Orfoqrafiya mədəniyyəti-dil mədəniyyətidir

 Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi fəxri adı  mənə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin 18 mart 2000-ci il tarixli Fərmanı ilə verilmişdir. Yazılarımın altında bu fəxri addakı 4 sözün ilk 2 sözünü böyük hərflərlə yazıram. Bəzi redaktorlar fəxri addakı ilk 2 sözü redaktə edəndə təəccüblənirəm ki, bunlar niyə hamının bilməli olduğu nəsnələri bilmirlər?

Bəziləri ƏMƏKDAR sözünün ilk hərfini böyük hərflə yazırlar. Yenə də təəccüblənirəm. Niyəsini öyrənmək üçün orfoqrafiya qaydalarına baxın. 31-ci maddədən belə anlaşılır ki, fəxri adların da bütün sözlərinin ilk hərfi böyük hərflə yazılmalıdır (Təəssüf ki,bu qaydaya  çox vaxt əməl olunmur.) .

Bəziləri fəxri adları dırnaq içində yazırlar. Yenə də təəccüblənirəm ki, kim isə kiməsə gülümsəyir. 

Fəxri adların yazılışı düzgün yazılmalıdır ki, sözün içindən söz çıxmasın.

ƏMƏKDAR MÜƏLLİM deyəndə yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, Azərbaycan Respublikasının da, onun muxtar respublikası olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının da fəxri ad daşıyan ƏMƏKDARLARI var.

Fəxri adın qarşısında "Azərbaycan" və ya "Naxçıvan" sözləri mütləq yazılmalıdır ki, fikir dəqiqləşdirilsin.

Səhv etmirəmsə, çox nüfuzlu və centlmen müğənnimiz Ədalət Şükürov əvvəllər Dağıstan Muxtar Respubliksının əməkdar artisti idi. O vaxt Ədalər Şükürovu "Dağıstan"sız yazsaydılar, fikir dolaşıqlığı yaranardı.
Başqa bir misal.

90-cı illərin əvvəllərində AMEA ilə bərabər bir akademiya da yaratmışdılar, Bəzi elmlər namizədləri o vaxtlar özlərini akademik adları ilə tanıtmağa başlamışdılar.

Yeni orfoqrafiya qaydalarının ümumxalq müzakirəsində öz fikirlərini bir professor dostumuzun belə ifadə edirr:

"Əməkdar müəllim, Əməkdar elm xadimi, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq şairi kimi fəxri adlar cümlənin ortasında gəldikdə belə ilk söz (fəxri adların ilk sözü-N.N.) böyük hərflə yazılır, məsələn: Bu gün Əməkdar elm xadimi Qəzənfər Kazımov mühazirə oxudu".

Səhv etmirəsə, Qəzənfər müəllimin fəxri adının qarşısına "Azərbaycan Resrublikasının" sözləri də yazılmalı idi.
Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, ümumxalq müzakirəsində müəyyən anlaşılmazlıqlar da ortaya çıxır. Bu işlə ciddi məşğul olan alimlərimizdən biri deyir ki, qaydaların müzakirəsində müəyyən təkliflərin birmənalı qarşılanmaması mənim üçün heç bir əhəmiyyət daşımır.
Bu, yaxşı səsləməyən fikirdir. Niyəsini özünüz vərəvurt edin.

"Vərəvurt" sözünü burada qəsdən yazıram. Bu söz orfoqrafiya lüğətlərində yoxdur. Bəlkə də onun yazılışı başqa cür olmalıdır. Söz yox ki, yeni orfoqrafiya qaydalarına əsasən hazırlanacaq lüğətə yeni sözlər də daxil ediləcəkdir.
Bəzi alimlərimiz ümuxalq müzakirəsində iştirak edən şəxsləri üç qrupa bölürlər.Bu da məsələyə ciddi yanaşma deyil.
Yeni qaydalar layihəsində 69 maddə var. Azdır.
Orfoqrafiya qaydalarında ən azı 150-160 maddə olacağı təqdirdə mükəmməl istinad materialı yarana bilər. Orforafiya qaydalarında ali məktəblərin fakültələrinin adını necə yazılmasl haqqında maddə yoxdur. Buna görə də yeni orfoqrafiya lüğətində lüğətçilərin çətinlik çəkəcəkləri indidən aydın görünür. 
İxtisarlar (ABREVİATURLAR) məsələsinə də ciddi yanaşılmalıdır. "Doktor "sözünü d-r ( d-r Əməd Əhmədo), "küçə" sözünü küç. (Əhməd Əmədov küç.),"professor" sözünü prof

(prof. Əhməd Əhmədov) yazmaq yaxşı təəssürat yaratmır.

Yeni qaydalara aid layihədə alınma sözlərin yazılışında vahid prinsip olmalıdır.Bu mənada ən azı üç yanaşmaya diqqət yetirilməlidir.
1.Ədəbi dilimizə rus dili və rus dili vasitəsilə daxil olan sözlərin yazılışı.
2.Avropanın aparıcı  dilləri (ingilis,fransız,alman və s.) vasitəsilə (birbaşa)Azərbaycan dilinə daxil olan sözlərin yazılışı
3.Ərəb,fars və Türkiyə türkcəsindən alınan sözlərin yazılışı.

Orfoqrafiya qaydaları bədii əsər deyil ki, onu milyonlarla insan oxusun.Qaydalar problem yarananda müraciət edilən sənəddir.Özü də hökumət tərəfindən rəsmi şəkildə təsdiqlənən sənəd.
Orta məktəb müəllimlərinin yeni orfoqrafiya qaydaları müzakirəsində iştirakı o qədər də nəzərə çarpmır.Orta məktəblərin bütün müəllim və yuxarı sinif şagirdləri müzakirələrdə fəal iştirak etməlidirlər

Nazim Nəsrəddinov,
Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi,
Respublika Prezidentinin Sərəncamı ilə keçirilən
ƏN YAXŞI MÜƏLLİM müsabiqəsinin qalibi,
Respublika Prezidentinin aylıq təqaüdçüsü,
türkoloq