Geo­lo­giya­nın Sal­ma­nov zir­və­si

Ağa­mah­mud Sə­mə­dov

 Qə­dim, zən­gin mad­di və mə­də­ni ir­sə ma­lik olan Azər­bay­can hər za­man dün­ya­ya gör­kəm­li in­san­lar bəxş et­miş­dir. Son yüz il­də xal­qı­mı­zın ye­tiş­dir­di­yi ən par­laq şəx­siy­yət­lər­dən bi­ri də Qər­bi Si­bir nef­ti­nin fa­te­hi, cə­sur və mərd in­san, gör­kəm­li geo­loq-alim Fər­man Sal­ma­nov­dur. Onun şü­caə­ti­ni ilk So­vet kos­mo­nav­tı Yu­ri Qa­qa­ri­nin kos­mo­sa uçu­şu ilə mü­qa­yi­sə edir­di­lər. Ötən il ta­nın­mış bir Ru­si­ya ya­zı­çı­sı mü­sa­hi­bə­sin­də jur­na­lis­tin keç­miş So­vet İt­ti­fa­qı ilə əla­qə­dar su­al­la­rı­na ca­vab ve­rər­kən, dün­yanın 1/6 his­sə­si­ni əha­tə edən nə­həng bir öl­kə­yə sə­da­qət­lə xid­mət et­mək­lə əvəz­siz töh­fə­lər ver­miş şəx­siy­yət­lər ba­rə­də da­nı­şar­kən Fər­man Sal­ma­nov­la əf­sa­nə­vi ra­ket konst­ruk­to­ru Ser­gey Ko­rol­yo­vun adı­nı xü­su­si vur­ğu­la­mış­dır. Fər­man Sal­ma­nov Azər­bay­ca­nı res­pub­li­ka ki­mi şöh­rət­lən­di­rən, Azər­bay­can mil­lə­ti­ni lə­ya­qət­lə təm­sil edən na­dir şəx­siy­yət­lər­dən bi­ri ol­muş­dur.

“Dün­ya el­mi ic­ti­ma­iy­yə­ti Fər­man Sal­ma­no­vu XX əs­rin ən yax­şı geo­lo­qu ad­lan­dır­maq­la ey­ni za­man­da bu in­sa­nın pla­ne­tar miq­yas­lı qey­ri-adi bir in­san ol­ma­sı­na şə­ha­dət­lik edir­di. Hər ada­ma be­lə ömür ya­şa­maq nə­sib ol­mur. F.Sal­ma­no­vun kəşf et­di­yi 130-dan ar­tıq ya­taq hə­lə də Ru­si­ya iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın özə­yi­ni təş­kil edir. Ru­si­ya Elm­lər Aka­de­mi­ya­sı­nın müx­bir üz­vü, So­sia­list Əmə­yi Qəh­rə­ma­nı olan bu in­sa­na Qər­bi Si­bir­də ya­na­caq-ener­ge­ti­ka komp­lek­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı­na rə­vac ver­mək, Yuq­ra­nı əbə­di yu­xu­dan oyat­maq­la nə­sil­lə­rin xa­ti­rə­sin­də so­nun­cu ro­man­tik­lər­dən bi­ri ki­mi qal­maq ta­le­yi­ni ya­şa­maq nə­sib ol­muş­dur”. (Rus ya­zı­çı­sı və jur­na­lis­ti Tat­ya­na Mo­to­şi­na­nın “Nij­ne­var­tovsk. Ki­şi möv­zu­la­rı” ki­ta­bın­dan, “Sa­mot­lor­me­di­ya” nəş­riy­ya­tı, 2013-cü il).
Fər­man Qur­ban oğ­lu Sal­ma­nov 1931-ci il iyu­lun 28-də Şəm­kir ra­yo­nu­nun Mo­rul kən­din­də dün­ya­ya gəl­miş­dir. Onun ata­sı 1937-ci il­də si­ya­si rep­res­si­ya­ya mə­ruz qa­la­raq həbs olun­duq­dan son­ra əmək fəa­liy­yə­ti­nə er­kən baş­la­maq məc­bu­riy­yə­tin­də qa­la­raq ki­çik yaş­lı ba­cı və qar­daş­la­rı­nın bö­yü­mə­sin­də ana­sı­na ya­xın­dan kö­mək etmiş­dir. 1947-ci il­də or­ta mək­tə­bi ba­şa vu­ran gənc Fər­man, əv­vəl Şir­van Komp­leks Eks­pe­di­si­ya­sın­da kol­lek­tor iş­lə­miş, son­ra isə Azər­bay­can Sə­na­ye İns­ti­tu­tu­nun geo­lo­ji-kəş­fiy­yat fa­kül­tə­si­nə da­xil ol­muş­dur.
