Azərbaycan Respublikasında  Yerli özünüidarəetmə Sahəsində İslahatlar

Azərbaycan Respublikasında aparılan hüquqi və iqtisadi islahatlar dövlət idarəetmə sisteminin köklü dəyişikliyinə səbəb olmuşdur .  Qloballaşma ilə birlikdə dövlət idarəçiliyi sahəsində ortaya çıxan e-hökumət,  yeni dövlət idarəçiliyi anlayışı, və özəlləşdirmə kimi yanaşmalar dövlət idarəetməsinə təbii olaraq təsir etmişdir. Qloballaşma ilə birlikdə elm və informasiya texnologiyalarındakı inkişaf zehinlərdə xidmətin keyfiyyətin əhəmiyyətini ortaya çıxarmış, xalq daha keyfiyyətli xidmət tələb edər vəziyyətə gəlmişdir. Keyfiyyət anlayışı isə artıq  bahalı və lüks olaraq qiymətləndirilməkdən çıxmış, bir düşüncə tərzi, iş üsulu və həyat tərzinə çevrilmişdir.Qloballaşma prosesi mədəni, ictimai, sosial, inzibati və iqtisadi sistemlərə kökündən təsirini göstərmişdir. Bu proses klassik dövlət anlayışı ilə bərabər dövlət idarəetmə anlayışının da dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Dövlət idarəçiliyindəki bu dəyişiklik həm dövlətin funksiyalarına, həm idarəetmə orqanlarına, həm də dövlət idarəçilik xüsusiyyətlərinə də təsirsiz ötüşməmişdir. Beləliklə, dövlət xidmətlərinin dövlət orqanları vasitəsilə xalqa təqdim olunması ilə bərabər yeni üsulların da gündəmə gəlməsi aktual məsələ olmuşdur. Yeni üsullar vətəndaşlara, biznes dairələrinə və qeyri-hökumət təşkilatlarına daha sürətli, effektiv və keyfiyyətli xidməti təqdim etmənin yollarını ortaya çıxardığı kimi mövcud xidmətlərin də qiymətləndirilməsini gündəmə gətirmişdir. Öz dinamik və sürətli inkişafı ilə dünya dövlətləri arasında seçilən ölkəmiz də qloballaşmanın təsirlərindən kənar qalmamış, bu prosesdən öz töhfəsini almışdır. Azərbaycanın inkişafındakı uğurlar, həyata keçirilmiş məqsədəuyğun siyasət, gələcəyə düzgün şəkildə istiqamətlənmiş islahatlar dövlətimizin qloballaşmadan daha çox müsbət istiqamətdə təsirlənməsinə gətirib çıxarmışdır. Qloballaşma ilə birlikdə dövlət idarəçiliyi sahəsində ortaya çıxan e-hökumət,  yeni dövlət idarəçiliyi anlayışı, və özəlləşdirmə kimi yanaşmalar dövlət idarəetməsinə təbii olaraq təsir etmişdir.Qloballaşma prosesində dövlət idarəçiliyindəki yeni paradiqmalar dövlət qulluğu sisteminin də dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Dövlət idarəçiliyində əsas olaraq Yerli özünüidarəetmə, Ortaq İdarəçilik (governance), Yeni Dövlət İdarəçiliyi (New Public Management), Davamlı İnkişaf (Sustainable Development) və digər paradiqmalar ortaya atılmışdır. Dövlət idarəçiliyində islahatlar dedikdə elə məqsədyönlü dəyişiklik və təkmilləşdirmələrin aparılması nəzərdə tutulur ki, bunun nəticəsində dövlət idarəetməsinin tədricən yeni sistemi qurulmuş olur və ya mövcud sistemdə yeni keyfiyyətlər, yeni əlamətlər meydana çıxır. Dövlət idarəçilik sistemi cəmiyyətdə ictimai prosesləri idarə edən əsas subyektdir. Bununla yanaşı ictimai sistemi təkcə dövlət idarə etmir, ictimai idarəetməni digər subyektlərlə birlikdə həyata keçirir. Beləliklə, dövlət idarəçilik sistemini müəyyənləşdirərkən nəzərə almaq lazımdır ki, belə sistemin nüfuz etdiyi təsir obyektlərinə digər subyektlər də təsir edə bilər. Digər tərəfdən isə belə dövlət idarəçilik sisteminin bir neçə məzmunlu tərifini təklif etmək məqsədəuyğun olar.

İslahat qanun səviyyəsində həyata keçirilən dəyişikliklərdir. Bu dəyişikliklər yeni idarəetmə sisteminin yaradılması, yeni orqanın yaradılması, orqandaxili struktur dəyişikliyinin baş verməsi və s. istiqamətdə aparılır. İslahatların həyata keçirilməsinin əsas məqsədi cəmiyyətdə qanunların səmərəli işləməsini və həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasını təmin etməkdir. Bəzən dövlət orqanlarında məmur-vətəndaş münasibətlərində problemlər yaranır, şəffaflığın pozulması, süründürməçilik hallarına yol verilir. Bu kimi halların olması dövlət aparatının işinin səmərəli şəkildə həyata keçirilməsini çətinləşdirir. Buna görə də müəyyən dəyişikliklərin edilməsinə zərurət yaranır ki, bu dəyişikliklər islahatlar vasitəsi ilə həyata keçirilir.

