Bir qulun nəzir verməsi və istixarə etməsi

Bir qulun nəzir verməsini alimlər danışıblar. Bəzi alimlər bir hədisə əsasən deyiblər ki, qulun, istər kişi, istərsə də qadın olsun nəzir deməsi onda olan heç nəyi dəyişməz. Sadəcə paxılın əlindən malı çıxar. Çünki, Rəsulullah səlləllahu aleyhi və səlləm buyurub: "Qulun nəzir deməsi onda heç nəyi dəyişməz, sadəcə paxılın əlindən malı çıxar". Bu hədisi şərh edənlər deyirlər ki, bu hədisdən o məna çıxır ki, insan qarşılıqsız olaraq Allaha qurban və nəzir deməlidir. Hansısa işinin düzəlməsi üçün deməsi doğru deyil. Bəzi alimlər isə qeyd ediblər ki, hər bir insan, kişi və qadın hansısa bir işinin yerinə yetməsi üçün namaz qıla bilər, buna istək namazı deyilir. Şəritdə, fiqh kitablarında buna hacət namazı deyilir. Bir nemət istəmək üçün 2 rəkat namaz qılır və o neməti Allahdan istəyirsən. Buna görə nəzir də, qurban da ibadət sayıldığı üçün alimlərin bəziləri deyiblər ki, bir işinin düzəlməsi, bir xəstənin sağalması üçün də nəzir və qurban demək, heyvan kəsmək olar. Amma bu Allah yolunda, Allah üçün kəsilməlidir.

Siz hacət namazı, istək namazı ilə, istixarə namazını qarışdırmayın. İstixarə namazı tamam başqa namazdır. İstixarə namazında hansısa bir işə başlamaq istədikdə, həmin işin xeyirli və ya zərərli olacağını bilmədiyin üçün onun xeyirini Allahdan istəyərək əgər xeyirlidirsə sənə həmin işi asanlaşdırmasını, qismət etməsini Allahla məsləhətləşirsən. Allahdan bu işə görə kömək istəyirsən. Daha sonra ağıl sahibləri ilə məsləhətləşirsən. Bir iş görməyə niyyət edən kimsənin həmin iş üçün Allaha istixarə etməsi müstəhəbdir. Necə ki, istixarə ilə bağlı hədisdə belə deyilir: Cabir deyir ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) bizə Qurandan bir surə öyrətdiyi kimi, hər işdə istixarə etməyi öyrədir və deyirdi: «Sizdən biriniz bir iş görməmişdən qabaq iki rükət qeyri fərz namaz qılsın və sonra desin:
«Allahummə inni əstəxirukə biilmikə, və əstəqdirukə biqudratikə, va əsəlukə min fadlikə-l-azım, fə-innəkə təqdiru va lə əqdir, va tələmu va lə aləm, va əntə alləmu-l-ğuyub. Allahummə in kuntə tələmu ənnə həzə-l-əmra xeyrun li fi dini, və məaşi, va aqibəti əmri. Acilihi va əcilihi - fəqdurhu li, va yəssirhu li summə bərik li fihi. Va in kuntə tələmu ənnə həzəl əmra şərrun li fi dini, va məaşi, va aqibəti əmri, acilihi va əcilihi – fasrıfhu anni, vasrıfni anhu, vaqdur liyəl-xeyra heysu kənə, summə ardıni bihi». Bu duadan sonra istədiyini, ehtiyacını söylə.

"Allahım! Elminin xeyrini və Sənin qüdrətinə güvənərək güc istə­yirəm. Səndən xeyir-dua diləyirəm. Sən Qadirsən, mən isə qadir deyiləm, Sən Bilənsən, mən isə bilmirəm. Təkcə Sən qeybi bilənsən. Allahım! Bu iş mənim üçün dinimdə, yaşayışımda və işimin sonunda xeyirdisə, onu mənim üçün müəyyən et, asanlaşdır və bərəkətli et. Bu iş mənim üçün dinimdə, yaşayışımda və işimin sonunda ziyandırsa, onu məndən uzaqlaşdır. Və mənim üçün harada olursa olsun xeyri yaxın­laşdır. Sonra məni ondan razı sal" (Hədis səhihdir. Səhih Sünən İbn Macə: 1136. Buxari: 11/ 183/6382. Əbu Davud: 4/ 396/1524. Tirmizi: 1/ 298/478. İbn Macə: 1/ 440/1383. Nəsai: 6/ 80). Bu duadan sonra istədiyini, ehtiyacını deyirsən. Daha sonra başladığın işi həyata keçirməyə başlayırsan. Xeyirli olsa davam edəcək, sənin üçün zərərli olsa isə uca Allah səni ondan uzaqlaşdıracaqdır.