Son­ra­lar F.Sal­ma­nov bu ba­rə­də be­lə de­yir­di: “Mən 8-ci si­nif­də oxu­yan­da SSRİ Neft Sə­na­ye­si Na­zi­ri Ni­ko­lay Bay­ba­kov Şəm­ki­rə gəl­miş­di. Rus­ca ya­şıd­la­rım­dan bir qə­dər yax­şı da­nış­dı­ğım­dan, ali qo­na­ğa mək­tə­bi­miz ba­rə­də mə­lu­mat ver­mək mə­nə hə­va­lə edil­miş­di. Gö­rü­şün so­nun­da Bay­ba­kov mən­dən han­sı pe­şə­ni se­çə­cə­yi­mi so­ruş­du. Neft­çi ol­maq is­tə­di­yi­mi bil­dir­dim. O se­çi­mi­mi təq­dir et­di və de­di ki, öl­kə­mi­zin gə­lə­cə­yi neft­lə bağ­lı­dır. Bu gö­rüş mə­nim ta­le­yim­də həl­le­di­ci rol oy­na­dı. İns­ti­tu­tu bi­tir­dik­dən son­ra tə­yi­na­tı­mı Ba­kı­ya ver­di­lər. Mən N.Bay­ba­ko­va mək­tub ya­za­raq on­dan Si­bi­rə kö­çü­rül­mə­yi­mi xa­hiş et­dim. Nə­ti­cə­də mə­ni Mosk­va­ya ça­ğır­dı­lar və ora­dan da Kuz­ba­sa gön­dər­di­lər”.
Ali təh­si­li­ni dağ mü­hən­di­si-geo­loq ix­ti­sa­sı üz­rə ba­şa vur­duq­dan son­ra Kuz­ba­sa neft-qaz ya­taq­la­rı­nın kəş­fiy­ya­tı­na gön­də­ri­lən gənc Fər­man, 1955-1957-ci il­lər­də Ke­me­ro­vo və No­vo­si­birsk vi­la­yət­lə­rin­də Plot­ni­kov və Qryaz­nensk neft­qaz­kəş­fiy­ya­tı par­ti­ya­la­rı­nın rəi­si iş­lə­miş­dir. Tez­lik­lə Kuz­ba­sın heç bir neft­li­lik-qaz­lı­lıq po­ten­sia­lı­nın ol­ma­dı­ğı qə­ra­rı­na gə­lən F.Sal­ma­nov 1957-ci ilin av­qus­tun­da rəh­bər­li­yin ica­zə­si ol­ma­dan öz tə­şəb­bü­sü ilə geo­lo­ji par­ti­ya­sı­nı Sur­qu­ta apar­mış­dır. O əmin idi ki, bu­ra­da neft var. O za­man gənc geo­lo­qun “Bu­ra­da neft var! Mən onu duy­ğum­la hiss edi­rəm!!!” söz­lə­ri son­ra­lar afo­riz­mə çev­ril­miş­dir. Onu və­zi­fə­dən uzaq­laş­dır­maq, həbs et­dir­mək cəhd­lə­ri ara ver­mə­sə də, Fər­man Sal­ma­nov bu­ruq qaz­ma iş­lə­ri­ni da­vam et­dir­di. F.Sal­ma­no­va ina­nan, eti­bar edən iş­çi­lə­rin tə­til hə­də-qor­xu­la­rı ha­ki­miy­yət dai­rə­lə­ri­ni ge­ri çə­kil­mə­yə va­dar et­di. Və­ziy­yə­ti da­ha da gər­gin­ləş­dir­mək is­tə­mə­yən rəh­bər­lik əv­vəl­ki ta­rix­lə əmr ve­rib Sal­ma­no­vun geo­lo­ji par­ti­ya­sı­nın Sur­qu­ta gön­də­ril­mə­si­ni rəs­mi­ləş­dir­miş­di.