İslahatların həyata keçirilməsi nəticəsində Dövlət və Bələdiyyə idarəçiliyini təkmilləşdirmək, dövlət qurumlarını və yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin fəaliyyətini optimallaşdırmaq, dövlət orqanları və bələdiyyələr tərəfindən göstərilən xidmətlərin səmərəliliyini artırmaq, büdcə vəsaitlərindən səmərəli şəkildə istifadə edilməsini təmin etmək mümkündür.

Vətəndaşlara şəffaf, operativ xidmətlərin göstərilməsini, xidmətlərin daha əlçatan və keyfiyyətli olmasını təmin etmək üçün dövlət və bələdiyyə idarəçiliyində islahatlar həyata keçirilərək cəmiyyətin tələbatına uyğun dövlət və bələdiyyə idarəçilik sistemi formalaşdırılır.

29 dekabr 1998-ci ildə ümumilli lider Heydər Əliyevin fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasında dövlət sistemində islahatların aparılması üzrə Dövlət Komissiyası yaradıldı. Komissiyanın yaradılması dövlət idarəetməsində səmərəliliyin artırılması, cəmiyyətin demokratikləşməsi və bazar münasibətlərinin təkmilləşdirilməsi üçün mühim addım idi. Bu fərmandan başlayaraq bir çox fərman və sərəncamlar imzalanmış, eləcə də bir sıra qanunlar qəbul olmuşdır   bilər.

Dövlət idarəçiliyinin səmərəliliyin artırılması və daim inkişaf etdirilməsi üçün islahatların davamlı olması zəruri olan bir prosesdir. Bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyevin  23 noyabr 2018-ci ildə sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasında dövlət qulluğunun inkişafına dair 2019-2025-ci illər üçün Strategiya hazırlanmışdır. “Azərbaycan Respublikasında dövlət qulluğunun inkişafına dair 2019−2025-ci illər üçün Strategiya” dövlət idarəetməsinin ən mühüm institutlarından biri olan dövlət qulluğu sisteminin inkişaf etdirilməsi məqsədilə əsas hədəfləri və bu hədəflərə çatmaq üçün orta və uzun müddəti əhatə edən çoxşaxəli, ardıcıl, mərhələli tədbirləri müəyyən edən sənəddir  

Strategiyanın əsas məqsədi dövlət qulluğu sistemində idarəçiliyin təkmilləşdirilməsi, dövlət orqanlarının kadr potensialının inkişaf etdirilməsi, yüksək mənəvi və etik dəyərləri əsas tutan, bilik, bacarıq və müsbət şəxsi keyfiyyətləri ilə seçilən dövlət qulluqçuları korpusunu formalaşdırmaqla dövlət orqanlarının fəaliyyətində səmərəliliyin  

Strategiyanın icrası 2019-2021-ci və 2022-2025-ci illəri əhatə edən iki fəaliyyət planının həyata keçirilməsi ilə təmin edilir .Hakimiyyət orqanlarının idarəetmə obyektinə yaxınlaşdırılması yerli xüsusiyyətləri maksimum nəzərə almaqla optimal idarəetmə qərarları qəbul etməyə və bununla da sosial və iqtisadi sahədə vəziyyətə səmərəli təsir göstərməyə imkan verir. İnkişaf etmiş ölkələrin tarixi təcrübəsi göstərir ki, ölkənin dayanıqlı inkişafına nail olmaq üçün cəmiyyətin, iqtisadiyyatın sistemli şəkildə dəyişdirilməsinin mürəkkəb məsələləri yalnız hakimiyyətin bütün səviyyələrində səmərəli idarəetmə sisteminin mövcud olduğu şəraitdə mümkün ola bilər.

1970-ci illərin sonundan etibarən, yerli özünüidarəetmələrin inzibati və maliyyə muxtariyyətlərinin artırılması və yerliləşmə meylləri yenidən ön plana keçmişdi. Qatı mərkəziyyətçi xüsusiyyətlərini 1980-ci illərə qədər qoruyan Fransada belə, yerliləşmə səyləri bu tarixdən etibarən genişlənmişdir. Dünyada desantralizasiya düşüncəsi və subsidiyaritə (xidmətdə Yerlilik) prinsipi çərçivəsində yerliləşmə siyasəti geniş bir şəkildə hökumət proqramlarına girmiş və tətbiq olunmağa başlanmışdır .