Nəzir haqqında isə deyə bilərəm ki, kim Allaha itaət etməyi nəzir demişsə, Ona itaətini etsin. Çünki, Aişə (Allah ondan razı olsun) rəvayət etmişdir ki, Peyğəmbər (səlləllahu aleyhi və səlləm) belə buyurmuşdur: “Kim Allaha itaət etməyi nəzir demişsə, Ona itaətini etsin. Kim də Allaha asi olacağını nəzir demişsə, Ona asi olmasın” (Buxari: And içmələr və nəzirlər 6318. Tirmizi: Nəzirlər və and içmələr 1526. Nəsai: And içmələr və nəzirlər 3807. Əbu Davud: And içmələr və nəzirlər 3289. İbn Macə: Kəffarələr 2126. Əhməd: 6/36. Malik: Nəzirlər və and içmələr 1031. Darimi: Nəzirlər və and içmələr 2338).

Nəzir bəndənin öz nəfsinə Allaha itaəti vacib etməsidir. Bura: “Allaha and olsun ki, bu işi edəcəyəm”, “Qul azad etməyi nəzir demişəm”, “Bu və bu orucları tutacağam”, “Bu qədər sədəqə verəcəyəm” və digər oxşar sözlərin səbəbsiz deyilməsi daxildir. Ola da bilər ki, müəyyən səbəblə məsələn, qürbətdə olanının qayıtması, xəstənin sağalması, istədiyi bir işin baş verməsi və ya xoşagəlməz hadisənin sovuşması ilə əlaqədar söylənilsin. O, mətləbinə yetişdikdə, vədini yerinə yetirməsi vacib sayılır.
Bu hədis bütün itaətləri əhatə edir. Kim vacib və ya bəyənilən bir itaəti yerinə yetirməyi nəzir deyərsə, ona riayət etməsi vacib sayılır. Onun üzərinə kəffarə vermək deyil, nəzirinə vəfalı olmaq düşür. Necə ki, bu hədisdə Peyğəmbər əmr etmişdir. Həmçinin uca Allah nəzirlərinə vəfalı olanları Öz kəlamında tərifləmişdir. O buyurur: “Onlar (Cənnətə nail olacaq müttəqilər) elə kimsələrdirlər ki, verdikləri sözü (etdikləri nəziri) yerinə yetirər və dəhşətli (aləmi) bürüyəcək gündən (qiyamət günündən) qorxarlar” (İnsan, 7).

Bununla yanaşı yuxarıda da qeyd etdiyim kimi nəzir demək bəyənilmir. Necə ki, Peyğəmbər nəziri qadağan edərək buyurmuşdur: “Nəzir xeyir gətirməz. Yalnız onun vasitəsilə paxıldan nə isə çıxarılır" (Buxari: And içmələr və nəzirlər 6315. Müslim: Nəzir demək 1639. Nəsai: And içmələr və nəzirlər 3803. Əbu Davud: And içmələr və nəzirlər 3287. Əhməd: 2/86. Darimi: Nəzirlər və and içmələr, 2340).

Günah işə nəzir deyilməsinə gəlincə, qul gərək Allaha asiliyi tərk etsin. Hətta o, bunu nəzir şəklində desə belə əl çəkməlidir. Nəzirin qalan qisimləri məsələn, günah işə nəzir deyilməsi, icazəli işə nəzir deyilməsi, mübahisə vaxtı və ya qəzəbli halda nəzir deyilməsinə gəlincə, onları pozduqda hökmləri and içmədə olduğu kimidir. Başqa sözlə onları pozduqda andiçmə kəffarəsi verilir. Çünki onlar and içməyə oxşayırlar. Allah daha doğrusunu bilir.