1961-ci ilin 21 mart ta­ri­xin­də Azər­bay­can­da ən se­vim­li bay­ram olan və gənc geo­loq Fər­man Sal­ma­no­vun da hər il sə­bir­siz­lik­lə göz­lə­di­yi Nov­ruz gü­nün­də Me­gi­on kən­di ya­xın­lı­ğın­da 1 say­lı bu­ruq qu­yu­su neft fon­ta­nı ver­di. Bu san­ki bir Mö­cü­zə idi! Mis­li gö­rün­mə­miş bir Mö­cü­zə. Ulu Ya­ra­da­nın bu “tərs, inad­kar” gənc in­sa­na son­suz sev­gi­si­nin və mər­hə­mə­ti­nin tə­za­hü­rü olan bir Mö­cü­zə.
O se­vin­cin­dən uşaq ki­mi atı­lıb-dü­şür, “Ura! Biz qa­lib gəl­dik !”de­yir­di. Yə­qin ki, güc­lü emo­si­ya ilə mü­şa­yi­ət olu­nan be­lə fə­rə­hi və se­vin­ci ya­şa­maq çox na­dir ada­ma nə­sib olur. Fər­man Sal­ma­nov əleyh­dar­la­rı­na be­lə bir ra­di­oq­ram ya­zır: «Möh­tə­rəm yol­daş­lar, Me­gi­on­da 2180 metr də­rin­lik­dən neft fış­qı­rır. Ay­­dın­­dır­­mı­­?! Hör­mət­lə, Fər­man Sal­ma­nov.” Sal­ma­no­vun SSRİ Geo­lo­gi­ya Na­zir­li­yin­də­ki əleyh­dar­la­rı ha­di­sə­nin tə­bii ano­ma­li­ya ol­du­ğu­nu de­yir və neft fan­ta­nı­nın tez­lik­lə sən­gi­yib yox ola­ca­ğı­nı bil­di­rir­di­lər. F.Sal­ma­nov Ust-Ba­lık­da ikin­ci neft-qaz ya­ta­ğı­nı kəşf et­dik­dən son­ra So­vet İt­ti­fa­qı Kom­mu­nist Par­ti­ya­sı­nın XXII Qu­rul­ta­yı­na, So­vet İt­ti­fa­qı­nın rəh­bə­ri Ni­ki­ta X­ru­şşo­va te­leq­ram ün­van­la­yır. «Mən neft tap­mı­şam! Bax be­lə!». Tez­lik­lə So­vet İt­ti­fa­qı rəh­bər­lə­ri Sal­ma­no­vun kəşf­lə­ri­nin əhə­miy­yə­ti­ni dərk edir və Si­bir qı­sa müd­də­tə öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın əsas apa­rı­cı qüv­və­si­nə çev­ri­lir.
SSRİ Neft Sə­na­ye­si Na­zi­ri Lev Çu­ri­lov Fər­man Sal­ma­no­vu Tü­men nef­ti­nin fa­te­hi ad­lan­dır­mış­dı. Son­ra o, eks­pe­di­si­ya rəi­si iş­lə­miş­dir. 1970-ci il­də F.Sal­ma­nov “Tü­men­baş­geo­lo­gi­ya” İs­teh­sa­lat İda­rə­si rəi­si­nin neft-qaz üz­rə müa­vi­ni-baş geo­loq, 1978-ci il­də isə “Tü­men­baş­geo­lo­gi­ya”nın rəi­si tə­yin edil­miş­dir. Onun Qər­bi Si­bir­də 30 il­lik fəa­liy­yə­ti­nin nə­ti­cə­si ola­raq, Tü­me­nin şi­ma­lın­da 130-dan çox neft və qaz ya­ta­ğı kəşf edi­lib və bu di­yar Ru­si­ya­nın neft-qaz komp­lek­si­nin eti­bar­lı ba­za­sı­na çev­ril­miş­dir. 1987-ci il­də Fər­man Sal­ma­nov, Mosk­va­ya işə gə­ti­ri­lə­rək 1991-ci ilə­dək-yə­ni So­vet İt­ti­fa­qı­nın sü­qu­tu­na­dək SSRİ Geo­lo­gi­ya Na­zi­ri­nin bi­rin­ci müa­vi­ni iş­lə­miş­dir. Bu mə­sul və­zi­fə­də onun həm də əsl döv­lət xa­di­mi ol­du­ğu üzə çıx­dı. Onun uzaq­gö­rən­li­yi, iş­gü­zar­lı­ğı və tə­ləb­kar­lı­ğı sa­yə­sin­də keç­miş SSRİ-nin hər ye­rin­də geo­lo­ji-ax­ta­rış və kəş­fiy­yat iş­lə­ri ge­niş vü­sət al­dı. Nə­ti­cə­də öl­kə­nin mi­ne­ral-xam­mal ba­za­sı əsas­lı su­rət­də möh­kəm­lən­di­ril­di və ge­niş­lən­di­ril­di.