Yerli özünüidarəetmənin əsasını bir ərazinin sakinlərinə özlərinin ortaq və ümumi maraq və ehtiyaclarını lazımınca qoruya bilmək üçün bu mənafeləri öz orqanları vasitəsilə müəyyən etmək və bunlardan zəruri hesab etdiklərini yerinə yetinnə sahəsində muxtariyyətin (müstəqilliyin) verilməsi təşkil edir. “Yerli özünüidarəetmə” anlayışı yalnız o zaman məna kəsb edir ki. yerli hakimiyyətin qayğısını öz üzərinə götürəcəyi qanunla müəyyən olunmuş vəzifələr mövcud olsun, onların icrası üçün m.əsuliyyət daşısın, vəzifələrini yerinə yetinnək üçün həm qərar qəbulunda, həm də vəsaitlərin xərclənməsində müstəqilliyə malik olsun      Geniş mənada yerli özünüidarəetmə məhdud ərazidə məskunlaşmış insanların hüquq və azadlıqlarının qorunmasını, onların yerli problemlərin həllində fəal və mütəşəkkil iştirakını təmin edən demokratik prinsip və yerli əhalinin fəaliyyətinin təşkili sistemi kimi vətəndaşların rifahının yaxşılaşdınlması naminə yaradılır. Yerli özününüidarəetmənin hər bir demokratik quruluşun əsasını təşkil etdiyini, dövlətin görməli olduğu bif sıra işlərin bilavasitə yerli özününüidarəetmə orqanlan vasitəsilə həyata keçirilməsinin həm siy'asi, həm də iqtisadi baxımdan daha əlverişli olduğunu indi əksər tədqiqatçılar qəbul elməkdədir. Belə ki. bütün məsələlərin mərkəzdən idarə edilməsi, bütün qərarların mərkəzdə qəbul olunması ən azı rasional deyildir, çox vaxt, hətta imkan xaricindədir. Aydındır ki. elə məsələlər var ki. bunlar obyektiv olaraq, mərkəzləşdirilmiş vəsait və resurslan cəlb etmək yolu ilə yalnız ümumdövləi səviyyəsində həll oluna bilər  

Yerli idarəetmə, bu gün bir çox ölkədə ümumi idarəetmə və konstitusiya nizamının bir parçası olmaqla birlikdə məhəlli səviyyədə şəhər, ilçə, qəsəbə və kənd kimi müəyyən bir bölgənin rəhbərliyini, təmsilini və xidmətetməni reallaşdıran muxtar vahidlərdir .

Yerli idarəetmə anlayışı, yerli səviyyədəki demokratik həyatı və yerli idarəetmə praktikasını ifadə edən bir məzmunla və yerli demokratiyanın işləyişini xarakterizə edən bir mənada istifadə edilmişdir. Bu anlayışlar artıq yerli hökumət ədəbiyyatlarında öz yerlərini tapmışdır. Yerli demokratiya anlayışı əslində Kamal Görmezin də ifadə etdiyi kimi, "demokratik dəyərlərin yerliözünüidarəetmə üçün etibarlı olmasından" başqa bir şey deyil. Bu çərçivədə, yerli rəhbərliklərin, fəaliyyət, demokratiya və qoşulma kimi bir çox dəyərlə birlikdə nəzərdən keçirilməsi və ölkələrin demokratikləşməsindəki müzakirəsiz funksiyaları, yerli demokratiya olaraq adlandırılmalarını haqlı etmişdir .

Respublikamızda dövlət idarəetmə sisteminin əks-mərkəzləşdirilməsi siyasətinin reallaşdırılması yolu ilə yerli özünüidarəetmə sisteminin formalaşdırılması prosesi ölkədə demokratiyanın inkişafı, hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu, dövlətin və cəmiyyətin idarə olunmasnıın səmərəliliyinin artırılması istiqamətində atılan ən əhəmiyyətli addımlardan biri kimi qiymətləndirilməlidir.

Azərbaycanda həyata keçirilən əks-mərkəzləşdirmə siyasətinin əsas məqsədi dövlət idarəetməsi əsaslarının demokratikləşdirilməsindən, ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının həm cari, həm də perspektiv məsələlərinin həlli zamam uyğun idarəetmə səviyyələrində dövlətin öz funksiyalarının səmərəli şəkildə yerinə yetirilməsinə şərait yaratmaqdan, demokratik dövlətin əsası kimi yerli özünüidarəetmənin tətbiqi və real inkişaf etdirilməsindən ibarətdir. Mərkəzi hakimiyyətin əks-mərkəzləşdirilməsi və yerli hakimiyyət strukturlarının yaradılması siyasi sabitlik, xidmətlərin göstərilməsinin səmərəliliyi, yoxsulluğun azaldılması və idarəetmə qərarlarımn işlənib hazirlanmasi və qəbulu baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Müstəqillik qazandıqdan sonra respublikamızda iqtisadi və siyasi vəziyyətin dəyişməsi, mülkiyyət formalarının çoxnövlüyünün yaranması, təsərrüfat əlaqələrinin mürəkkəbləşməsi, hakimiyyətin əks-mərkəzləşdirilməsi, idarəetmə funksiyalarının müxtəlif hakimiyyət və idarəetmə səviyyələri arasında yenidən bölüşdürülməsi və müəyyən funksiyaların yerlərə ötürülməsi zərurətini yaratmışdır.

