Sən kimsən deyənə adını demək borcundur

Bismilləh. Hər kəs öz işindədir. Müxtəlif vasitələrlə küllü miqdarda pullar əldə edib rayonlara istirahətə gedənlər, şəhərdə pulu olmayıb gündəlik həyatını sıxıntı içərisində keçirən insanlar, müxtəlif  kafe və barlarda əyləncədə olanlar, müxtəlif yollarla dinlərini öyrənib ibadətlərində və inanclarında olan müxtəlifliklərə görə bir-biri ilə mübahisə edənlər, bütün namazlarını məsciddə qılmağa cəhd edən insanlar və s. hamısını qeyd etməklə kifayətlənmədən onu deyim ki, hər kəs öz işindədir. Sanki insanlarda bir-biri ilə isti münasibət formaları görsənmir. Müxtəlif xasiyətli insanlar bir-biri ilə münasibət qura bilmir. Bir çox insanlar isə elə düşünürlər ki, sanki bütün qapıları üzünə bağlanıb və açmaq üçün böyük bir möcüzə lazımdır. Heç də belə deyildir. Sadəcə tənbəlliyi atıb hərəkətə keçmək lazımdır.

Əsas məsələ qəlbin təmiz olmasıdır. Elə bir insan yoxdur ki, qəlbinin təmizliyinə şübhə etsin. Hər kəs əminliklə qəlbinin təmizliyini idda edir və özünü doğru hesab edir. İnsanlar bir-biri ilə ünsüyyət qura bilmirlər. Bütün gün özüm də qarışıq bütün gənclər hamısı telefonun içərisindədirlər. Əlbəttə telefonun içərisində faydalı hesab olunan məlumatlar toplayan, elm öyrənib, başqalarına paylaşaraq öyrədən, bundan başqa isə bütün gününü zay edən insnalar da kifayət qədər çoxdur. İnternet və telefon insanların ziyarətləşmə adətlərini azaldıb. İnsanlar bir-birləri ilə ziyarətləşmədikdə isə qəlb rahatlığı tapmaq çətin olur. Bəzən isə belə halda zəif insanlar bu həyatda yaşamağa tab gətirə bilmirlər.

Bütün bunlar insanların bir-birindən soyumasına, əlaqələrin kəsilməsinə, insanların bir-birinə qayğısının azalmasına gətirib çıxarır. Buna baxmayaraq bu gün qədimdən bəri gələn adət-ənənələrimizi, dinimizin bizə öyrətdiyi ziyarətləşməni, qohumlarla, tanışlarla, yadlarla üz-üzə gələndə mehriban münasibətləri qoruyan dəyərli vətəndaşlarımız da kifayət qədər çoxdur. Bunlar sayəsində ölkəmizdə bolluq, mehribançılıq, uca Allahın rəhməti də bizimlə olur. Bütün nemətlərinə görə uca Allaha həmd olsun. Bu ziyarətləşmə və tanışlarla qarşılaşma zamanı bəzi insanlar özünü gizlətsə də bəzi insanlar islam əxlaqına uyğun olaraq özlərini gizlətmir, qarşısındakı salam verməsədə bir müsəlman kimi ilk addımı atıb gedib həmin qohumu və tanışı ilə salamlaşır.

Belə halda bu cür insanların yerinə yetirəcəyi ədəblərdən biri də qarşısındakı insana, özünü görməməzliyə vursa da, gedib həmin şəxslə görüşməli və ona kim olduğunu bildirməlidir ki, bu da dinimizdə bizə öyrədilmişdir. Hətta islam dininə görə görüşmək üçün icazə istəyən bir şəxsə “sən kimsən” deyildikdə, həmin şəxs öz adını, künyəsini deməsi sünnət, “mənəm” və ya buna bənzər sözlərlə cavab verməsi isə məkruh sayılır. Xüsusi ilə bu gün müxtəlif sosial şəbəkələrdə bəzi şəxslər özlərini gizlədirlər. Onlara “sən kimsən” deyildikdə islamın istədiyi cavabı vermək əvəzinə, dinə zidd olan “mənəm”, “Allah bəndəsi” və s. kimi cavablar verərək özlərini düzgün təqdim etmirlər. Bu da istər real həyatda, istərsə də sosial şəbəkələrdə bir çox problemlərə yol açır. “Sən kimsən?” sualına “Allah bəndəsiyəm” cavabı tam islam dininə uyğundur. Ancaq müsəlman bunu özünü təqdim etməmək üçün deyirsə islam əxlaqına uyğun hərəkət etmiş sayılmır. Çünki qarşısındakı insanla tanımdan ünsüyyət qurmaq heç də hər adam üçün xeyir gətirmir. Belə anda bir çox problemlər ortaya çıxır. Bu səbəbdən də dinimiz islam salamlaşmanı və özünü təqdim etməyi əxlaqdan hesab etmiş, özünü təqdim etməmək isə əxlaqsızlıq kimi qiymətləndirilmişdir. Bununla bağlı sünnədə, yəni Allah Rəsulunun həyatında çoxlu örnəklər vardır. Bunlardan bir neçəsini xatırladaraq müsəlmanlara nəsihət edirəm ki, müxtəlif dialoqlarda özünü düzgün təqdim etməkdən çəkinməsinlər.

Ənəsdən (Allah ondna razı olsun) “İsra gecəsi haqqında olan məşhur hədisində” belə dediyi rəvayət olunmuşdur: Rəsulullah (səlləllahu aleyhi və səlləm) belə buyurdu: “Sonra Cəbrail əleyhissalam məni dünya səmasına çıxarıb, qapının açılmasını istədi. Özünə: “O kimdir?” deyildi. “Cəbrail” deyə cavab verdi. Özünə təkrar: “Yanındakı kimdir?” deyildi. “Muhamməd” deyə cavab verdi. Sonra sıra ilə ikinci, üçüncü, dördüncü və digər səmalara çıxdıqda hər bir səmada özünə “kimdir?” deyə sual verilirdi. O da “Cəbraildir” deyə cavab verirdi” (Buxari, Müslim). Bu hədisin bir hissəsində bizə o qədər dərslər verilir ki, onlardan biri də bir şəxslə görüşdüyün zaman onun adını soruşmaq, yanında başqa şəxs varsa onun da adını soruşmaq, həmin şəxslər də əgər sizin evə, əraziyə daixl olurlarsa öz adlarını, kimliklərini düzgün deyərək daxil olmalıdırlar. Bütün bunlar islamın bizə öyrətdiyi əxlaq dərslərindən biridir. Bəzən bu gün bizlər sosial şəbəkələrdə gənclərlə bu məsələdə anlaşa bilmirik. Kimliyini soruşanda bizi yanlış anlayır, başqa cavablar verir, çox hallarda isə bir çox gənclər sosial şəbəkələrdə kimliklərini gizlədirlər. Bütün bunlar islam dininə, islam əxlaqına tamamilə zidddir. Bu barədə gənclərimizin islah olmasını uca Allahdan istəyirəm.

Əbu Zərrdən (Allah ondan razı olsun) belə dediyi rəvayət olunmuşdur: “Bir dəfə bir gecə vaxtı çölə çıxmışdım. Bir də gördüm ki, Rəsulullah (səlləllahu aleyhi və səlləm) tək başına yeriyir. Mən də Ay işığında yeriməyə başladım. Rəsulullah (səlləllahu aleyhi və səlləm) geri dönüb məni gördü və “O kimdir?” deyə soruşdu. Mən: “Əbu Zərr” deyə cavab verdim (Buxari, Müslim). Burada gördüyümüz kimi Allahın Rəsulu (səlləllahu aleyhi və səlləm) gələn şəxsin kimliyini soruşur və həmin şəxs də islam əxlaqına uyğun olaraq kim olduğunu düzgün deyir. Bu gün bu qaydaları bir çox müsəlmanlar unudublar. İstər həyatda, istərsə də müxtəlif sosial şəbəkələrdə kimliklərini gizlədirlər ki, unutmasınlar bütün bunlar islam dininə uyğun olmayan ədəbsizliklərdir.

Cabirdən (Allah ondna razı olsun) belə dediyi rəvayət olunur: “Bir dəfə Peyğəmbərin (səlləllahu aleyhi və səlləm) yanına gələrək qapını döydüm. Peyğəmbər (səlləllahu aleyhi və səlləm): “Kimdir?”  dedi. Mən də “Mənəm” dedim. Peyğəmbərimiz (səlləllahu aleyhi və səlləm) sanki bunu xoşlamırmış kimi “Mən, mən nə deməkdir?” deyə cavab verdi (Buxari, Müslim). Burada gördüyümüz kimi hətta Allah Rəsulu (səlləllahu aleyhi və səlləm) “kimsən” sualına “mənəm” cavab verməyi bəyənməmiş, qarşısındakının öz adını, künyəsini, təxəllüsünü deməsini istəmişdir. Bütün bunlar islamın bizə öyrətdiyi həqiqi ədəb-ərkanlardır.

Bununla bağlı şəriətimizdə çoxlu dəlil sübutlar vardır. Hamısını qeyd etmək faydalı olsa da yorucu olmamaq üçün burada kifayətlənirəm. Allah daha düzünü bilir. Bizi müvəffəq edən uca Allaha həmd olsun.