1992-ci il­də o, “Геология нефти и газа” el­mi jur­na­lı­nın baş re­dak­to­ru olur. F.Sal­ma­nov həm də gör­kəm­li döv­lət və ic­ti­mai xa­dim ki­mi fəa­liy­yət gös­tər­miş­dir. Be­lə ki, o, 1980-90-сı il­lər­də Ru­si­ya Fe­de­ra­si­ya­sı­nın və Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın xalq de­pu­ta­tı ol­muş­dur. “Югнефтегаз” şir­kə­ti­nin di­rek­tor­lar şu­ra­sı­nın səd­ri olan F.Sal­ma­nov, ey­ni za­man­da “İte­ra” şir­kə­ti­nin di­rek­tor­lar şu­ra­sı səd­ri­nin mü­şa­vi­ri ki­mi öm­rü­nün son gün­lə­ri­nə qə­dər Kal­mı­ki­ya­da neft və qa­zın ax­ta­rı­şı və kəş­fiy­ya­tı ilə məş­ğul ol­muş­dur.
Fər­man Sal­ma­nov öm­rü­nün 50 ili­ni So­vet İt­ti­fa­qı və Ru­si­ya Fe­de­ra­si­ya­sı­nın neft-qaz sə­na­ye­si­nin in­ki­şa­fı­na həsr et­miş­dir. Onun kəşf et­di­yi nə­həng neft-qaz ya­taq­la­rı içə­ri­sin­də “Ma­mon­tov”, “Me­gin”, “Prav­dinsk”, “Ust-Ba­lık”, “Sur­qut”, “Fyo­do­rovsk”, “Uren­qoy”, “Yam­burq” və baş­qa­la­rı in­di də Ru­si­ya­nın is­ti­lik-ener­ge­ti­ka sek­to­run­da əhə­miy­yət­li yer tut­maq­da­dır. 1966-cı il­də F.Sal­ma­nov So­sia­list Əmə­yi Qəh­rə­ma­nı, 1970-ci il­də Le­nin mü­ka­fa­tı lau­rea­tı adı­na, Le­nin, Okt­yabr in­qi­la­bı, iki də­fə Qır­mı­zı Əmək Bay­ra­ğı or­den­lə­ri­nə la­yiq gö­rül­müş­dür. F.Sal­ma­nov İ.M.Qub­kin mü­ka­fa­tı lau­rea­tı, Ru­si­ya Fe­de­ra­si­ya­sı­nın əmək­dar geo­lo­qu, neft və qaz sə­na­ye­si­nin fəx­ri iş­çi­si ol­muş­du. Onun ba­rə­sin­də ne­çə-ne­çə bə­dii-sə­nəd­li əsər­lər ya­zıl­mış, 2 film çə­kil­miş­dir. F.Sal­ma­no­vun şöh­rə­ti da­im in­ki­şaf­da olan gənc vul­kan mən­şə­li dağ zir­və­si­nə bən­zə­yir.
Geo­lo­gi­ya-mi­ne­ra­lo­gi­ya elm­lə­ri dok­to­ru, Ru­si­ya Elm­lər Aka­de­mi­ya­sı­nın müx­bir üz­vü, gör­kəm­li geo­loq Fər­man Sal­ma­nov, ey­ni za­man­da, nə­həng neft-qaz ya­taq­la­rı­nın for­ma­laş­ma­sı və yer­ləş­mə­si prob­lem­lə­ri­nin həl­li­nə yö­nəl­miş fun­da­men­tal el­mi əsər­lə­rin mü­əl­li­fi­dir. O, 160-dan ar­tıq el­mi əsə­rin və 10 mo­noq­ra­fi­ya­nın mü­əl­li­fi­dir. O, Xan­ti-Man­si və Ya­ma­lo-Ne­nets Mux­tar dai­rə­lə­ri­nin, Sur­qut şə­hə­ri, Te­xas şta­tı və Çi­nin Çzinç­jou şə­hə­ri­nin fəx­ri və­tən­da­şı se­çil­miş­di. Fər­man Sal­ma­nov 2007-ci il mar­tın 31-də 76 ya­şın­da və­fat et­miş və öz və­siy­yə­ti ilə Mosk­va­da Va­qan­kovsk qə­bi­ris­tan­lı­ğın­da dəfn edil­miş­dir.
