Dərgahdan başlanan yol

11:10 / 02.01.2016

Nazim Nəsrəddinov

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

"Maarif və mədəniyyət"imizin  "Dərgah"dan (1921-1923) başlanan yolu


"Dərgah" türk dillərinin çoxunda  işlənən  milliləşən alınma sözdür.Fars mənşəlidir."Qapı" (dünyaya açılan qapı-N.N.), "saray"  anlamına uyğundur. Türkiyədə bu sözlə ilgili bir sıra dərgilər vardır. Bu gün onlardan biri haqqında söz açmaq istəyirik.
   Söhbətimizin səbəbkarı olan "Dərgah" məcmuəsi türk dünyasının ictimai fikir tarixində önəmli yer tutur. İstanbulda nəşr olunan bu məcmuənin ilk nömrəsi 15 nisan 1921-ci ildə çıxmışdır.Məcmuənin sonuncu nömrəsi(sayı) 5 ocak 1923-cü ildə işıq üzü görmüşdür. Məcmuənin yaradıcısı Yahya Kamaldır.
   Yahya Kamal  2  ocak 1884-cü ildə  Üsküpdə dünyaya göz açmışdır.O, ilk  təhsilini Türkiyənin egitim sistemində şərəfli yer tutan "Vəfa " liseyində almış, 1903-cü ildə Parisə gedərək burada fransız dilini dərindən öyrənmiş, Siyasi Bilimlər Fakültəsinə  daxil olmuş və oranın ən yaxşı məzunlarından biri kimi  9 illik ayrılıqdan sonra İstanbula qayıtmışdır.  İstanbul Universitetində çeşitli dərslər  deyən  Kamal Yahya  1921-ci ilin əvvəllərində ictimai-siyasi ,ədəbi məcmuə yaratmaq fikrinə düşmüşdür.Onun bu ideyası əqidə dostları olan universitet müəllimləri--Mehmet Emin ( Erişirgil), İsmayıl Hakkı (Baltaçıoğlu), Mustafa Şekip (Tunç ) və Fuad Köprülü  tərəfindən, eləcə də  İstanbul  Universitetinin   öğrençiləri  Mustafa Nihat (Özön), Nalil Vedat,  Ahmed Hamdi (Tanpınar) və  Kamal Yürükoğlu  tərəfindən bəyənilmiş, təklif olunan bir neçə ismin içindən "Dergah" adı seçilmişdir.
  Dərginin məsul redaktorluğu  Mustafa Nihat  (1896-1980)  adlı öğretmenə  tapşırılmışdır. "Dərgah" məcmuəsinin  işində  öz elinə, obasına  vurğun olan,onun çiçəklənməsi yolunda  özünü oda-közə atmağa hazır olan qeyrətli və qabiliyyətli  türk oğullarının böyük bir dəstəsi   var qüvvələri ilə çalışırdı. Məcmuənın  yazar kadrlarının cərgəsində ən çox  fərqlənənlərinin bir neçəsinin adı türk ictimai  və ədəbi- bədii həyatında  özünə əbədi yer   tutmaqdadır: Halidə Edip (Adıvar), Ahmed  Camal   Köprülüzadə,   Mehmet   Emin (Erişilgil), İsmayıl Hikmət  ( Ertaylan ), Halil Fikret  ( Kanat ), Mehmed   Fuad (Köprülü), Ziya  Gökalp,  Halil  Vedat (Fıratlı)  və  başqaları... 

 Məcmuədə həm  türk, həm  də  dünya ədəbiyyatından oxuculara   seçmə  nümunələr   təqdim olunurdu. Burada  bir  sıra  ədəbi  və  jurnalistikaya  aid  olan   janrlara xüsusi önəm verilirdi .Dərgidə  2  il ərzində 129   şeir verilmişdir  ki, bunun  da   42-si gənc  şair  Ali  Mümtazın, 18-i Həcməddin  Halilin  bədii təfəkkürünün   məhsulu idi.
   Məcmuədə  müsahibə  janrında   yazılmış materiallar  bir  ordunun  görə  bilmədiyi  işi   görən publisistikanın  dəyərli  nümunələri  kimi  diqqəti cəlb  edir.  Müsahibələrin   çöxunun respondenti  (suala cavab verəni)  Kamal  Yahya  idi.
   "Dərgah"  məcmuəsi  Azərbaycan  mətbuatının  inkişafında,  türkçülük  ideyalarının  yayılmasında   istiqamətverici   rol  oynamışdır.  
  Azərbaycan Xalq Komissarlığının dəvəti ilə   1923-cü ildə  Bakı Ali Pedaqoji İnstitutunda və Bakı Universitetində  azərbaycanlı tələbələrə  türk dili və  ədəbiyyatı, pedaqogika və psixologiyadan  dərs deməyə bir neçə türk alimi  dəvət edilmişdi.Onların çoxu 1927-cı ilədək Bakıda geniş və hərtərəfli pedaqoji və elmi-publisistik fəaliyyət göstərmişdir.Maraqlıdır ki, türk alimlərindən  İsmayıl Hikmət,Xəlil Fikrət, Mehmed Fuad  və başqaları 1923-cü  ildə  Bakıda   nəşrə başlayan "Maarif  və   mədəniyyət"  jurnalında  
(indi "  Azərbaycan" adı   ilə  çıxır)  fəal   iştirak etmişlər. Başqa sözlə, onlar  "Dərgah" dərgisindəki geniş ədəbi  və elmi ,elmi-publisistik fəaliyyətlərini  Azərbaycan mətbuatında uğurla davam etdirmişlər.
  "Dərgah " jurnalının   42   nömrəsinin hamısının  diqqətlə  öyrənilməsi  və  incələnməsi  Türkiyə-Azərbaycan  ədəbi  və  ictimai-siyasi  əlaqələrinin   öyrənilməsində  bir  çox  qaranlıq   məsələlərin işıqlandırılmasına  kömək  edə  bilər.  
  "Dərgah" dərgisinin    Azərbaycanın ali  məktəblərinin  tarix  və  filologiya  fakültələrində xüsusi kurs  kimi öyrənilməsi  lüzumlu görünür.

