Keçən günə gün çatarmı ... - Fotolar

 Keçən günə gün çatarmı və yaxud Azərbaycandakı iki Avropa  məktəbinin yadda qalan anları


   Keçən il Cabir poeziya günlərini Bakıdakı Avropa Azərbaycan Məktəbi açdı. Məktəbin bir qrup şagird və müəllimi mayın 25-də Şamaxı səfərinə çıxdı.Əvvəlcədən səfərin proqramı Şamaxı Rayon Təhsil Şöbəsi ilə razılaşdırılmışdı. Məqsədimiz Şamaxı ədəbi mühitinin görkəmli nümayəndələrinin qəbirlərini ziyarət etmək, burada M.Ə.Sabiri xatırladan yerləri tanımaq idi. İlk görüşümüz Şamaxıdakı  Avropa Liseyində oldu. Bu lisey  təhsil tariximizdə   XIX əsrin ilk    yeni üsullu məktəblərindən biri kimi tanınan  məşhur  "Məclis məktəbi"nin yerində  tikilmişdir.

  "Məclis məktəbi" o vaxtlarda Şamaxıda qazı işləyən Səid Ünsizadə (1825-1905) tərəfindən  1874-cü ildə  açılmışdır. Bir sıra tədqiqatçılar məktəbi   S.Ə.Şirvaninin   məktəbi kimi tanıyır, hətta bəzən hissə qapılaraq onu  məktəbinin yaradıcısı hesab edirlər.S.Ünsizadə  sonralar  "Ziya","Ziyayi-Qafqasiyyə" qəzetlərinin naşıri və imtiyaz sahibi, bir neçə dərslik müəllifi, Tiflisdə Azərbaycandilli  ilk iri  litoqrafiya-mətbəə  yaratmışdır
  "Məclis məktəbi"nin  açılışına  Azərbaycan ədəbiyyat və mədəniyyətinə  böyük qayğısı ilə tarixə düşən  Bakı qubernatoru D.S.Staroselski  əmr vermişdir.D.S.Staroselski  Bakı qubernatorluğundan sonra TiflisəQafqaz Canişinliyinə rəhbər vəzifəyə təyinat almışdır. D.S.Staroselski ilə yaxşı dostluq və işgüzarlıq münasibətləri olan  Səid və Cəlal Ünsizadə qardaşları iri miqyaslı maarifçilik işlərini həyata keçirmək üçün  keçmiş Bakı qubernatorunun ardınca  Tiflisə  üz tutmuşlar. Ünsizadə qardaşları _Səid əfəndi və "Məclis məktəbi"ndə müəllim işləyən Cəlal əfəndi  Tiflisə  gedəndən   sonra  məktəbin bütün ağırlığı burada ana dili və şəriətdən dərs deyən S.Ə.Şirvaninin  üzərinə düşmüşdür. S.Ə.Şirvaninin  Tiflisə- Səid Ünsizadəyə yazdığı məktublarda  "Məcilis məktəbi"nin    üzləşdiyi ağır iqtisadi çətinliklərdən dəfələrlə söz açılsa da,vətəndən uzaq düşən Ünsizadıələr  məktəbin maddi yardım məsələlərinə maddi köməklik göstərə bilməmişlər. S.Ə.Şirvani  S.Ünsizadəyə  göndərdiyi  məktublarında  " Siz Şamaxıda olarkən binagüzarlıq etdiyiniz məktəb" ifadəsini bir neçə  dəfə işlətmişdir.  "Məclis məktəbi"də tək qalan S.Ə.Şirvani  kömək üçün yaxşı tanıdığı Həsən bəy Zərdabi Məlikova  da "Qafqaz müsəlmanlarına xitab" kimi tanıdığımız  şeiri ilə  müraciət etmişdir. O,  mənzum   məktubunda məktəbin tarixindən, buradakı dərs deyən müəllimlərdən, yaxşı niyyətlə yaradılmış bu təhsil ocağının proqram materiallarının yeniliyindən söz açırdı.     Ruhani məclislərində müxtəlif fikir ayrılıqları yarandığına görə  məktəbə qayğı azalır,məsul din xadimləri və varlı yerli əhali  yaxasını kənara çəkirdi.   Ünsizadə  qardaşlarından sonra  təhsil ocağına rəhbərlik edən S.Ə.Şirvani   məktəbin maddi çətinliklərini  Zaqafqaziyanın ali din xadimlərinə-salyanlı şeyxülislam  Əhməd bəy Hüseynzadəyə  və şamaxılı müfti Əbdülhəmid Əfəndizadəyə  çatdırmağı  Həsən bəy Zərdabidən  xahiş edir,   özünün dediyi kimi "millət xadimləri"ni  "Məclis  məktəbi"nə köməklik göstərməyə çağırırdı:

...var idi bizdə nadanlıq,
Bizə üz verdi çox pərişanlıq.

İndi Şirvanda açmışıq məktəb,
Dərsimiz rusü türkü  farsü ərəb

Zəhmtim çoxdur,heç nəfim yox,  
Leyk həqqə ümidvarəm çox 

Kim,bu zəhmətlər olmayə zaye,
Bəlkə bu macəra ola saye.

Şeyxülislamü müftyi - islam,
İKİSİ BİR OLUB EDƏ ƏNCAM, 

Cünki bunlar rəisi-millətdir,
Mədəni - lütfiü kani -qeyrətdir...(qeyrət mədənidir-N.N.).