Müstəqilliyimizin ilk illərində mövcud olan mərkəzləşdirilmiş dövlət idarəetmə sistemi mərkəzi dövlət aparatının ayn-ayrı məmurlarına ölkənin müxtəlif ərazilərinin inkişafını müəyyənləşdirmək imkam verirdi ki, bu da özünü, ilk növbədə maddi və maliyyə resurslarının bölüşdürülməsində göstərirdi. Belə şəraitdə ayn-ayrı ərazilərin inkişaf proqramlarının reallaşdırılması həmin məmurların yerli icra hakimiyyətlərinin nümayəndələri ilə şəxsi münasibətlərindən asılı olurdu ki, bu da yerlərdə real özünüinkişafdan və özünüidarəetmədən danışmağa imkan vermirdi. Bundan başqa, müəyyən ərazidə yaşayan konkret insanlar da öz hüquq və azadlıqlarını reallaşdırmaqda məhdudiyyətlərlə rastlaşırdı ki, bu da nəinki mərkəzi dövlət hakimiyyəti orqanlarının tərəfindən qəbul olunan qərarların, hətta məzmunu əsasən, mərkəzi hakimiyyət tərəfindən müəyyən olunan yerli əhəmiyyətli mühüm qərarların qəbuluna təsir imkanlanm heçə endirirdi. Mərkəzin təsirlərinin dominantlığı şəraitində dövlət idarəetmə sistemində faktiki olaraq ən ali dəyər kimi insan, onun sağlamlığı, şərəf və ləyaqəti, hüquq və azadlıqlan deyil, dövlət maraqlan adlandırılan məfhum qəbul olunurdu. Lakin konkret insandan, konkret ərazi qurumundan aynca götürülmüş ümumdövlət maraqlan anlayışı boş abstraksiyadan başqa bir şey deyildi.

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xalqın tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıdışı bu prosesləri sürətləndirdi və onun rəhbərliyi altında Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının hazırlanması və 12 noyabr 1995-ci il tarixdə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunması bu prosesin başlanğıcını qoydu. Respublikamızda bir çox istiqamətlərdə olduğu kimi, yeni əks-mərkəzləşdirilmiş və demokratik dövlət idarəetmə sisteminin formalaşdırılması istiqamətində də genişmiqyaslı islahatlara başlanıldı. Dövlət idarəçiliyində mərkəzdən asılılıq vəziyyətinin bəzi sferalarda hələ də praktik olaraq qalmasına baxmayaraq, bu gün artıq Azərbaycanın dövlət suverenliyi və müstəqilliyi islahatlar yolu ilə demokratiya, dünyəvilik və hüquqi dövlətlə xarakterizə olunan yeni keyfiyyətlərə transformasiya olunmaqdadır. İslahatların başlıca məqsədi dövlət idarə etməsinin əks-mərkəzləşməsinin əsas istiqamətlərini, yollarını və üsullarını müəyyənləşdirmək və səmərəli yerli özünüidarəetmə sistemini formalaşdırmaqdan ibarətdir ki, bu da Azərbaycanda hüquqi, demokratik dövlət quruculuğunun zəruri şərtlərindən biridir.

Ölkəmizdə bələdiyyələrin yaranması, formalaşması və hüquqi bazası Ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Bələdiyyələrin hüquqi statusunun qanun çərçivəsində müəyyənləşdirilməsi ilk dəfə olaraq məhz Ümummilli lider Heydər Əliyevin fəaliyyəti dövründə – 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında öz əksini tapdı. Dövlətçilik tarixinə mühüm hadisə kimi daxil olan bu tarixi gündən sonra, 1999-cu ilin dekabrında ilk bələdiyyə seçkilərinin keçirilməsi ilə bu institut formalaşmağa başladı - bələdiyyələrin hüquqi bazasını formalaşdıran normativ aktlar qəbul edilməyə başladı. Bu aktlarda bələdiyyələrin bir qurum olaraq hüquqi statusları-nın müəyyən olunması, onların fəaliyyətinin əsasları, statusu və digər məqamlar öz əksini tapdı.

Respublikada yerli özünüidarəetmə sisteminin hüquqi bazasının yaradılması Milli Məclisin işinin tərkib hissəsi olmuş, bələdiyyələrin fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsini əhatə edən mühüm qanunlar işlənib hazırlanmış və qəbul edilmişdir. Bu qanunlar, hüquqi-normativ aktlar, əsasnamələr bələdiyyə həyatının bütün sahələrini əhatə edir .

Qanunvericilikdə yerli özünüidarəetmənin çox mühüm məsələləri - yerli büdcənin formalaşdırılması, təsdiqi və icrası, yerli vergi və ödənişlərin müəyyən edilməsi, yerli sosial müdafiə, yerli iqtisadi, ekoloji proqramların işlənib hazırlanması və reallaşdırılması, mülkiyyət münasibətlərinin formalaşdırıl-ması, ərazi məsələləri və s. öz əksini tapmışdır .

Azərbaycanda bələdiyyələr müstəqil fəaliyyət göstərən orqan olsalar da, ancaq onlara verilmiş bu müstəqillik bələdiyyələrin dövlət və vətəndaş cəmiyyəti nəzarətindən kənarda qalması demək deyil. Bələdiyyələr ölkədə vətəndaş cəmiyyətinin bir forması olmaqla dövlət və cəmiyyət qarşısında məsuliyyət daşıyırlar. Onlar yerli əhəmiyyətli sosial-iqtisadi məsələlərin həllinə bilavasitə cavabdehdirlər.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12 noyabr 1995-ci il tarixdə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunması ilə Dövlət və bələdiyyə idarəçiliyində islahatların həyata keçirilməsinin əsasını qoydu. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin yaradılması, onların fəaliyyət istiqamətləri ilə bağlı bir sıra məsələlər öz əksini tapdı. Azərbaycanda yerli idarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin fəaliyət istiqamətləri, onların səmərəli fəaliyyətinin təmin edilməsi ilə məqsədi ilə Bələdiyyələr haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

2 iyul 1999-cu ildə “Bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları haqqında” Azərbaycan Respublikasinin Qanunu qəbul edildi. Qanuna əsasən Azərbaycan Respublikaında yerli özünüidarəni həyata keçirən bələdiyyələri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları çoxmandatlı seçki əraziləri üzrə ümumi, bərabər, birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə seçirlər. Bu qanunla Azırbaycanda Bələdiyyələrin səlahiyyət müddəti, bələdiyyələrə seçkilərin təyin edilməsi, Seçkilərin hazırlanması və keçirilməsi ilə bağlı xərclər və s. məsələlər öz təsdiqini tapdı.