Etiket:

Strategiya.az

Xəbərlər
20.07.2022

Xarici valyutaların manata qarşı bugünkü məzənnəsi

20.07.2022

Ceyhun Bayramov ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynadığını bildirib

20.07.2022

İmtahanın nəticələri ilə əlaqədar müraciətlərə baxılması üçün Apellyasiya Şurasına ərizə qəbuluna başlanılıb

20.07.2022

Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq ilə görüşüb

20.07.2022

Avropa İttifaqı münaqişədən sonrakı dövrdə mühüm rol oynayır - Ceyhun Bayramov

20.07.2022

"Qarabağ" İsveçrə çempionuna qalib gəldi

20.07.2022

Tehranda Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü olub

16.07.2022

Ceyhun Bayramov Gürcüstanın Baş naziri ilə bölgədə sülh prosesini müzakirə edib

16.07.2022

Mikayıl Cabbarov: Sənaye zonalarında istehsal 53 faiz, ixrac isə 2 dəfə artıb

16.07.2022

Ağalı kəndinə köçürülən ailələrin tibbi müayinələrinə başlanılıb

16.07.2022

Prezident İlham Əliyev: Bizim Xəzər dənizi kimi çox nəhəng bir enerji mənbəyimiz var

16.07.2022

Qubada içərisində 125 min manat olan seyf oğurlanıb

14.07.2022

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 140 illiyi qeyd edilləcək - SƏRƏNCAM

14.07.2022

Azərbaycan tarixinin şanlı səhifələrindən biri - 14 iyul 1969-cu il

14.07.2022

Şuşada Vaqif Poeziya Günləri başlayıb

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi: 204 məktəbdə elektron jurnal və gündəlik sistemi tətbiq edilib

14.07.2022

Təhsil Nazirliyi məlumat yaydı

14.07.2022

FHN: Zəngilan rayonunda ağaclıq ərazidə baş verən yanğının tam söndürülməsi istiqamətində tədbirlər görülür

14.07.2022

Azərbaycan neftinin qiyməti 114 dolları ötüb

14.07.2022

Azərbaycan Ordusunun əsgəri həlak olub

14.07.2022

Baş Prokurorluq rəis müavininin intiharı ilə bağlı məlumat yaydı

13.07.2022

Respublika üzrə pensiyaların iyulun 15-də tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub

13.07.2022

Qızıl təpə abidəsində arxeoloji tədqiqatlar davam edir

13.07.2022

Azərbaycan neftinin bir bareli 113,91 dollara satılır

13.07.2022

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin tam istismara verilməsindən 16 il ötür

12.07.2022

Partlayış zamanı “Baktelecom”un rabitə infrastrukturuna ziyan dəyməyib

12.07.2022

Dünyada "Premium Euro-95" benzinin bahalaşması gözlənilir - Azərbaycana necə təsir edəcək?

12.07.2022

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb

12.07.2022

Böyük Britaniyanın yeni baş nazirinin adı sentyabrın əvvəlində açıqlanacaq

12.07.2022

Tovuz döyüşlərindən iki il ötür

12.07.2022

Bakının mərkəzində partlayış baş verib

12.07.2022

Cüdoçularımız Xorvatiyada Qran-Pri turnirində iştirak edəcəklər

12.07.2022

Ərdoğan yaxın zamanda Venesuelaya səfər edəcək - Maduro

11.07.2022

Türkiyə və Ukrayna prezidentləri arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Xaçmazdakı meşə yanğınının söndürülməsinə iki helikopter və amfibiya tipli təyyarə cəlb olunub 

11.07.2022

Ərdoğan və Paşinyan arasında telefon danışığı olub

11.07.2022

Saatlı stansiyası yaxınlığında qəzaya uğrayan qatar Gürcüstana məxsusdur - ADY

11.07.2022

FHN Xaçmazdakı meşə yanğınları ilə bağlı məlumat yayıb

11.07.2022

Vahid əlaqələndirmə mərkəzlərində 41 min şəxsə xidmətlər göstərilib

11.07.2022

Kino Agentliyi Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan qurumların siyahısına əlavə edilib

09.07.2022

Gələn ilin sonunda Şuşa ilk sakinlərini qəbul edəcək - Aydın Kərimov

09.07.2022

Azərbaycan Ordusunun hərbçisi həlak olub

09.07.2022

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində qeydə alınan cinayətlərdən 52-nin açılması təmin olunub

09.07.2022

Xocavənd rayonu ərazisində yeni hərbi hissənin açılışı olub

09.07.2022

Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Qurban bayramı münasibətilə xalqımızı təbrik edib

09.07.2022

Abeyə atəş açan şəxs əməlinin səbəbini açıqlayıb

09.07.2022

Zakir Həsənov Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

09.07.2022

XİN Azərbaycanın diplomatik xidmət orqanlarının əməkdaşlarını peşə bayramı münasibətilə təbrik edib

09.07.2022

Bu gün Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd edilir

08.07.2022

Bərdədə avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı 3,1 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM