı.

Şair yuxuda görür ki,elə  bir şəhərdədir ki, "cümlə dəhri ( bütün dünyanı-N.N.) gəzsən, bilamazsan (tapmazsan-N.N.) öylə şəhri".Bura elə bir şəhərdir ki,ləzzətli  suyu,gözəl havası,bəhcəti (gözəlliyi -N.N. ), zövqü-səfası var. Əhli bütün əhli-fəzlü insaf, mömini-pak,müslümü -safdır.Bura füzalə  (fazil adamlar-N.N.) şəhəridir, irfan diyarıdır.Möminləryatağı olan bu məkan-qədim Şirvandır.

Qısası şair bu şəhərin hər yerini gəzib,tamaşa edir.Qəribədir ki,gəzdiyi yerlərdə gözünə dəyən adam, demək olar ki, yoxdur.

Ancaq bir səmtdə  yığıncaq, ,izdiham görür.Şair bu fürsəti itirmək istəmir, izdihama axışan insanlara qoşulur.


Baxdm ki,əzim bir cəmiyyət,

Eyzən ürəfa,əvət ,həqiqət!

 


Lakin  nə üçündür işbu əhval?-

Sordum, birisi dedi bu minval:

 


"Rahi -mədəniyyəti tey etdik,

Bir şəxsi- əzizə yubley etdik".

 


Şair   camaatın seincini başa düşür, bir nəfərdən yuvileyi keşirilən bu əziz şəxsin kimliyini soruşur.

Ağlına gələn ilk yubiley səbəbkarının Xaqani olduğunu düşünür. Sonra yadına Şamaхıda doğulmuş Azərbaycan şairlərindən biri olan. Zülfiqar Şirvani düşür.


Z.Şirvani ХIV əsrin əvvəllərində Təbrizdə vəfat eimiş və məşhur Sürхab qəbristanında dəfn edilmişdir.Onun yubileyinin  keçirilməsi təəccüblü görünmür.Yuvileyə onun da haqqı çatır.

Yox,o da deyil.Həsən bəy Məlikov (Zərdabi) yada düşür.

Həsən bəy Zərdabinin yada düşməsi də  səbəbsiz deyil.

Mənbələrin birində Şamaxıdan köçüb, Zərdabda yaşayan  Şamaxılılar haqqında  məlumat verilir.

Çox güman ki,bu fakt Sabirə də məlum içiş.Məhz buna görə o,Həsən bəy Məlikovu da Şamaxılı

hesab edir. H.Məlikovun Şamaxı Ali İbtidai Məktəvində oxuması da bu faktı qüvvətləndirə bilər.

Yox,o da deyil.Güman  görkəmli maarifçi  Səid Ünsizadəyə (1842,Şamaxı-1903,İstanbul) - "Kəşkül"ün redaktoruna gəlir.

Əslində,S.Ünsizadə "Kəşkül"ün yox, "Ziya" qəzetinin  (1879,25 yanvar-1884,26 iyun) təsisçisi

və ikinci  redaktoru olub. Amma hər halda "Kəşkül" ( 1883-1891) Ünsizadə qardaşlarının çar hökuməti məmurlarını  aldadan layihəsi idi. Qardaşlar  milli türkdilli mətbuatı nə yolla olursa-olsun inkişaf etdirmək istəyirdilər.Cəlal Əfəndinin böyük qardaşından aralanıb, müstəql mətbuat açması bununla ilgili idi.

Daha sonra yubiley keçirilməsinə mənəvi hüquqları olan digər məşhur Şamaxılıların adları çəkilir:

S.Ə.Şirvani (1835-1888),S.M.Qəniyev (1866-1938) və onun ali məktəb yoldaşı  Həbib bəy Mahmudbəyov (1864-1928). Ən sonda  "Rəhbər" (1906,sentyabr-1907,yanvar)  uşaq jurnalının redaktoru Mahmud bəy Mahmudbəyovun (1863-1923) adı gəlir.

Müsahibi   "Lal ol!"  deyerək adları çəkilənlərin heç birinin belə şərəfli yubileyə layiq olmadıqlarını söyləyir, onların hər birinin  xidmətlərini ucuz sözlərlə dəyərləndirir,sorğuya və şairin gümanına

istehza ilə yanaşır:

 


Hər elmi -ufaq əsla,

Layiq olamaz bu feyzə illa.

 


Layiq belə yubleyə ziyada,

Əlhafiz əfəndi  Şeyxzadə...

 


 Hafiz əfəndi Şeyхzadə – Məshəti türki idi.O,bir müddət Şamaxıda müəllimlik etmiş,1902-ci il zəlzələsindən sonra Şamaxıdan Şəkiyə köşmüş, burada da  müəllimlik işini davam etdirmişdir.

Şeirdən hiss olnur ki,M.Ə.Sabirin Hafiz Əfəndi ilə münasibətləri yaxşı olmamışdır. Bu,hər nəsnədən əvvəl onların təhsilə fərqli münasibətləri ilə bağlı ola bilərdi.Bəlkə də bu şeir  Hafiz Əfəndini  bəyənməyən bəzi qələm əhlinin birinin sifarişi ilə yazılmışdır.M.Ə.Sabirin yaradıcılığında

sifarişlə yazılmış bir neçə şeir  də vardır ki,bunlar haqqında ucadan danışılmır.

"Vaqieyi-yubileykaranə" şeirində  M.Füzuliyə istinadən söylənilən  bir beyt    bu fikri

sööyləməyə əsas verir:

 


"Dinmə",- dedim, -oldu qissə məfhum,

Rumi ki dedin,qəziyyə məlum..."

 


Şair məsnəvinin sonunda maraqlı bir nəticəyə gəlir:

 


"İnsandakı  cəhldən ziyadə

  Həqsizlər edərlər istifadə ".