 2 iyul 1999-cu ildə “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Qanuna əsasən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğun olaraq, yerli özünüidarəni həyata keçirən bələdiyyələrin yaradılması prinsiplərini, rolunu, yerli özünüidarənin hüquqi, iqtisadi və maliyyə əsaslarını, onun həyata keçirilməsi üçün dövlət təminatlarını müəyyənləşdirildi.

Yerli ozünüidarəetmənin həyata keçirilməsinin mühüm formalarından biri də bələdiyyə seçkiləridir. Seçkilər xalqın öz iradə bildirməsinin daha kütləvi formasıdır. Yerli özünüidarəetmə orqanları seçkilər vasitəsilə yaradılır. Bu zaman yerli özünüidarəetməyə rəhbərlik edən şəxslər öz səlahiyyətlərini seçkilər yolu ilə bilavasitə əhalidən alırlar. Seçkilər həm də yerli özünüidarəetmə orqanlarının fəaliyyətinin əhali tərəfindən qiymətləndirilməsinə və istiqamətləndirilməsinə, vaxtı çatmış problemlərin aşkara çıxarılıb həll olunması üçün tədbirlər görülməsinə imkan verir, əhalinin sosial fəallığının artmasına kömək edir. Yerli özünüidarəetmənin həyata keçirilmə forması kimi seçkilər, demək olar ki, bütün demokratik dövlətlərdə geniş tətbiq olunur. Respublikamızda bələdiyyə seçkilərinin həyata keçirilməsinin əsas hüquqi bazasını ölkə Konstitusiyası, 2 iyul 1999-cu ildə qəbul olunmuş “Bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları haqqında” Azər-baycan Respublikasının Qanunu, 2003-cü ildən isə Azərbaycan Respublikasının Seçki Məcəlləsi təşkil etmişdir .

Bələdiyyə seçkiləri 5 ildən bir ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, gizli və şəxsi səsvermə yolu ilə keçirilir. Siyasi partiyaların, siyasi partiya bloklarının da bələdiyyə seçkilərində iştirakı qanunvericiliklə müəyyən olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrə seçkilərin hazırlanmasını və keçirilməsini əsasən Mərkəzi Seçki Komissiyası, dairə seçki komissiyaları və məntəqə seçki komissiyaları təmin edirlər .

15 oktyabr 1999-cu ildə qəbul edilmiş “Bələdiyyənin Nümunəvi Nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən Bələdiyyənin Hüdudlari, Bələdiyyənin Fəaliyyətinin Təşkili, Bələdiyyə Sədri Və Sədr Müavininin Səlahiyyət Müddəti, Bələdiyyə Aktlarinin Qəbul Edilməsi Və Qüvvəyə Minməsi Qaydasi, Bələdiyyə Üzvlərinin Səlahiyyətlərinə Xitam Verilməsi Əsaslari Və Qaydası və s. məsələləri müəyyənləşdirildi.

30 noyabr 1999-cu ildə “Bələdiyyə qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi ki, bu qanunla da Bələdiyyə qulluğunun hüquqi tənzimlənməsi, o cümlədən bələdiyyə qulluqçusunun statusu, bələdiyyə qulluğunun həyata keçirilməsi şərtləri və qaydası öz təsdiqini tapdı.

30 noyabr 1999-cu ildə “Yerli rəy sorğusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 7 dekabr 1999-cu ildə “Bələdiyyə mülkiyyətinə əmlakın verilməsi haqqında”, “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında”, “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

Müstəqil Azərbaycan Respublikasında 1999, 2004, 2009 və 2014-cü illərdə bələdiyyə seçkiləri keçirilmişdir, həmçinin bu il yəni, 2019-cu ildə bələdiyyə seçkiləri keçiriləcəkdir.

Azərbaycan Respublikasında ilk bələdiyyə seçkiləri 12 dekabr 1999-cu ildə keçirilmişdir. Bu seçkilərdə 74 dairə və 4683 məntəqə seçki komissiyası yaradılmışdır. Seçkilərin təşkili ilə 90,5 min insan məşğul olmuşdur. Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən qeydiyyatdan keçən bir sıra partiyalar bu seçkilərdə aktiv iştirak etmişlər. Məntəqə seçki komissiyalarının tərkibi 18% və 30%, uyğun olaraq siyasi partiyaların və ictimai təşkilatların nümayəndələrindən tərtib edilmişdi. Məntəqə seçki komissiyalarına 21 siyasi partiyanın 5 mindən çox namizədi daxil edilmişdir. 2667 bələdiyyəyə namizədlər qismində 35,6 min insan qeydiyyata alınmışdı. Səsvermədə 4.312.265 ölkə seçicilərindən 52,6% iştirak etdi. Seçkilər nəticəsində 20456 bələdiyyə üzvü seçildi. Bəzi dairələrdə seçkilərin nəticələri seçicilərin fəallığının zəifliyinə və ya qanunvericilik pozuntularına görə ləğv olundu .

