Vəli Məmmədovla bağlı XATİRƏLƏR

Vəli Məmmədov Yardımlıda doğulub. Mənim ana-babam, nənəm də ordandır. Çünki atam Qabil ordan evlənib. Sonra da məni ordan evləndirib.

Bacı-qardaşlarını, anasını çox görsəm də, Vəli müəllimlə cəmi iki dəfə rastlaşmışam. O da ki, 10 və 25 yaşımda. Amma atam onun haqqında çox danışırdı. Xətrini çox istəyirdi. Tərifləyirdi. Tərifi isə əsasən iki sözdən ibarət olurdu: “Təmiz adamdır”.

İLK TANIŞLIQ

1976-cı ildə atama, daha doğrusu Qabilin “Nəsimi” poemasına Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı verdilər. Təqdimat mərasimi Siyasi Maarif Evində təşkil olunmuşdu. Səhv etmirəmsə həmin binada indi Konstitutsiya Məhkəməsi yerləşir. Atamın göstərişiylə anam, mən 10 yaşlı Mahiri qəşəng geyindirdi, saçımı daradı. Və atam əlimdən tutaraq başladıq üzü Qoşa Qala qapısına, üzr istəyirəm, adını səhv dedim, İçərişəhərin Şamaxı darvazalarına tərəf addımlamağa. Demə təqdimat mərasimi bura yaxın binada olacaqmış. Qapıya yaxınlaşdıq. İndiki dildə desək, Prezident oxranası qabağımızı kəsdi. Atama bir söz demədilər. Amma 10 yaşlı uşağın içəri keçməyəcəyini laureat Qabilin nəzərinə çatdırdılar. Atam başladı onlarla mübahisəyə:

* Oğlum da mənimlə keçəcək!

* Keçməyəcək, Qabil müəllim. Uşaqlara icazə yoxdur.– deyə mühafizəçilər mədəni surətdə cavab verirdilər.

* Mən deyirəm ki, keçəcək! – atam səsini bir az da qaldırdı.

* Qabil müəllim, icazə yoxdur.

* Onda mən də qatılmıram tədbirə! – deyib üzünü çevirib getmək istəyirdi ki, səs-küyə gələn bir kişi atamı arxadan qucaqladı.

* Qabil, hara gedirsən? Mükafatı mənə verəcəklər? – deyə gülə-gülə onu saxladı. Atam çevrildi. Hirsindən əlamət qalmadı. Qucaqlaşıb-öpüşdülər.

Hər ikisi əlimdən tutub içəri keçdik. Mən onda ağıllı, sakit uşaq idim. Özümü yaxşı aparırdım. Heç bir artıq sual vermirdim. İndiki kimi deyildim. Girdik zala. Oturduq. Hamı Heydər Əliyevin gəlməyini gözləyirdi. Məni qəribə-qəribə süzürdülər. Birdən atam:

* Mahir, o kişini tanıdın?

* Yox.

* Vəlidir də... Vəli Məmmədov. Yardımlıdandır. Təmiz adamdır. Bax, bu binanın direktoru odur. Həm də Mərkəzi Komitədə zamzavotdel (Təbliğat-Təşviqat şöbəsinin müdir müavini) işləyir.

ƏLİ-VƏLİ

Bu əhvalatdan bir il keçmişdi. Yardımlıdaydıq. Şəhərə qayıtdıqdan sonra atam salfetkaya yazdığı bir şeiri kağıza köçürürdü. İkinci dəfə Vəli Məmmədovu onda tanıdım. Xüsusi izahla verilmiş şeirin adı “Əli-Vəli” idi.

ƏLİ-VƏLİ

Köhnə dostum Vəli Məmmədov Yardımlıdandır. Ata-baba evləri indi də oradadır. Vəli Qələbə bayramı günlərində şair Əli Tudəni o səfalı yerlərə qonaq aparmışdı. İş elə gətirmişdi ki, mən də orada olmuşdum. Lakin dostlarımın gəlişindən ancaq Bakıya qayıdan günü xəbər tutdum. Vəligilə gəldim ki, həm Əliylə, həm Vəliylə görüşüb yola çıxım. Məni çox mehribanlıqla qarşılayan Vəlinin bacı-qardaşları və anası Berta xala bildirdi ki, Vəli Əlini Bərcan kəndinə gəzməyə aparıb. Deyirlər oradan Savalan aydın görünür...

