"Molla Nəsrəddin"in Bakı vəkilərindən biri- Məhəmməd Əmin Rəsulzadə

The great man of the leap year - M. A. Rasulzadeh və yaxud"Molla Nəsrəddin"in  Bakı vəkilərindən biri- Məhəmməd Əmin Rəsulzadə (29 fevral 1884 - 06.03.1955)   
             
  Neçə il yaşamasından asılı olmayaraq  dünyada hərənin payına  bir il düşür. O il ki insan dünyaya göz açır.  Hamı dünyaya ağlaya-ağlaya gəlir.  Mən hələ eşitməmişəm ki, desinlər filankəsin oğlu dünyaya gülə-gülə gəlib.
  Bu ağlamaq məsələsi ki, var, çox qəliz məsələdir.İnsan, bəlkə də,  dünyaya gələn uşaq ona görə ağlayır ki,başına nə gələcəyini bilmir. Hər halda ağlamaq ki var, insanlıq göstəricisidir.Əsas məsələ odur ki, ağlayan uşaq  nəyə görə ağladığını bilsin.

   M.Ə.Rəsulzadə  dünyaya   DÜZ YÜZ OTUZ il bundan əvvəl   gəlib. Əlbəttə, ağlaya-ağlaya,həyatı dərk etməyə,  həyatı yeniləşdirməyə gəlib.  Tarixçilərin    hazırladıqları sənədə görə M.Ə.Rəsulzadə  dünyaya 31 yanvar 1884- cü ildə  göz açıb.  Doğru, dəqiq faktlara görə isə  onun   dünyaya gəlişi  1884-cü il fevralın 29-dan başlanmalıdır.
   Azərbaycan  Respublikası Dövlət Tarix Arxivində saxlanılan  və həqiqəti təsdiq etməyə qadir olan  sənədlərdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 29 fevral 1884-cü ildə  anadan olduğu  aydın- .göstərilmişdir. (Mən bunu dəfələrləmüxtəlif yazılarımda göstərmişəm-N.N). Bəlkə də tarixçilər  M.Ə.Rəsulzadənin yubileyini hər il keçirməmək məqsədilə  qəsdən yanlışlığa yol verirlər.
      1884-cü il dördə  kəsirsiz bölünən illərdəndir. Belə ilə    ingilislər "LEAP YEAR",  ruslar  "ВИСОКОСНЫЙ  ГОД"  deyirlər.Hər halda  uzun ilin adamı olmaq  yaddaqalan xarakterik xasiyyətləri ilə tanınır. Bu cəhətdən M.Ə.Rəsulzadənin bəxti çox gətirib.Maraqlı və zəngin işləri ilə dolu həyat yolu var. Yaxşı müəllimlərdən yaxşı dərs alıb. Özü də öz həyat nümunsi, ictimai-siyasi fəallığı ilə  nəsillərə dərs deyıb. Bugün-sabah  yubiley təntənələrinin sön günləridir. Hamı bu yübiley günlərində Vətən qarşısında  gördüyü işlər barədə hesabata hazır olmalıdır.  Yubiley HESABATDIR.Görülən işin, hazırlanan və həyata keçirilən tədbirlərin hesabatı... Gəlin hesabatımızı yaxşı hazırlayaq. 
  
   M.Ə.Rəsulzadə - adı dövlətçilik tariximizdə özünə şərəfli yer tutan vətəndaşlarımızdandır. Onun doğum gününü Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyeyin Sərəncamına uyğun şəkildə təntənə ilə keçirmək lazımdır.
  ... M.Ə.Rəsulzadənin həyat və yaradıcılığının müəyyən mərhələləri haqqında mənim bir sıra yazılarım Azərbaycan, rus və ingilis dillərində dünya oxucularına çatdırılmışdır. İnanıram ki, yubiley tədbirlərində bu materiallardan da istifadə olunacaqdır.
    Mən M.Ə.Rəsulzadənin ədəbi irsinə ilk dəfə 1997-ci ildə TQDK-nın xətti ilə bunkerdə olarkən müraciət etmişəm. Bu, mənə imtahandan əvvəl ehtiyatla irad tutulanda dediyim cavabı olduğu kimi indi sizlərə çatdırıram:

"Məhəmməd Əmin Rəsulzadə elə şəxsiyyətlərdəndir ki, onun heykəlini S.M.Kirovun heykəlinin yerində yapmaq olar".
   Mənə irad tutan etiraz   etməyi bacarmadı.

   İkinci dəfə Elçinin kitabından bir cümləni TQDK-nın qəbul imtahanı suallarına yerləşdirə bildim:

   "Modern Avropa qəzet formasını ilk dəfə İrana gətirən M.Ə.Rəsulzadə olmuşdur"cümləsini sintaktik təhlil edin.