Seyyida,bəsdi,nəzmi qıl kütah  (qısa -N.N.),
Xatirin cəm qıl ki,inşallah,

Şeyxülislamü müftiyi-xoşnam,
Məktəbin əmrinə edər əncam...


Bu il "Məclis məktəbi"nin 140 yaşı  tamam olur.Məktəbin tarixi yubileyini təntənəli şəkildə keçirmək  lazımdır. Bu məktəb uzun müddət qədim Şirvanın ən mötəbər məktəblərindən biri olmuşdur. S.M.Qənizadə, Ə.Tahirzadə ( M.Ə.Sabir) kimi   məşhur söz ustaları bu məktəbdə oxumuşlar. Bu məktəb bizim ailə məktəbimizdir.Babam bu məktəbdə S,Ə.Şirvanidən dərs alıb.Atam da bu məktəbin məzunudur.


   Cəmo Cəbrayılbəyli, Püstəxanım Yüzbaşinskaya,Hidayət Əfəndiyev  kimi görkəmli alimlərin ilk pedaqoji təcrübələri bu məktəblə ilgilidir.
  Keçən il biz Şamaxıda olarkən "Məclis məktəbi"nin bünövrə və ideya varisi olan Şamaxı Avropa Liseyində maraqlı müəllim və şagirdlərilə dostlaşdıq. Məktəbin direktoru Türkiyədə olduğuna görə onu görə bilmədik. Tədbirdən onun xəbəri var idi.Telefonda üzrxahlıq etmişdi.   Biz Şamaxıda olan gün o,Türkiyə universutetlərinin birində Azərbaycan təhsilinə aid pedaqoji mühazirə oxumalı idi. Müəllimlərlə söhbət zamanı hiss etdik ki,məktəb təhsil ocağı kimi  respublikanın  sayılan,seçilən məktəblərindəndir.Burada bütün fənlərin tədrisiyaxşı təşkil edilmişdir.Amma mənə elə gəldi ki,şagirdlərinAzərbaycan dili və ədəbiyyatına meyilləri daha çoxdur. Fikrimin təsdiqi kimi  indi TQDK-nın "Mənim məktəbim" səhifəsini açdım.: "Ötən ilin(2012-ci ilin - N.N.)qəbul kampaniyasına  nəzərənson qəbul kampaniyasında (2013-cü ildə)ana dili, ədəbiyyat, tarix,ingilis dili  fənləri üzrə düzgün cavabların sayının artması və ryaziyyat,fizika,kimya,ümumi fənlər bloku fənləri üzrə azalması müşahidə olunmuşdur".

2013-cü ildə Şamaxı Avropa Liseyini bitirən 49 şagirdin 29-u ali məktəbə daxil olub.

                    Şamaxı  Avropa Liseyinin 2012-2013-cü tədris ilində ən çox bal toplayan məzunlarının sayı

1.Abdullayeva Təhmihə Məhəmməd qızı-                     683   bal
2.Yahya Müşfiq Mehman -                                          665   bal

3.Mikayılov Kamran Mikayıl oğlu                                 599   bal
4.Qubatova Yaqut İlham qızı                                       598  bal 
5.Abdulhəhimova Zərifə Hüseyn qızı                            580  bal
6. Məmmədov İlkin Həsən oğlu                                   548  bal 

                        
7.Sarıyeva Aysel Çingiz qızı                                        536  bal
8.Süleymanova Zülfiyyə Vüqar qızı                              527   bal

Yarışan Avropatipli məktəblər kimi Bakıdakı  Avropa Azərbaycan Məktəbinin son bir ildəki  uğurlu nəticələrindən də söz açmalıyam. Hələlik buraxılış siniflərimiz olmadığı üşün qəbul imtahanlarından danışmıram. Gələn il ən azı 5-6 şagirdimizin 600-dən yüksək bal toplayacağına gümanımız və inanımız var.Bu il iki şagirdimiz Respublika fənn olimpiadalarında yüksək yer tutmuşdur. X sinif şagirdi Günay Anar qızı  Məmmədova  Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fənni üzrə   respublika olimpiadasının qalibi olmuşdur. Onun sinif yoldaşı Fərid  Cavanşir oğlu Muradov  tarix fənni üzrə  respublika üzrə  IV yerə çıxmışdır.  Maraqlıdır  hələ   keçən il-İX sinifdə oxuyarkən Fəridin "Məqalələr silsiləsi" adlı ilk kitabı çapdan çıxmışdır.

  Məktəb tədbirindən sonra  dağlara çıxdıq,təbiətin çoxları üçün cənnət hesab olunan yerlərini seyr elədik. Şamaxı Rəsədxanasına  günün günorta çağı etdiyimiz səfər də bizə bir çox nəsnələrdən xəbər verdi. Tədbirimizin ən maraqlı səhifələrindən biri də M.Ə.Sabirin Ev Muzeyinə sƏfərimiz  oldu.  Muzey əməkdaşlarının ədəbiyyatımızın təbliği yolunda gördüyü işlər  bəyəniləndir.  Muzeyin rəhbərliyi ilə burada M.Ə.Sabirlə ilgili təqdimatlar keçirməyi qərara aldıq.İlk təqdimat, çox güman ki, bu yaxınlarda olacaqdır.