Bir ne­çə il əv­vəl Tü­men­də onun abi­də­si­nin qo­yul­ma mə­ra­si­min­də Vi­la­yə­tin qu­ber­na­to­ru Vla­di­mir Ya­ku­şev və Vi­la­yət Dü­ma­sı­nın səd­ri Ser­gey Ko­re­pa­nov da iş­ti­rak edir­di.
V.Ya­ku­şev bun­la­rı söy­lə­di: “Fər­man Sal­ma­nov ümum­ru­si­ya miq­yas­lı əf­sa­nə­vi şəxs­dir. Tü­men Şi­ma­lı­nın mə­nim­sə­nil­mə­si, məs­kun­laş­dı­rıl­ma­sı za­ma­nı neft-qaz ya­taq­la­rı­nın kəş­fiy­ya­tı­nın apa­rıl­ma­sı ide­ya­sı­nın çox­lu əleyh­dar­la­rı var idi. Bu­na bax­ma­ya­raq geo­loq 1957-ci il­də əm­ri ye­ri­nə ye­tir­mə­rə­yə­rək öz eks­pe­di­si­ya­sı­nı Sur­qu­ta apar­dı və neft ax­ta­rı­şı işi­ni da­vam et­dir­di. Me­gio­nun ya­xın­lı­ğın­da 1961-ci ilin mar­tın­da ilk qu­yu fan­tan vur­du, onun əleyh­dar­la­rı bu ha­di­sə­ni ano­ma­li­ya ki­mi qar­şı­la­dı­lar. La­kin Ust Ba­lık­da neft ya­ta­ğı ta­pı­lan­dan son­ra Si­bi­rin ye­ral­tı sər­vət­lə­ri­nin var­lı­ğı ba­rə­də mən­fi tə­səv­vür­lər da­ğıl­dı”.
Fər­man Sal­ma­no­vun xa­rak­te­ri ba­rə­də da­nı­şar­kən, Vla­di­mir Ya­ku­şev onun əz­mi və məq­sə­də­ çat­maq yo­lun­da möh­kəm ira­də sa­hi­bi ol­ma­sı­nı qeyd et­di və əla­və et­di: “Fər­man Sal­ma­no­va çox­lu say­da təl­tif­lər ve­ril­miş­di. Mən­cə on­la­rın için­də ən fəx­ri ad Tü­men nef­ti­nin ilk kəşf­çi­si adı­dır. O Qər­bi Si­bir­də neft-qaz əya­lə­ti­ni ya­ra­dan çox­mil­lət­li xal­qın bö­yük oğ­lu­dur. Qər­bi Si­bir isə in­di Ru­si­ya İq­ti­sa­diy­ya­tı­nın özə­yi­dir. Qoy bu abi­də o bö­yük in­sa­nı hər za­man xa­tır­lat­sın”.
Tü­men Vi­la­yət Dü­ma­sı­nın səd­ri Ser­gey Ko­re­pa­nov geo­loq ba­rə­də xa­ti­rə­lə­ri­ni be­lə bö­lüş­dü: “Biz ona hör­mət və iz­zət­lə hər za­man Fər­man Qur­ba­no­viç de­yə mü­ra­ci­ət edir­dik. O həm və­tən­pər­vər, həm də bö­yük döv­lət ada­mı idi. O, So­vet İt­ti­fa­qı­nın da­ğıl­ma­sı ilə geo­lo­gi­ya­nın bir sa­hə ki­mi sü­qu­tu­nu qəlb ağ­rı­sı və hə­yə­can­la ya­şa­yır­dı. Bu onun son ki­tab­la­rın­da və Ru­si­ya hö­kü­mə­ti­nə mü­ra­ciə­tin­də hiss olu­nur­du. Bu abi­də Fər­man Sal­ma­no­vun nü­fu­zu­nun tə­za­hü­rü və onun adı­nın öl­kə üçün va­cib­li­yi­nin tə­za­hü­rü­dür”.
“Sib­nas” şir­kət­lər Qru­pu­nun pre­zi­den­ti Ana­to­li Bre­kunt­sev isə de­di: Ru­si­ya ar­tıq 50 il­dir ki, Qər­bi Si­bir ya­taq­la­rı­nın kəş­fin­dən əsas­lı su­rət­də fay­da­la­nır. “Po­pov öz vax­tın­da ra­dio­nu, Men­de­le­yev ele­ment­lə­rin­Döv­ri Sis­te­mi­ni kəşf edən ki­mi, Sal­ma­nov da Qər­bi Si­bir ya­taq­la­rı­nı kəşf et­di. Geo­loq­lar tə­rə­fin­dən kəşf edil­miş neft-qaz ya­taq­la­rı­nın cə­mi 15-20%-i is­tis­mar olu­nub, bu o de­mək­dir ki, öl­kə­nin iq­ti­sa­diy­ya­tı XXI əsr­də Tü­men vi­la­yə­ti­nin yer tə­ki­nə əsas­la­na­caq­dır”.