     
Əlbəttə, söhbət sintaktik təhlildən daha çox M.Ə.Rəsulzadənin xatırlanmasının vacibliyini yada salırdı.
Başqa bir testdə M.Ə.Rəsulzadənin "Qaranlıqda işıqlar" dramı abituriyentlərin diqqətinə yönəldilirdi.
M.Ə.Rəsulzadənin "Molla Nəsrəddin" jurnalının "Bakı vəkili" olduğunu oxuculara ilk dəfə mən xəbər vermişəm.

 Bu məlumatı "Molla Nəsrəddin" jurnalının 9 dekabr 1907-ci ilə aid 46-cı nömrəsindən oxumuşdum:

Bakıda məcmuəmizin vəkilləri  "İrşad" idarəsində-"Nicat" cəmiyyətinin sədri  cənab Məhəmməd Əmin Rəsulzadə  və Parapetdə  "Nadejda" kontorunda məzkur cəmiyyətin  xəzinədarı  cənab Əsədulla Axundovdur.
  Gəncədə vəkilimiz çəhər məktəbinin türk dili müəllimi  cənab Mirzə Hüseyn İsmayılzadədir".

  Maraqlıdır ki, bu elan  jurnalın sonrakı -- 16 dekabr 1907- ci il tarixli  47-ci nömrəsində  də oxuculara  çatdırılmışdır. Lakin əvvəlki nömrədəki  soyadların təkrarlanması  nədənsə məsləhət olmamışdır.
  Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, M.Ə.Rəsulzadənin də  müəyyən illərdə rəhbər  olduğu "Nicat" Xeyriyyə cəmiyyəti  Bakı qubernatorunun 1906- cı il avqustun 22-də təsdiq etdiyi Nizamnamə əsasında fəaliyyətə başlamışdır. Cəmiyyətin əsas məqsədi müsəlman əhali arasında maarifçilik işini gücləndirmək, ali,orta və ibtidai təhsil müəssisələrində  oxuyan müsəlmanlara yardım göstərilməsi,ana dili və ədəbiyyatın inkişafı idi.Bu məqsədlə cəmiyyət müxtəlif  kitablar və dərsliklər  nəşr etmişdir.
  Ü.Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun" operasının ilk tamaşasını "Nicat" Maarif Cəmiyyətinin  dram heyəti hazırlamışdır."Leyli və Məcnun" operasının ilk tamaşası   1912-ci il  yanvarın 12-də şənbə günü Hacı Zeynalabdin Tağıyevin teatrında  olmuşdur."Nicat"Cəmiyyətinin sədri kimiM.Ə.Rəsulzadənin də ilk tamaşada  tamaşaçı kimi iştirakı şübhəsizdir. Yeri gəlmişkən onu da deyək ki,  yarandığı gündən "Nicat" Cəmiyyətinə növbə ilə Məhəmmədəli bəy Səlimbəyov (1906-1907),  Həsən bəy Ağayev   (9 mart-12 noyabr 1907), M.Ə.Rəsulzadə (12.11.1907- 17 .12.1913), eyni zamanda  Qasım Qasımov,
İsa bəy Aşurbəyov  və Əlimərdan bəy Topşçubaşov rəhbərlik etmişlər.
  "Nicat "  Cəmiyyətinin mətbu oraqanı "Nicat" qəzeti idi.Qəzetə İsa   bəy  Aşurbəyli başçılıq edirdi."Nicat" həftədə bir dəfə şənbə günü Azərbaycan və rus dillərində nəşr olunan siyasi, ədəbi və ictimai qəzet idi.
   1910-1912-ci illərdə "Nicat" qəzetinin 86 nömrəsi çap olunmuşdur.
    M.Ə.Rəsulzadə ilə ilgili qəzet və jurnal materiallarının diqqət və bələdliklə öyrənilməsi həmişə gündəmdə olmalıdır. 
    Mən  fəxr edirəm ki, tariximizə sevgi və qayğı ilə bir neçə iri həcmli kitaba yerləşəcək qədər iş  xeyirxah yaradıcılıq işi görmüşəm.  Bu sırada M.Ə.Rəsulzadə irsinə rəğbətim bir neçə yazımda öz əksini tapmışdır. 
     M.Ə.Rəsulzadənin "MƏR" imzası ilə "Həyat" qəzetində çap olunmuş "Mətbəələrimizə dair" məqaləsini 30.10.1992-ci ildə də oxuculara mən çatdırmışam. 
(bax :"Novruz " qəzeti,30.10.1992).
   Ən nəhayət, arxiv sənədlərinə əsasən, M.Ə.Rəsulzadənin 31 yanvar 1884-cü ildə yox, 29 fevral 1884- cü ildə anadan olması faktını da üzə çıxaran da mənəm: 


28.01.2014-cü il.