14 aprel 2000-ci ildə “Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında”, "Bələdiyyələrin daimi və başqa komissiyaları haqqında" Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə  Azərbaycan Respublikasinin Qanunları qəbul edildi. Qanunlara əsasən Bələdiyyələrin birləşməsinin və ayrılmasının məqsədi, Bələdiyyələrin birləşmə qaydası, Bələdiyyələrin ayrılması qaydası, Birləşmiş, yaxud ayrılmış bələdiyyələrə seçkilərin keçirilməsi, Birləşmiş, yaxud ayrılmış bələdiyyənin statusu, Birləşmiş, yaxud ayrılmış bələdiyyənin mülkiyyəti, Bələdiyyələrin birgə fəaliyyət göstərməsi, Bələdiyyələrin daimi və başqa komissiyaları ilə bağlı məsələlər öz təsdiqini tapdı.

18 aprel 2000-ci ildə “Bələdiyyə üzvünün statusu haqqında”, "Azərbaycan Respublikasında yerli özünüidarəetmə üzrə Əlaqələndirmə Şuraları haqqında" Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasinin Qanunları, 13 iyun 2000-ci ildə isə “Ərazi quruluşu və inzibati ərazi bölgüsü haqqında” Azərbaycan Respublikasinin Qanunu qəbul edildi.

2001-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø "Bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklərin edilməsi barədə (17 aprel 2001-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin məhəllə komitələri haqqında” Nümunəvi Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə (8 may 2001-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında” (29 iyun 2001-ci il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” (29 iyun 2001-ci il);

Ø "Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavələr edilməsi barədə (5 oktyabr 2001-ci il);

Ø "Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına əlavələr edilməsi barədə (12 oktyabr 2001-ci il);

Ø “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” (27 dekabr 2001-ci il).

8 may 2001-ci ildə qəbul edilmiş “Bələdiyyələrin məhəllə komitələri haqqında” Nümunəvi Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən bələdiyyələrin məhəllə komitələri (bundan sonra məhəllə komitələri) bələdiyyələrin səlahiyyətlərinə aid məsələlərin həllində onlara kömək məqsədi ilə vətəndaşların yaşayış yeri üzrə öz təşəbbüsü ilə yaratdıqları könülü birliklərdir.

29 iyun 2001-ci ildə qəbul edilmiş “Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanun Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin ərazilərində yerləşən su təsərrüfatı obyektlərinin istifadəsi və onların mühafizəsi ilə əlaqədar bələdiyyələrlə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər arasında münasibətlərin hüquqi əsaslarını müəyyənləşdirir.

29 iyun 2001-ci ildə qəbul edilmiş “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanun bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla mülkiyyətə, istifadəyə və icarəyə verilməsinin ümumi qaydalarını, istifadəsi və mühafizəsi sahəsində hüquq münasibətlərini tənzimləyir.

27 dekabr 2001-ci ildə qəbul edilmiş “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanun Azərbaycan Respublikasında yerli (bələdiyyə) vergilərin və ödənişlərin ödənilməsi ilə bağlı yaranan iqtisadi və hüquqi münasibətləri tənzimləyir.

2002-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının ayrılmasına dair sənədlərin hazırlanması və razılaşdırılması qaydaları haqqında” Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə (15 mart 2002-ci il);

Ø "Ərazi quruluşu və inzibati ərazi bölgüsü haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan SSR-in inzibati ərazi quruluşu məsələlərinin həlli qaydası haqqında" Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyəti Fərmanının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi və Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında (19 aprel 2002-ci il);

Ø "Reklam haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 15-ci maddəsinə dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına dəyişikliklər və əlavə edilməsi haqqında (23 aprel 2002-ci il);

Ø "Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsinə əlavələr edilməsi barədə (3 dekabr 2002-ci il);

Ø "Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə (3 dekabr 2002-ci il);

Ø Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında (3 dekabr 2002-ci il).

2003-cü ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin fəaliyyətinə inzibati nəzarət haqqında” (13 may 2003-cü il);

Ø Azərbaycan Respublikasının Lənkəran rayonu ərazisində Lüvəsər bələdiyyəsinin yaradılması haqqında (15 may 2003-cü il);

Ø Bakı şəhərinin Binəqədi rayonu ərazisində Xocəsən bələdiyyəsinin yaradılması haqqında (17 iyun 2003-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin vergi xidməti orqanı haqqında” Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə (17 iyun 2003-cü il);

Ø "Yerli rəy sorğusu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi barədə (12 oktyabr 200 3-cü il).

17 sentyabr 2004-cü ildə "Bələdiyyə əraziləri və torpaqları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi barədə, Azərbaycan Respublikasının Ağstafa, Ağsu, Saatlı və Tərtər rayonlarında bələdiyyələrin yaradılması haqqında, 14 dekabr 2004-cü ildə "Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş" Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı"na dəyişikliklər edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

17 dekabr 2004-cu ildə növbəti bələdiyyə seçkiləri ke-çirildi. Bu seçkilər dövründə 4.551.346 insan səsvermə hüququna malik idi. Bunlardan bələdiyyə seçkilərində 2 milyon 109 min 267 nəfər – 46,34% səs verdi. Bələdiyyə seçkilərində 2731 bələdiyyədə 21613 vakansiyaya 38041 qeydə alınmış namizəd seçildi. Bələdiyyələrdə çox yeri hakim partiya olan Yeni Azər-baycan Partiyasının nümayəndələri aldı .

29 mart 2005-ci ildə "Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş "Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı"na əlavələr və dəyişikliklər edilməsi barədə, 3 may 2005-ci ildə Bələdiyyələrin regional assosiasiyalarının Nümunəvi Əsasnaməsinin təsdiq edilməsi barədə, 20 sentyabr 2005-ci ildə "Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqlan haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısına dəyişikliklər edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

16 fevral 2007-ci ildə “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə, 9 oktyabr 2007-ci ildə “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə, 23 oktyabr 2007-ci ildə Bələdiyyələrə dair Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

1 aprel 2008-ci ildə “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə, “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə, 25 aprel 2008-ci ildə “Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında” və “bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunlarına dəyişikliklər və əlavə edilməsi barədə, 28 oktyabr 2008-ci ildə Bələdiyyə torpaqlarının torpaq hərracları və ya müsabiqələri vasitəsilə verilməsinin tənzimlənməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

2009-cu ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında” və “Bələdiyyələrin fəaliyyətinə inzibati nəzarət haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə (17 mart 2009-cu il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (17 mart 2009-cu il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nın yeni redaksiyada verilməsi barədə (29 may 2009-cu il);

Ø “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin birləşməsi yolu ilə yeni bələdiyyələrin yaradılması haqqında” (29 may 2009-cu il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilməsi barədə (9 iyun 2009-cu il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısında dəyişikliklər edilməsi barədə (19 iyun 2009-cu il);

Ø “Naxçıvan Muxtar Respublikasında Bələdiyyələrin birləşməsi yolu ilə yeni bələdiyyələrin yaradılması haqqında” (19 iyun 2009-cu il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik və əlavə edilməsi barədə (26 noyabr 2009-cu il);

Ø “Bələdiyyələrin Dövlət reyestrinin aparılması və onlara şəhadətnamənin verilməsi haqqında” Əsasnamə təsdiq edilməsi barədə (29 dekabr 2009-cu il).

2009-cu ilin dekabrında keçirilmiş növbəti bələdiyyə seçkilərində fərqli xüsusiyyətlər müşahidə edildi. Belə ki, əksər ərazilərdə bələdiyyələrin “iriləşdirilməsi” prosesi baş verdi, yeni bələdiyyə bölgüsü “sovet” dönəmindəki yerli ərazi inzibati vahidlərin miqyasına yaxınlaşdırıldı. Bunun nəticəsində bir neçə kənd bələdiyyə şurası sədrinin və onun aparatının maliyyə məsrəflərinin əvəzində yalnız ümumiləşdirilmiş bələdiyyə şurasının sədri və aparatının maliyyə məsrəfi saxlandı.

2009-cu il bələdiyyə seçkilərində 31 minə yaxın namizəd 1718 bələdiyyə üzrə 15 min 682 yer uğrunda mübarizə apardı. Namizədlərin 16 min 755-i siyasi partiyaların siyahıları üzrə, 14 min 73-ü fərdi qaydada, 147 nəfəri isə təşəbbüs qrupları tərəfindən irəli sürüldü. Seçkilərdə 1 milyon 466 min 734 seçici səs verdi. Bu, ümumi seçicilərin 32,04 faizini təşkil etdi. Bələdiyyə üzvü seçilmiş namizədlərin sayı 15 591 nəfər təşkil etdi .

22 iyun 2010-cu ildə “Bələdiyyələrin ərazi və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik və əlavə edilməsi barədə, 30 sentyabr 2010-cu ildə “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər və əlavə edilməsi barədə, 22 oktyabr 2010-cu ildə “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (11 fevral 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (24 iyun 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyə qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin daimi və başqa komissiyaları haqqında” Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi haqqında (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin fəaliyyətinə inzibati nəzarət haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyənin nümunəvi nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (25 oktyabr 2011-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (13 dekabr 2011-ci il).

2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (14 fevral 2012-ci il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (20 aprel 2012-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (22 may 2012-ci il);

Ø “Bələdiyyənin nümunəvi nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (22 may 2012-ci il);

Ø “Bələdiyyənin nümunəvi nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (22 may 2012-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (29 iyun 2012-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (16 oktyabr 2012-ci il).

2013-cü ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi [2]:

Ø “Pirallahı rayonunun ərazisində Pirallahı bələdiyyəsinin yaradılması haqqında” (5 mart 2013-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (5 mart 2013-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (30 aprel 2013-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (30 sentyabr 2013-cü il);

Ø “Ekstradisiya haqqında” Avropa Konvensiyasının Üçüncü Əlavə Protokoluna qoşulmaq barədə (30 sentyabr 2013-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (30 sentyabr 2013-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (22 noyabr 2013-cü il).

2014-cü ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (4 aprel 2014-cü il);

Ø “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin birləşməsi yolu ilə yeni bələdiyyələrin yaradılması haqqında” (30 may 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (30 may 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (20 iyun 2014-cü il);

Ø “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (20 iyun 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında”Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (30 sentyabr 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (28 oktyabr 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (28 oktyabr 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (16 dekabr 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (16 dekabr 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında”Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (16 dekabr 2014-cü il);

Ø Azərbaycan Respublikasının 2003-cü il 17 iyun tarixli 478-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş “Bələdiyyələrin vergi xidməti orqanı haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə (16 dekabr 2014-cü il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (16 dekabr 2014-cü il).

2015-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyə qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (13 fevral 2015-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (3 aprel 2015-ci il);

Ø Bələdiyyə qulluqçularının etik davranış qaydaları haqqında (28 aprel 2015-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (29 may 2015-ci il);

Ø Azərbaycan Respublikasının 2002-ci il 15 mart tarixli 274-IIQ saylı Qanunu ilə təsdiq edilmiş “Bələdiyyə torpaqlarının ayrılmasına dair sənədlərin hazırlanması və razılaşdırılması qaydaları haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə (30 sentyabr 2015-ci il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (30 sentyabr 2015-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişikliklər edilməsi barədə (20 oktyabr 2015-ci il);

Ø “Bələdiyyə qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (29 dekabr 2015-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (18 dekabr 2015-ci il).

12 fevral 2016-cı ildə “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə, 14 oktyabr 2016-cı ildə “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə, “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə, 29 noyabr 2016-cı ildə “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi.

2017-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (7 aprel 2017-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (7 aprel 2017-ci il);

Ø Bələdiyyə üzvlərinin etik davranış qaydaları haqqında (31 may 2017-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (31 may 2017-ci il);

Ø “Bələdiyyə qulluğu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (13 iyun 2017-ci il);

Ø “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (31 may 2017-ci il);

Ø Azərbaycan Respublikasının 2003-cü il 17 iyun tarixli 478-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş “Bələdiyyələrin vergi xidməti orqanı haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə (17 noyabr 2017-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (15 dekabr 2017-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (29 dekabr 2017-ci il);

Ø “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (29 dekabr 2017-ci il).

2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasında Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələrin inkişaf etdirilməsi, onların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün aşağıdakı qanunlar qəbul edildi :

Ø “Bələdiyyələrin su təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə (13 fevral 2018-ci il);

Ø “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (1 oktyabr 2018-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (1 oktyabr 2018-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (30 oktyabr 2018-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (30 oktyabr 2018-ci il);

Ø “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (30 oktyabr 2018-ci il);

Ø “Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi barədə (30 noyabr 2018-ci il).

        Dövlət idarəçiliyində səmərəli idarəetmənin həyata keçirilməsi, dövlət orqanlarında xidmətlərin vətəndaşlara şəffaf, keyfiyyətli, rahat və effektiv şəkildə göstərilməsi və vətəndaş məmnunluğunun təmin edilməsi üçün daima yeniliklər tətbiq etmək lazımdır. Bunu da yalnız islahatlar vasitəsilə həyata keçirmək mümkündür. Cəmiyyət daim inkişaf edir və bu inkişafla ayaqlaşmaq üçün daim islahatlar aparmaq lazımdır. İslahatların həyata keçirilməsi heç bir zaman dayanmır, əksinə ardıcıl olaraq həyata keçirilir.Yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyələr ərazilərində yaşayan əhali ilə yaxşı, sıx münasibətlər qurmalı, onların problemlərini öyrənməli, yaranmış problemlərin aradan qaldırılması müəyyən işlər görməlidir. Bələdiyyələr vətəndaş məmnunluğunu təmin etmək üçün onlarla maraqlanmalı, bələdiyyə üzvləri, bələdiyyə sədri daima xalqın arasında olmalı, onların problemlərini vaxtında öyrənməli və effektiv şəkildə həll etməlidirlər.

Vətəndaş məmnunluğunun təmin edilməsi, vətəndaşlara şəffaf, keyfiyyətli, rahat və effektiv xidmətlərin göstərilməsi, Dövlət və bələdiyyə idarəçiliyində səmərəli idarəetmənin təmin edilməsi, vətəndaşyönümlü, vətəndaşların tələbatına uyğun sistemin yaradılması daima islahatların aparılması, yeni qanunların qəbul edilməsi, mövcud qanunlara dəyişikliklərin edilməsi yolu ilə mümkündür.

                                                     Ədəbiyyat siyahısı:

1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanasi, “Bələdiyyələr haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunları”.

2. Bilal Eryılmaz Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, İstanbul-2012.

3. Həsənov.M.İ, “Azərbaycanın dövlət qulluğu sistemində islahatlar”, Bakı-2018, https://azertag.az/xeber/1174192.

4. Kemal Görmez (1997), Yerel Demokrasi ve Türkiye, Vadi Yayınları, Ankara;

5. Qəndilov S.T., “Dövlət İdarəçilik Nəzəriyyəsi”, Bakı-2010.

6. MDB Parlamentlərarası Assambleyasının Beynəlxalq Institutunun Bakı Filialı, “Yerli Özünüidarəetmə Orqanlarinin Fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasi Milli Məclisinin Rolu”, Bakı-2014.