   ***

M.Ə.Sabirin bu şeiri  təsisçisi Səid Ünsizadə olan    "Ziya"  qəzetinin (25.01.1879-26,06.1884)

 140 illik  yubileyinin keçiriləsinin vacibliyini  bir daha yada salır 


    Məzkur şeiri - "VAQİEYI-YUBİLEYKARANƏ"

məsnəvisini oxuculara təqdim edirik. 

 


(M.Ə.Sabir.Hophopnmə. 

2 cilddə.II cild..Şərq-Qərb. Bakı -2004.Səh.32-35)

 


Girdim yerimə başımda qayğu, 
Gördüm gecə bir qəribə uyğu:

Bir şəhrdəyəm ki, cümlə dəhri 
Gəzsən, bulamazsan oylə şəhri;

Ləzzətli suyu, gözəl havası, 
Var behcəti, zövqü, həm səfası;

Əhli bütün əhli-fəzlü insaf, 
Həp mö’mini-pak, müslimi-saf;

Şəhri-füzəla, diyari-irfan, 
Mö’min yatağı, qədim Şirvan.

Əlqissə, gəzib bu şəhri yekca, 
Hər bir yerin eylədim tamaşa;

Gəzdikcə adam görünmür, ancaq 
Bir səmtdə vardı bir yığıncaq.

Vəqta ki, bu izdihamı gördüm, 
Mən də o yerə qoşub yüyürdüm;

Baхdım ki, əzim bir cəmaət, 
Eyzən ürəfa, əvət, həqiqət!

Lakin nə üçündür işbu əhval? – 
Sordum, birisi dedi bu minval:

“Rahi-mədəniyyəti tey etdik, 
Bir şəхsi-əzizə yubley etdik”.

“Əhsən, – dedim, – ən gözəlcə bir şey,

Хaqani üçünmü işbu yubley? 

 

Ya seyyidi-paki-Zülfüqari

Yad etdiz o şairi-diyari?

Yoхsa Məlikov Həsənbəyi-pir 
Əlyövm olunur vətəndə təqdir?

Əkdikləri danələr göyərdi, 
Bəh, bəh, necə dadlı meyvə verdi!

Yaхud, de görüm, müdiri-“Kəşkül”
Ünsizadə Səidi-mə’qul

Etdikləri ictihadə nisbət 
Millətdən alır bu gündə qiymət?

Yainki o Seyyidi-Əzimi
Şad etdiz o şairi-nədimi?

Yoхsa Qəniyev Məcidi- təbcil 
Etmək səbəbincədir bu təşkil?

Məhmudbəyov ol Həbibi yoхsa, 
Alqışladız ol ədibi yoхsa?

Yaхud, de görüm, müdiri-“Rəhbər”
Məhmudbəyəmi bu e’tinalər?”

“Lal ol, – dedi, – Zülfüqar kimdir?! 
Хaqaniyi-namdar kimdir?!

Kimdir Məlikov Həsənbəyi-pir? 
Millət onu çoхdan etdi təkfir!

Kimdir, nəçidir o Ünsizadə? 
Həp dinimizi verirdi badə!

Ya Seyyid Əzim kimdir, oğlan? 
Bir şair idi yazırdı hədyan!

Məhmudü Həbib, ya Məcidin 
Çəkmə adını o üç pəlidin!

Ömründə belə niyaz qılmaz, 
Bunlar üçü də nəmaz qılmaz

Yubleydir bu, həba deyildir, 
Var qiyməti, kəmbəha deyildir;

Hər elmi ufaq müəllim əsla 
Layiq olamaz bu feyzə, illa.

Layiq belə yubleyə ziyadə
Əlhafiz əfəndi Şeyхzadə”


İşbu sözü söyləyib də təkrar, 
İstərdi edə bir az da göftar.

“Dinmə, – dedim, – oldu qissə məfhum, 
Rumi ki, dedin, qəziyyə mə’lum ...” 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
Dərpərdə olan rümuzu qandım, 
Bu halda хabdən oyandım.

Gördüm bu rübaiyi mükərrər 
Təb’im ediyor dəmadəm əzbər:

Qanunü qəvaidi-təbiət 
Qoymuş bu cəhanda boylə adət:

“İnsandakı cəhldən ziyadə
Həqsizlər edərlər istifadə”.



Strategiya.az

Xəbərlər
20.07.2022

Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi

20.07.2022

Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib

20.07.2022

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb

20.07.2022

Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb

20.07.2022

Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov

20.07.2022

"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi

20.07.2022

Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub

16.07.2022

Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib

16.07.2022

Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb

16.07.2022

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb

16.07.2022

Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var

16.07.2022

Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb

14.07.2022

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM

14.07.2022

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il

14.07.2022

Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı

14.07.2022

FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür

14.07.2022

Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb

14.07.2022

Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub

14.07.2022

Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı

13.07.2022

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub

13.07.2022

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir

13.07.2022

Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır

13.07.2022

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür

12.07.2022

Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib

12.07.2022

Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?

12.07.2022

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb

12.07.2022

Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq

12.07.2022

Tovuz döyüşlərindən iki il ötür

12.07.2022

Bakının mərkəzində partlayış baş verib

12.07.2022

Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər

12.07.2022

Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro

11.07.2022

Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub 

11.07.2022

Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY

11.07.2022

FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb

11.07.2022

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib

11.07.2022

Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib

09.07.2022

Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov

09.07.2022

Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub

09.07.2022

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub

09.07.2022

Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub

09.07.2022

Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib

09.07.2022

Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb

09.07.2022

Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

09.07.2022

XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib

09.07.2022

Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir

08.07.2022

Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM