3 dekabr – Beynəlxalq Əlillər Günüdür
1983-1992-ci illərdə Beynəlxalq Millətlər Təşkilatı təqdirəlayiq bir layihəyə imza atdı – bəşər tarixində ilk dəfə Əlillər Onilliyi həyata keçirildi. Dünya ölkələrini əhatə etmiş tədbirin yekunu olaraq, BMT Baş Assambleyası dekabrın 3-nü "Əlilliyi olan insanların Beynəlxalq günü" və ya “Beynəlxalq Əlillər Günü” (International Day of Disabled Persons) kimi qeyd olunması haqqında Bəyannamə qəbul etdi. Məqsəd ictimai həyatın bütün sahələrində əlillərin hüquqlarını təşviq etmək, geniş ictimaiyyətin diqqətini onların problemlərinə yönəltmək idi.
Əlillik - müəyyən qruplar üçün standart normalar kontekstində hər hansı bir fərdin imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdıran sağlamlıq durumu və ya orqanizmin ciddi şəkildə pozulmuş funksiyasıdır. Bu termin tez-tez fiziki qüsurlar, sensor (duyğu), koqnitiv və ya intellekt pozuntuları, psixi xəstəliklər və müxtəlif xroniki xəstəliklər daxil olmaqla insan orqanizminin fərdi funksiyalarını səciyyələndirmək üçün istifadə olunur.
Bu gün dünyada 1 milyarddan çox əlil yaşayır (bu, dünya əhalisinin 15%-nə bərabərdir), 100 milyondan çox əlil - uşaqlardır. Bu insanlar fiziki, sosial-iqtisadi və davranış məhdudiyyətləri ilə üzləşdikləri səbəbdən bir çox hallarda cəmiyyətin həyatında tamhüquqlu üzv kimi iştirak etməkdən məhrumdurlar, dünya əhalisinin ən kasıb hissəsini təşkil etməklə təhsil, səhiyyə, məşğulluq sahələrində, eləcə də sosial və hüquqi yardım almaq baxımından digər cəmiyyət üzvləri ilə eyni imkana malik deyillər.
Məhz bu səbəbdən Beynəlxalq Əlillər Gününün qeyd edilməsi əlillərin problemlərinə diqqət çəkilməsində, ləyaqətlərinin, hüquqlarının və rifahlarının qorunmasında, cəmiyyətin diqqətinin əlillərin siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni həyatda iştirakından əldə etdikləri üstünlüklərə yönəldilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Bu gün Azərbaycanda 600 mindən çox əlilliyi olan şəxs var və onların 70 mindən çoxu sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlardır. Onların sosial rifahının yüksəldilməsi istiqamətində dövlət tərəfindən mühüm addımlar atılır, bu insanların sosial təminatı ildən-ilə yaxşılaşır. 2006-cı ildə ““Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” BMT-nin Konvensiyasına qoşulan ölkəmizdə əlillərin sosial rifahının yaxşılaşdırılması, hüquqlarının qorunması, sağlamlıqlarının bərpası, peşə ixtisasına yiyələnməsi, bir sözlə, tamhüquqlu üzv kimi sosial müdafiəsi və cəmiyyətə inteqrasiya olunması ilə bağlı həyata keçirilən genişmiqyaslı tədbirlərin əsası Ulu öndərimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Onun Azərbaycana rəhbərliyi dövründə əlillərin sosial müdafiəsi ilə bağlı dövlət proqramı hazırlanıb, əlilliyin qarşısının alınması, əlillərin reablitasiyası və sosial müdafiəsi haqqında qanun qəbul edilib, paytaxtda və regionlarda əlillər üçün reablitasiya mərkəzləri, protez-ortopedik müəssislər yaradılıb. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda şəhid olanların ailələrinə, fiziki sağlamlığını itirən insanlara, onların problemlərinə bu gün də xüsusi həssaslıqla yanaşılır, əlillərin, müharibə veteranlarının, şəhid ailələrinin mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması, sosial rifahının yüksəldilməsi istiqamətində əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilir. Əlillərin sağlamlığına, taleyinə və yaşam tərzinə müvafiq dövlət qurumları ilə yanaşı, bir çox ictimai qurumlar, qeyri-hökumət və xeyriyyə təşkilatları xüsusi qayğı ilə yanaşır, onların üzləşdikləri çətinlikləri yüngülləşdirməyə, problemləri həll etməyə çalışırlar. Bu sırada Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti xüsusilə önəmlidir.
Lakin fiziki qüsurlu insanlara diqqət təkcə dövlətin deyil, həm də bu dövlətin hər bir vətəndaşının vəzifəsidir. Gəlin razılaşaq, əlil olmaq - əmək qabiliyyətini itirmək demək deyil, onun məhdudlaşması deməkdir. Sözsüz ki, əmək qabiliyyətini tam itirmiş əlillər də var, bunu isə ümumi əlillər haqqında demək düzgün deyil. Bu halda biz əlillərin qəlbini qırmış oluruq; təkcə əmək qabiliyyətlərini deyil, həm də ümidlərini itirmiş əlillər cəmiyyətdən təcrid olunma təhlükəsi ilə üzləşirlər.
Əlillik insanın gündəlik həyatında müəyyən məhdudiyyətlər yarada, onu müəyyən çətinliklərlə üzləşdirə bilər, amma bu, onun ətraf aləmdən təcrid edilməsinə səbəb olmamalıdır. Gündəlik həyatda fiziki qüsurlu insana göstərilən diqqət və qayğı onu bu çətinliklərdən uzaqlaşdırmış olur. Buna azacıq da olsa, nail oluruqmu? Fiziki qüsurlu bir kəs öz əlil arabasında evdən rahatlıqla çıxa bilirmi? Niyə çoxmərtəbəli yeni tikililərdə lift kabinalarının dar qapıları əlil arabasından ayrıla bilməyən sakinin üzünə bağlı olmalı və o ən yaxşı halda yük daşıyan liftdən istifadə etmək məcburiyyətində qalmalıdır? Əlil kimsəyə möhtac olmadan şəhərin piyada səkilərində sərbəst hərəkət edə bilirmi? İri marketlərdə kassalar arasındakı dar keçiddən rahat keçə bilirmi? İstənilən dövlət qurumuna aid binaya köməksiz daxil ola bilirmi? Paytaxt küçələrindəki işıqforları gözdən əlillər üçün səsləndirici qurğularla təchiz etmək olmazmı? Niyə çoxmilyonlu şəhərdə əlillər üçün bir dənə də olsun xüsusiləşdirilmiş iaşə obyekti, kitabxana və əyləncə mərkəzi yoxdur? “Əmək qabiliyyətini itirmiş” damğası ilə məşğulluq mərkəzlərindən uzaqlaşdırılan əlillərin işlə təmin olunması məqsədilə hər hansı bir qurumun yaradılması çətindirmi?
Fiziki qüsurlu insanlar cəmiyyətin tamhüquqlu üzvləridir. Bu, təkzibolunmaz həqiqətdir. Onlar fiziki baxımdan tamamilə sağlam adamlardan öz bilik və bacarıqlarına, istedad və qabiliyyətlərinə görə heç də fərqlənmirlər. Yeganə fərq – məqsədlərinə və istəklərinə nail olmaqda müəyyən çətinliklərlə üzləşmələridir.
Bəşər tarixində fiziki qüsurlu dahi şəxsiyyətlər, yüksək intellekt, dərin zəka və böyük istedad sahibləri çox olub. İngilis fizik-nəzəriyyəçisi, kvant kosmologiyasının banisi Stiven Hokinq, alman bəstəkarı Lüdviq van Bethoven, amerikalı prezident Franklin Ruzvelt, ispan yazıçısı Migel de Servantes, paralimpiya oyunlarının qalibi Oskar Pistorius, amerikalı musiqiçi Stivi Uander, fransalı tiflopedaqoq və ixtiraçı Lui Brayl, irlandiyalı rəssam və şair Kristi Braun, tanınmış səhnə ustaları Andrea Boçelli, Sara Bernar... Bu siyahını uzatmaq da olar.
Əlil insanlara diqqət, qayğı və həssaslıqla yanaşmaq bu gün, yeni reallıq dönəmində xüsusilə önəmlidir. Xalqımızın 44 günlük Vətən müharibəsində erməni işğalçıları üzərində Qələbə həm hərbiçilərimizin, həm də dinc əhali arasında bir çox soydaşlarımızın canı və qanı hesabına əldə edilib. Taleyinə əlillik yazılmış həmvətənlərimiz var. Biz onlara xalqımıza yaşatdıqları Qələbə sevincinə görə minnətdarıq. Onların sağlamlıq durumuna görə bizdən fərqli olduqlarını vurğulamamlı, kimsəyə möhtac olduqlarını hiss etdirməməliyik. Dərk etməli və etdirməliyik ki, əlillik, fiziki qüsur – faciə deyil, faciə - mənəvi qüsurlu olmaqdır.
Oktay Səmədov,
pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Strategiya.az
BU GÜN AZƏRBAYCAN BAYRAĞI İŞĞAL EDİLMİŞ TORPAQLARIMIZDA DALĞALANIR!