Mən elə oradaca xəlvət bir yerə çəkilib həmin şeiri yazdım və əl yazımı Vəligildə qoyub Lənkərana, oradan da Bakıya qayıtdım.

Bülbül qızılgülün qurbanı olar,

Bülbül cəh-cəh vurar bahar gələli.

Bu güllü-bülbüllü dumanlı dağlar

Deyir ki, xoş gəlib Əliylə Vəli.

Yardımlı Vəlinin ana qucağı,

Əliyə “Xoş gəldin” deyir bu ana.

Saçları ağarmış Savalan dağı

– Vəli, qoyma! – deyir – Əli odlana.

Vəlisiz Yardımlı lap bihudədir,

Ağıllı oğluyla ana fəxr edər.

Vəlinin qonağı Əli Tudədir

Yox, qonaq saymayır şairi ellər.

Əli də, Vəli də qoşa qanadım,

Vəli iradəmdir, Əli ilhamım.

Mənim bu dünyada şöhrətim, adım –

Əliyə, Vəliyə vahid inamım!

Gəldim görüşünə, olmadın evdə,

Boynuna qol saldım Berta xalanın.

Dedi: “Bərcandadır, Əliylə kefdə,

Qonağı Əlidir Vəli balamın”.

Qədəmi mübarək qərib şairin...

Yox, Vəli qoymaz ki, Əli kövrələ.

Sorağı Bərcandan gəlib şairin,

Gözlə, Savalandan gələcək hələ...

1977

“İNSAN DAY BU QƏDƏR DƏ TƏMİZ OLMAZ DA...”

Atamla anamın söhbətindən:

* Ay Bəyim, Vəlinin qardaşını işdən çıxarıblar.

* Vəli o boyda vəzifədə... Nə əcəb?

* O boyda zamzavotdel...heç zəng edib deməyib də ki, işiniz olmasın onunla. İnsan day bu qədər də təmiz olmaz da... Axı qardaşındır.

RAYKOM KATİBİ VƏ NEMƏT PƏNAHLI

Vaxt keçdi, il dolandı. Ara qarışdı. Mitinqlər qızışdı. İdarəetmə zəiflədi. Mərkəzi Komitə rəhbərliyinin yadına düşdü ki, bəs onun sıralarında Vəli Məmmədov kimi təmiz, ömründə rüşvət almayan, bacarıqlı kadrlar varmış. Ayağa qalxmış xalqla yalnız belələri dil tapa bilərlər. Vəli Məmmədovu Bakının mərkəzi rayonu sayılan – mitinqlərin vüsət aldığı Lenin meydanının qeyri rəsmi Azadlıq meydanının yerləşdiyi rayona – 26-lar rayonuna, indiki dildə desək, icra başçısı təyin edirlər.

İlk meydan hərəkatı yatırıldıqdan, Nemət başda olmaqla bir qrup adam həbs olunduqdan sonra yerlərdə yığıncaqlar keçirilir. Yazıçılar İttifaqı bu rayonun ərazisində olduğundan Qabil də dəvətlilər sırasındaymış. Vəli Məmmədov çıxışında Nemət Pənahovu “malçişka” adlandırır... Atam buna dözmür. Ayağa durub:

* Ay Vəli, belə çıxır ki, neçə aylardır bu boyda xalqı meydanda “malçişka” idarə edirmiş? – deyib, zaldan çıxır.

İKİNCİ GÖRÜŞ VƏ SON

Həyat yoldaşımın əmisi oğlu Camal 30 yaşında rəhmətə getmişdi. Qudasının qardaşı və dostu Höccət Əkbərova başsağlığı vermək üçün atamla rayona getdik. Elə təzəcə çatıb, əyləşmişdik ki, qapı açıldı. Sadə geyimdə iki nəfər girdi içəri. Onlardan birini tanıdım. Vəli Məmmədov idi. Höccət kişini özünə yaxın dost bilirdi. Oğlunu itirmiş ata kövrəldi. Sanki onun gəlişini gözləyirdi bu ağır günündə...

Höccət Əkbərov kimdir? Yardımlının ziyalısıdır. 20 noyabr vertolyot qəzasında həlak olanlarla vida mərasiminin videogörüntülərini çox izləmisiniz. Vəli Məmmədovun tabutunun başında dayanan yaşlı kişi Höccət Əkbərovdur.

Bu mənim Vəli Məmmədovla ikinci və son görüşüm idi. 66 gündən sonra isə qəzada həlak oldu. Silahdaşlarıyla birlikdə.

Allah hamısına rəhmət eləsin!