Fər­man Sal­ma­nov ba­rə­də, bu cə­sur və gör­kəm­li geo­loq, bö­yük alim, mərd in­san haq­qın­da oxu­duq­la­rı­mız, eşit­dik­lə­ri­miz, həm­çi­nin ru­si­ya­lı həm­kar­la­rı­nın onun haq­qın­da de­dik­lə­ri bi­zi bir da­ha dü­şün­mə­yə va­dar edir. Biz­də bu Pro­me­tey əzm­li həm­və­tə­ni­mi­zi gö­rə­sən çox­mu in­san ta­nı­yı­r? Ola bil­sin hət­ta kim­sə “Nə ol­sun ki, onun kəş­fi Ru­si­ya­da qal­dı. Bun­dan bi­zim öl­kə­mi­zə nə fay­da ”de­yən­lər də ol­du. Əv­və­la o hə­min şü­caə­ti Ru­si­ya­da nü­ma­yiş et­di­rən­də biz ha­mı­mız SSRİ ad­lı nə­həng bir döv­lət­də ya­şa­yır­dıq. So­vet və­tən­daş­la­rı idik.
Di­gər tə­rəf­dən ba­xaq gö­rək F.Sal­ma­nov han­sı şə­ra­it­də aş­kar et­miş­di hə­min ya­taq­la­rı. Tə­səv­vür edək ki, ötən əs­rin 50-60-cı il­lə­rin­də Qər­bi Si­bi­rin ək­sər yer­lə­ri­nə hə­lə in­san aya­ğı to­xun­ma­mış­dı. Bu “vəh­şi tə­bi­ət”də yol­suz­luq, ba­taq­lıq­lar, qı­şın kə­si­ci şax­ta­sı, ada­mın zəh­lə­si­ni tö­kən qan­so­ran mığ­mı­ğa və ağ­ca­qa­nad­lar, yol­xu­cu xəs­tə­lik­lər ya­yan hə­şa­rat­lar, vəh­şi hey­van­lar hökm­ran­lıq edir­di. Ey­ni za­man­da F.Sal­ma­no­vun ata­sı 37-ci il­də rep­res­si­ya olun­muş­dur. Əgər ora­da neft fon­ta­nı cə­mi bir ne­cə ay gec “fış­qır­say­dı” o za­man nə baş ve­rə bi­lə­cə­yi­ni tə­səv­vür et­mək yə­qin ki, çox da çə­tin de­yil. De­mə­li bu in­san hər şe­yi gö­tür-qoy et­miş­dir. O za­man HƏ­Qİ­QƏT F.Sal­ma­nov üçün dün­ya­da ən əziz, ən ar­zu­la­nan bir şey idi. Əsil HƏ­Qİ­QƏT isə on­dan iba­rət idi ki, Qər­bi Si­bir­də bö­yük neft eh­ti­yat­la­rı var. “Bu­nu o hiss edir­di”. Bu is­tə­yə na­il ol­maq xa­ti­ri­nə o hər şe­yi qur­ban ver­mə­yə ha­zır idi. Hət­ta şəx­si səa­də­ti­ni də...
Bu ti­ta­nik işi ba­şa çat­dır­maq üçün zə­ru­ri olan Pro­me­tey cə­sa­rə­ti­nin sa­hi­bi isə məhz Fər­man Sal­ma­nov idi. Be­lə­cə, o cə­sa­rət­lə zə­fər çal­dı və əbə­di xoş­bəxt­lik qa­zan­dı...
Be­lə­lik­lə, xal­qı­mı­zın qəh­rə­man oğ­lu, gör­kəm­li geo­loq-alim, ta­nın­mış döv­lət xa­di­mi Fər­man Qur­ban oğ­lu Sal­ma­no­vu biz ha­mı­mız ta­nı­ma­lı, ta­nıt­ma­lı və onun­la fəxr et­mə­li­yik. Bu bi­zim mə­nə­vi bor­cu­muz­dur.

"YER VƏ İNSAN" jurnalı № / 04/ MAY- İYUN