Azərbaycan Qarabağ qələbələri ilə öz həqiqətini çağdaş tarixə yazır
Fərid Şəfiyev: Torpaq iddialarından əl çəkməklə Ermənistan təcrid olunmasını başa çatdıra bilər
2021-ci il Ermənistan üçün dərin sosial-iqtisadi problemlərlə başlayıb
2021-ci il Azərbaycanda sosial-iqtisadi inkişaf ili olacaqdır
Türkiyə əsl qiymətini aldı və NATO-nun ən mühüm qurumunun komandanı təyin olundu
Azərbaycanda 494 nəfər COVID-19-dan sağalıb, 349 nəfər yoluxub, 12 nəfər vəfat edib
Prezident İlham Əliyev: Böyük qayıdış başlayır, bütün işlərə start verildi
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Cıdır düzündə olublar (FOTO)
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şuşa məscidini ziyarət ediblər (FOTO)
Prezident İlham Əliyev Füzuli rayonunda Füzuli-Şuşa yolunun və hava limanının təməlini qoyub, Şuşa şəhərində səfərdə olub
Hirkan Milli Parkında yanğının söndürülməsinə təyyarə cəlb olunub
Prezident İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşa şəhərinə səfər ediblər - VİDEO
Ceyhun Bayramov Pakistanın Baş naziri ilə görüşüb
XİN: Ermənistanın dövlət rəsmilərinin Azərbaycanın ərazilərinə qanunsuz səfərləri qəbuledilməzdir
Azərbaycanda 1159 nəfər COVID-19-dan sağalıb, 380 nəfər yoluxub, 14 nəfər vəfat edib
Dəymiş ziyanın məbləği məlum oldu - - RƏSMİ AÇIQLAMA
Qobustanda vulkan püskürüb
Mövlud Çavuşoğlu: Ermənistan macəralardan uzaq olmalıdır
Azərbaycanın xarici işlər naziri Pakistan Prezidenti ilə görüşüb
Vüqar Səfərli həbs edilib
Suqovuşanda düşmənin atıb qaçdığı silah-sursat aşkar edilərək götürülüb
Fransa Güləş Federasiyası Azərbaycan Güləş Federasiyasından üzr istəyib
Polis əməliyyat keçirib, tutulanlar var
Şuşada hərbçilərin qəzaya düşməsi ilə bağlı cinayət işi başlandı
Səfərbərlikdən tərxis olunan şəxslərin qəbulu və müraciətlərinə baxılması üzrə komissiyada növbəti müraciətlərə baxılıb
Azərbaycan neftinin bir barreli 56,57 dollara satılır
Bu proseslərdən sonra koronavirus idarə ediləcək səviyyədə olacaq - Baş infeksionist
Tərtərdə yol çəkən traktor minaya düşüb, sürücü yaralanıb
Şah Mahmud Qureşi Azırbaycan torpaqlarının işğaldan azad olunması münasibətilə təbriklərini çatdırıb
Azərbaycan, Pakistan və Türkiyə XİN rəhbərlərinin İslamabad bəyannaməsi qəbul edilib
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi Ermənistan XİN-in əsassız ittihamlarını rədd edib
Azərbaycanda 1322 nəfər COVID-19-dan sağalıb, 474 nəfər yoluxub, 16 nəfər vəfat edib
Prezident İlham Əliyev: Torpaqlarımızı işğal altında saxlayan ölkə Azərbaycan xalqının irsini məhv etmək istəyirdi
Tərxis edilmiş şəxslərlə bağlı komissiya iki gündə 532 müraciətə baxıb
Şamaxı rayonunda zəlzələ olub
Keçən il dövlət büdcəsinin gəlirlәri 24,6 milyard manat, xərclәri isə 26,4 milyard manat olub
“Azeri Light” neftinin bir barreli 56,82 dollara satılır
Azərbaycanda əhalinin sayı açıqlanıb
Pandemiya ilə mübarizədə iştirak edən tibb və qeyri-tibb işçilərinə 20 milyon manat müddətli əlavə ödənilib
Əhməd İsmayılov Medianın İnkişafı Agentliyinin İcraçı direktoru təyin edildi
Media sahəsində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı
Azərbaycanda koronavirus infeksiyasından 1276 nəfər sağalıb, 519 yeni yoluxma faktı qeydə alınıb
ICESCO-nun Baş direktoru: Bizim bu yerlərdə gördüyümüz mənzərə əsl faciədir
İmişlidə bütün karxanaların fəaliyyətində pozuntular aşkarlanıb
Fərid Şəfiyev: Torpaq iddialarından əl çəkməklə Ermənistan təcrid olunmasını başa çatdıra bilər
ICESCO nümayəndə heyətinin azad edilmiş ərazilərə səfəri başlayıb
FAO: son otuz ildə 420 milyon hektar meşə sahəsi itirilib
Neft qiymətləri bahalaşıb
“Azərenerji” Suqovuşandakı kiçik su elektrik stansiyalarının təmirinə başlayıb
Şagirdlərin qış tətili olacaqmı? - Nazirlikdən açıqlama
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin ikitərəfli görüşü olub
Azərbaycan Prezidenti: 10 noyabr tarixli birgə Bəyanat uğurla həyata keçirilir
Prezident İlham Əliyev: Dağlıq Qarabağ münaqişəsi keçmişdə qalıb və biz gələcək barədə düşünməliyik
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Ermənistan Respublikası baş nazirinin və Rusiya Federasiyası Prezidentinin bəyanatı
Pakistan HHQ-nin nümayəndə heyəti Azərbaycanda işgüzar səfərdədir